Οι ρεβυθοκεφτέδες της κυρά Δήμητρας από τον Πανορμίτη που αλλιώς τα ήθελε και αλλιώς τα έφερε η ζωή…

Μία ζεστή Βραδιά με τη γιαγιά Δήμητρα μπροστά από τον Αρχάγγελο Μιχαήλ Πανορμίτη ήταν από πιο ωραίες καλοκαιρινές βραδιές μου, στο πανέμορφο νησί της Σύμης.

Γιατί αποφάσισα να μιλήσω με τη κυρά Δήμητρα; Γιατί να την πιέσω να μου ανοίξει την καρδιά της, να ψάξει να βρει και να μου πει όσες θύμησες της ζωής της την έχουν σημαδέψει; Γιατί η κυρά Δήμητρα και όχι κάποια άλλη, από τις πολλές γυναίκες που περνούν τις διακοπές τους στον Πανορμίτη; Ή οπουδήποτε αλλού;

Πρώτο κίνητρο ήταν η μυρωδιά που πλημμύρισε τα κελιά, την ημέρα που έφτιαξε ρεβυθοκεφτέδες. Ήταν πριν της Παναγιάς. Περίοδος νηστείας. Και την συνέλαβα επ΄αυτοφώρο τη στιγμή της δημιουργίας. Κατόπιν παρακολούθησα τις κινήσεις της… διακριτικά… Μία μέρα έφτιαξε κριθαράκι νερόβραστο για μία άλλη κυρία που αρρώστησε δίπλα στο δικό της κελί. Μετά πήγε να μαζέψει φασκόμηλο στο βουνό, μετά γραμμή για τον εσπερινό… και την επομένη ξύπνησε αξημέρωτα για την εκκλησιά του Σωτήρος που ήταν η γιορτή του να βοηθήσει στα κεράσματα. Πήγε και την αδελφή της στο γιατρό στη χώρα, και βοήθησε μία κοπέλα που δεν ήξερε, να φτιάξει κόλλυβα για την πεθερά της. Και την βοήθησε και να τα μοιράσει. Και στον ενδιάμεσο μία βουτιά φορώντας κίτρινο πλατύγυρο καπέλο και κίτρινο παρεό. Και πάντα μοιράζει στους γειτόνους λίγο από το φαγητό που μαγειρεύει, λέγοντας με δυνατή φωνή και χαμόγελο «έτσι για τη μυρωδιά». Και όταν είναι στην Αθήνα, μαγειρεύει εθελοντικά σε εκκλησίες για άπορους και, από τότε που πέθανε ο άντρας της ο Γεράσιμος έχει γυρίσει όλο τον κόσμο.

Η αεικίνητη κυρία Δήμητρα Αυγουλή έρχεται σε τούτο τον ευλογημένο τόπο, από τότε που τα τρία παιδιά της ήταν μωρά, τότε που η πρόσβαση γινόταν μόνο ακτοπλοϊκώς γιατί δεν είχε γίνει ο δρόμος, από τότε που δεν υπήρχε ρεύμα στο μοναστήρι και όλοι έπεφταν για ύπνο μαζί με τον ήλιο. Είναι μία ωραία γυναίκα. 75 χρονών, με πέντε εγγόνια, αλλά η ομορφιά δεν την έχει αφήσει. Ούτε η ενέργεια και η όρεξη για ζωή. «ακόμα περιμένω, λέει, να μου συμβούν συγκλονιστικά πράγματα. Δεν τα παρατάω. Θέλω να ζω έντονα την κάθε στιγμή. Τι και αν είμαι 75; Και 95 να πάω έτσι θέλω να είμαι και έτσι θα είμαι…» 

Η ζωή μου ήταν όμορφη, λέει και κοιτάζει τη θάλασσα, προσπαθώντας να μου εξηγήσει την ασίγαστη όρεξη της να ασχολείται με όμορφα πράγματα «δεν μου έλειψε τίποτα, αλλά πάντα ο άνθρωπος αναζητά και κάτι καλύτερο κάτι άλλο, διαφορετικό που ίσως θα τον συγκλονίσει. Ακόμα και τώρα που είμαι μεγάλη θέλω να ζω έντονα. Να βλέπω καινούργια πράγματα. Να ζω»

Από μικρή της άρεσε η ποίηση και τα μυθιστορήματα, λάτρευε τον Λουντέμη. Θα ήθελε, λέει, να έχει μεγαλώσει διαφορετικά σε αυτό το κομμάτι της ζωής θα ήθελε να σπουδάσει μαθηματικά.  Διάβαζε συνέχεια αλλά τώρα όχι πολύ, γιατί δεν την βοηθούν τα μάτια της. «Η ζωή δεν στα φέρνει πάντα όπως θέλεις… και εάν είχα σπουδάσει, λέει, θα μπορούσα να γράψω και την ιστορία της μάνας μου της Ευτυχίας. Μία συγκλονιστική μυθιστορηματική ζωή…»

«Πρόσφυγας η μάνα μου από τη Μικρά Ασία. Έχασε και τους δύο γονείς της όταν ήταν μικρούλα και ο μοναδικός άνθρωπος που της είχε απομείνει, η γιαγιά της, πέθανε στο πλοίο για την Ελλάδα. Έφτασε στον Πειραιά, ένα μικρό κοριτσάκι μόλις 8 χρονών, μόνο του, με μοναδική της παρηγοριά την πίστη στο θεό και την Παναγία. Κάποιος την έβαλε να δουλέψει σε ένα αστικό σπίτι στα Τουρκοβούνια (Γαλάτσι) υπηρέτρια. Δούλευε σαν το σκυλί και στο σπίτι και στον κήπο ο οποίος ήταν γεμάτος μανταρινιές. Δεν είχε δοκιμάσει ποτέ της μανταρίνι και έκοψε ένα. Για αυτό το ένα μανταρίνι, η κυρία της την έδειρε πολύ. Άγριος ξυλοδαρμός, επειδή κατάλαβε από τη μυρωδιά της, ότι είχε φάει μανταρίνι. Σκληροί και κακοί άνθρωποι τότε. Η μάνα μου το έσκασε αφού έβαλε όλα τα ασημικά του σπιτιού μέσα σε μία λεκάνη με νερό, πιστεύοντας ότι θα σκουριάσουν, για να τους εκδικηθεί. Βγήκε στο βουνό και ούτε ήξερε που να πάει. Προχωρούσε κλαίγοντας μέχρι που σταμάτησε για να ξεκουραστεί κάτω από ένα δέντρο και την πήρε ο ύπνος. Τότε είδε στο όνειρό της την Παναγία.

-«παιδί μου τι έχεις; Γιατί κλαις;» της είπε

-«κλαίω γιατί είμαι μόνη μου στον κόσμο»

-«δεν είσαι μόνη σου. Έχεις εμένα και τον Μιχάλη…»

Η Μαμά Ευτυχία είχε συχνά οράματα με την Παναγία, το στήριγμα της, η οποία την βοήθησε να επιβιώσει. Μετά δούλεψε σε άλλα σπίτια που της φέρονταν πιο καλά. Μάλιστα σε ένα σπίτι ήταν υπηρέτρια αλλά πήγαινε και σχολείο και έτσι έμαθε και γράμματα. Μετά γνώρισε τον άντρα της τον Παντελή από τη Δραπετσώνα και έκανε τέσσερα κορίτσια. Η Κυρά Δήμητρα είναι το τελευταίο.

Τι θυμάται περισσότερο από τη ζωή της η Δήμητρα Αυγουλή;

«Τον έρωτά μου με τον Γεράσιμο, λέει και όταν γέννησα τα παιδιά μου ήταν από τις πιο όμορφες στιγμές που συχνά ανακαλώ στη μνήμη μου αλλά η πιο συγκινητική ήταν όταν πάντρεψα την κόρη μου την Ευτυχία γιατί νόμιζα ότι θα την χάσω! Σε όλο τον γάμο έκλαιγα σαν να είχε πεθάνει άνθρωπος. Που να ήξερα ότι δεν θα χωριστούμε ούτε μία μέρα…»

Η κυρά Δήμητρα γνώρισε και ερωτεύτηκε τον Γεράσιμο στα 19 της χρόνια. Κρυφά ραντεβού, ματιές στα κλεφτά, γιατί η μαμά Ευτυχία ήταν αυστηρή με τα κορίτσια της. Δεν άντεξε ο Γεράσιμος να μην την βλέπει. Μέσα σε έξι μήνες παντρεύτηκαν και σε τέσσερα χρόνια έκανε τρία παιδιά.

Η αλλαγή στην κουζίνα

«Στην αρχή του γάμου μου ήταν δύσκολα. Σήμερα οι νοικοκυρές έχουν πολλές ευκολίες. Εμείς ως γυναίκες αντιμετωπίζαμε καθημερινά πολλές δυσκολίες και μεγάλη κούραση. Δεν είχαμε ούτε πλυντήρια ούτε μίξερ ούτε καλοριφέρ να ζεσταινόμαστε. Φαντάσου να πλένεις στο χέρι κάθε μέρα πάνες και ρούχα των παιδιών. Και στην κουζίνα όλα στο χέρι ούτε μίξερ ούτε τίποτα. Όλα τα ζυμώναμε και τα χτυπάγαμε με τα χέρια μας. Και θυμάμαι το ψυγείο μας ήταν ξύλινο και κάθε μέρα έπρεπε να πηγαίνω να αγοράζω πάγο. Και αντί για σόμπα είχαμε γκαζιέρα που την τρομπάραμε για να πάρει μπροστά και με αυτήν και μαγειρεύαμε και ζεσταινόμασταν. Αλλά δεν υστερούσαμε ούτε σε διακοπές, ούτε σε μπάνια, ούτε σε διασκέδαση. Αυτοσχέδια πάρτι ρεφενέ μαζευόμαστε όλοι και κάναμε πάρτι με πικάπ. Γλεντάγαμε και χορεύαμε μέχρι το πρωί. Μετά τα οικονομικά μας πήγαν καλύτερα, ανοίξαμε μαγαζιά με ρούχα, φτιάξαμε σπίτια, βγήκαν και τα μίξερ και όλα τα κομφόρ, είχα και πιο σύγχρονη κουζίνα, πήραμε και πλυντήριο και όλα έγινα πιο εύκολα.

Η ζωή με τον Γεράσιμο ήταν όμορφη αλλά είχε και προβλήματα

« Ο Γεράσιμος ήταν καλός μπαμπάς καλός σύζυγος, βέβαια ήταν λίγο τζαναμπέτης και αργούσε τα βράδια με τους φίλους του γιατί διασκέδαζε και ξεχνιόταν, αλλά εγώ δεν ήμουν από τις γυναίκες που δεν μιλούσαν. Πάντα χωρίς να ακούνε τα παιδιά, του θύμωνα και τον απειλούσα ότι θα τον αφήσω. Δεν ήθελα όμως να χαλάσω τον γάμο μου. Τον αγαπούσα πολύ τον Γεράσιμο. Και εκείνος με είχε πάνω απ΄όλους και από όλα, γι αυτό πάντα μου ζητούσε συγνώμη και μου έκανε και δώρα κοσμήματα αλυσίδες, βραχιόλια πολλά δώρα και μετά τον συγχωρούσα και μετά πάλι τα ίδια»,  λέει γελώντας για τον Γεράσιμο που έφυγε νωρίς από καρκίνο. «Σταμάτησε τα νυχτοπερπατήματα την ημέρα που παντρεύτηκε η κόρη μας. Αμέσως. Μαχαίρι τα έκοψε όλα. Σπίτι δουλειά δουλειά σπίτι ήταν ο συγχωρεμένος» …

Συνταγή για Ρεβιθοκεφτέδες της Δήμητρας

Υλικά

Μισό κιλό ρεβίθια

Ένα μεγάλο κρεμμύδι

Φρυγανιά τριμμένη

Λίγο λάδι

Αλάτι πιπέρι

Δυόσμο, μαϊντανό

Διαδικασία

Αφήνουμε όλη τη νύχτα τα ρεβίθια στο νερό και μετά τα βράζουμε για περίπου 2 ώρες μέχρι να μαλακώσουν. Τα βάζουμε στο μούλτι για να γίνουν χυλός και μετά αλέθουμε στο μούλτι και το κρεμμύδι. Κατόπιν ανακατεύουμε όλα τα υλικά (πολύς δυόσμος λίγο μαϊντανό ψιλοκομμένο). Τα πλάθουμε και αν είναι αραιοί και δεν μπορούν να σταθούν προσθέτουμε λίγο αλεύρι. Τα τηγανίζουμε σε μπόλικο καλαμποκέλαιο.

Καλή επιτυχία μας εύχεται η κυρία Δήμητρα Αυγουλή τονίζοντας ότι «Όταν ευλογάς το φαγητό φτάνει για όλους»….