Οι περισσότεροι διαχειριστές γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην Ευρώπη πλησιάζουν στη συνταξιοδότηση. Υπάρχει ανάγκη αναζωογόνησης των αγροτικών περιοχών στην Ευρώπη και ευκαιριών για τους νεότερους. Οι κοινωνικοί επιστήμονες εξετάζουν προσεκτικά το πρόβλημα της αγροτικής παρακμής, αναδεικνύοντας ιστορίες επιτυχίας και δράσεις πολιτικής και παρακολουθώντας μονοπάτια επιστροφής σε μια πιο ευημερούσα ύπαιθρο.
Η γεωργία είναι ένα αρχαίο επάγγελμα. Αλλά ένα πρόβλημα στην Ευρώπη είναι ότι οι ίδιοι οι αγρότες γερνούν. Από τους περισσότερους από δέκα εκατομμύρια διαχειριστές γεωργικών εκμεταλλεύσεων, το ένα τρίτο ήταν άνω των 65 ετών το 2016. Ένα άλλο ένα τέταρτο ήταν 55 ετών και άνω, ενώ μόνο το 11% ήταν κάτω των 40 ετών.
Είναι σαφές ότι στις αγροτικές περιοχές με κάποιον τρόπο πρέπει να σταματήσει η μείωση του πληθυσμού και να προσελκυσθούν νέες γενιές. Για να γυρίσουν πίσω την παλίρροια και να αναγεννήσουν τις αγροτικές περιοχές, οι κοινωνικοί επιστήμονες ανακαλύπτουν το πώς και το γιατί ορισμένες αγροτικές περιοχές αναπτύσσονται και αποδίδουν καλύτερα από άλλες.
Αυτό θα αποκαλύψει τον τρόπο με τον οποίο η γεωργία μπορεί να σπείρει μια νέα καλλιέργεια νέων γεωργών, καθώς και να ενθαρρύνει τους πράσινους βλαστούς στις αγροτικές κοινότητες και να τους μετατρέψει σε πιο ελκυστικά μέρη για να ζήσουν και να εργαστούν.
Οι αγρότες γερνούν και κυρίως είναι άντρες. Περίπου το 13% των γεωργικών εκτάσεων διοικείται από γυναίκες αγρότες», δήλωσε ο Willem Korthals Altes, καθηγητής ανάπτυξης γης στην TU Delft της Ολλανδίας. «Υπάρχει επίσης ένα ζήτημα μείωσης των αγροτικών περιοχών, και αυτό χρειάζεται νέες πολιτικές».
Συγκεκριμένα, ο καθηγητής Korthals Altes εξέτασε τις προσδοκίες των νέων στις αγροτικές και τις αστικές περιοχές σε 12 διαφορετικές χώρες και εξέτασε ποιες δράσεις θα μπορούσαν να αναληφθούν για την προσέλκυση νέων στην ύπαιθρο στο πλαίσιο του τετραετούς ερευνητικού προγράμματος RURALIZATION σε επίπεδο ΕΕ. Ο καθηγητής και η ομάδα του στα πλαίσια της έρευνας έχουν μιλήσει με περίπου 2.000 νέους σε 20 περιφέρειες της ΕΕ σχετικά με τις ελπίδες τους για το μέλλον. Μια έκπληξη ήταν ότι πολλοί άνθρωποι, στις πόλεις και την ύπαιθρο, θα ήθελαν να ζουν σε αγροτικές περιοχές, συχνά για λόγους ποιότητας ζωής.
Το έργο αποσκοπεί στον εντοπισμό οδών για την υπέρβαση της πληθυσμιακής και οικονομικής παρακμής στην αγροτική Ευρώπη και τη δημιουργία νέων ευκαιριών. Αυτή τη στιγμή, η εικόνα που δημιουργείται από τις στατιστικές είναι ζοφερή. Η ΕΕ έχασε το 11% των γεωργικών εκτάσεων της μεταξύ 1993 και 2013, ενώ οι ίδιες οι εκμεταλλεύσεις γίνονται όλο και λιγότερες, γεγονός που συμβάλλει στην απώλεια θέσεων εργασίας.
Αυξανόμενες τάσεις και συστάσεις
Οι αγροτικές τάσεις που εντοπίστηκαν στο έργο περιελάμβαναν αύξηση των εναλλακτικών συστημάτων τροφίμων, όπως η βιολογική γεωργία, λόγω της μεγαλύτερης περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Σημειώθηκε επίσης εξελισσόμενος ρόλος των φύλων στην ιδιωτική και επαγγελματική ζωή και διαφοροποίηση των γεωργικών επιχειρήσεων και των αγροτικών οικονομιών. Δύο άλλες τάσεις ήταν η ψηφιοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας και η άνοδος των διαδικτυακών αγορών, οι οποίες μπορούν να ανοίξουν την πύλη για νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες στις αγροτικές περιοχές.
Οι νεοεισερχόμενοι στις αγροτικές περιοχές μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για την οικονομική ανάκαμψη, λόγω της τριτοβάθμιας εκπαίδευσής τους, του ευρύτερου δικτύου επαφών και της τάσης καινοτομίας, Η μελέτη αποκάλυψε επίσης ότι η βιολογική παραγωγή έχει αυξηθεί σημαντικά στις περισσότερες χώρες και ότι αυτή είναι μία από τις σημαντικότερες εναλλακτικές μορφές ανανέωσης.
Το “πρόβλημα των νέων αγροτών” είναι πιο έντονο σε ορισμένες χώρες από ότι σε άλλες. Μόλις το 3,3% των διαχειριστών γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην Κύπρο και το 4,2% στην Πορτογαλία είναι κάτω των 40 ετών, ενώ το ποσοστό είναι πιο κοντά στο 20% στην Πολωνία και τη Σλοβακία. Τα προβλήματα σε μια χώρα δεν ταιριάζουν ακριβώς με αυτά σε μια άλλη.
Αλλά ένα κοινό εμπόδιο για τους νεοεισερχόμενους στη γεωργία είναι η πρόσβαση στη γη, ενώ υπάρχει έλλειψη πολιτικών για τη στήριξη των ανθρώπων που θέλουν να ξεκινήσουν τη γεωργία. «Βρίσκουμε πολιτικές που σχετίζονται με την ατζέντα εκσυγχρονισμού της γεωργίας, αλλά όχι πολλά για τους νεοεισερχόμενους στη γεωργία», δήλωσε ο καθηγητής Korthals Altes.
Κανένα κράτος μέλος της ΕΕ δεν έχει αναπτύξει πολιτικές και νομικές ρυθμίσεις για την παροχή πρόσβασης σε γη, αναφέρει ο Altes . «Οι άμεσες ενισχύσεις ανά εκτάριο που λαμβάνει ένας γεωργός για τη διατήρηση της γης σε καλή γεωργική κατάσταση είναι στις περισσότερες περιφέρειες της ΕΕ υψηλότερες από το μίσθωμα, το οποίο λειτουργεί αρνητικά για τους νεοεισερχόμενους», σημειώνει. «Είναι ένα καλύτερο σχέδιο συνταξιοδότησης για να διατηρήσετε τη γη σας με τις άμεσες ενισχύσεις, από το να την νοικιάσετε σε νέους αγρότες». Ωστόσο, στο πλαίσιο αλλαγών στη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική που ανακοινώθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο, θα υπάρξει πρόσθετη στήριξη για το εισόδημα των νέων γεωργών, όπως οι εθνικές αρχές που πρέπει να κατευθύνουν το 2% της τοπικής εισοδηματικής στήριξης σε αυτούς και οι νέοι αγρότες που έχουν προτεραιότητα να λάβουν βασικές ενισχύσεις.
Ο Korthals Altes σχεδιάζει τώρα συζητήσεις με τους ενδιαφερόμενους φορείς και συστάσεις στις τοπικές κυβερνήσεις και οργανισμούς για την αγροτική ανανέωση.
Η πιο προφανής σύσταση είναι να καταστεί ένα μέλλον στη γεωργία ελκυστικό για τους νέους γεωργούς και τους νεοεισερχόμενους. Ωστόσο, η έλλειψη ενδιαφέροντος μεταξύ των νέων να εργαστούν στον γεωργικό τομέα είναι ένα κοινό φαινόμενο για τις ανεπτυγμένες οικονομίες και πολλοί δεν βλέπουν τη γεωργία ως μια αναγνωρισμένου κύρους επιλογή σταδιοδρομίας, σύμφωνα με την Δρ İlkay Unay-Gailhard στο Ινστιτούτο Γεωργικής Ανάπτυξης Leibniz στη Γερμανία. «Όταν ρωτάμε τους νέους για την εικόνα της γεωργίας, δηλώνουν το χαμηλό εισόδημά τους, τη σκληρή σωματική εργασία και το χαμηλό κύρος», εξήγησε.
Δεν υπάρχει έλλειψη ενδιαφέροντος
Ωστόσο, αυτό δεν πρέπει να παρερμηνεύεται ως έλλειψη ενδιαφέροντος για τη γεωργία, όπως φαίνεται στις συχνές διαμαρτυρίες των νέων κατά των πρακτικών βιομηχανικής γεωργίας. «Γνωρίζουμε ότι οι ψηφιακές επικοινωνίες επηρεάζουν την κοινωνική συμπεριφορά των νέων και δείχνουν μεγαλύτερη υποστήριξη για την οικολογική γεωργία», δήλωσε η Δρ Unay-Gailhard. “Αλλά δεν ξέρουμε πώς επηρεάζουν την επιλογή της γεωργίας τους ως επιλογή σταδιοδρομίας.”
Όντας η ίδια βραβευμένη με το βραβείο “EU Marie Sklodowska-Curie Global Fellowship” για το ερευνητικό της πρόγραμμα Νέοι Αγρότες, θα προχωρήσει σε συνεντεύξεις με δεκάδες νέους αγρότες στις ΗΠΑ και τη Γερμανία σχετικά με την προσωπική τους ιστορία και για το πώς τα ψηφιακά μηνύματα επικοινωνίας επηρέασαν την επιλογή τηε σταδιοδρομίας τους. Πιστεύει ότι υπάρχει έλλειψη θετικών εικόνων μοντέλου των αγροτών και απουσία “αγρότη και μητέρας” ως πρότυπο στις οικογενειακές εκμεταλλεύσεις.
Η Δρ Unay-Gailhard θα μιλήσει επίσης με κυβερνητικές υπηρεσίες και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς σχετικά με τη χρήση νέων εργαλείων μέσων ενημέρωσης – όπως οι διαδραστικές διαδικτυακές πύλες, τα ιστολόγια, οι διαδικτυακές εκστρατείες γεωργικής επικοινωνίας και δημόσιας δέσμευσης και οι υπηρεσίες κοινωνικών μέσων ενημέρωσης – για να βοηθήσει εκείνους που βρίσκονται στην αρχή της σταδιοδρομίας τους και εκείνους που ενδέχεται να μεταβούν προς τη γεωργία. Τα μονοπάτια μιας σταδιοδρομίας δεν είναι πλέον τόσο προγραμματισμένα και προβλέψιμα και οι πορείες σταδιοδρομίας μπορούν να διαφοροποιηθούν. «Οι νέοι στις μέρες μας μπορούν να ακολουθήσουν αυξανόμενες ευκαιρίες», δήλωσε ο Δρ Unay-Gailhard.
Επίσης, ο τρόπος λειτουργίας των αγροκτημάτων μεταβάλλεται. Οι προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες και η ρομποτική εισρέουν σε ορισμένες εκμεταλλεύσεις και οι νέοι αγρότες μπορεί να παρακινηθούν από τις πιο καινοτόμες προσεγγίσεις υψηλής τεχνολογίας για τη γεωργία.
Η Δρ Unay-Gailhard θα συστήσει σε κυβερνητικές υπηρεσίες και γεωργικές οργανώσεις τρόπους ψηφιακής επικοινωνίας με τους νέους. Η ελπίδα είναι ότι οι νέοι θα έχουν καλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τη γεωργική σταδιοδρομία και θα επανεξετάσουν τα οφέλη που προσφέρονται από την αγροτική σταδιοδρομία και τον τρόπο ζωής.
Πηγή: Horizon – The EU Research and Innovation magazine
Ακολουθήστε το Cibum 
