Όπου ακούς πολλά καλάθια... Tου Γ. Κατερίνη

Το περιβόητο “καλάθι του νοικοκυριού” ανοίγει το δρόμο για αθέμιτες πρακτικές εις βάρος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Του Γιώργου Κατερίνη*

Όχι δεν γράψαμε λάθος την γνωστή παροιμία. Εδώ και καιρό ακούμε και διαβάζουμε συνεχώς για… καλάθια. Μέχρι τώρα γνωρίζαμε το πολιτικο-δημοσιογραφικό στερεότυπο για το «καλάθι της νοικοκυράς», που είναι το βαρόμετρο ευημερίας ή φτώχειας της μέσης οικογένειας. Τελευταία μάθαμε για το «καλάθι του νοικοκυριού», το οποίο μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη στις ανατιμήσεις. Έκτοτε η επικαιρότητα έχει γεμίσει με… μικρά και μεγάλα καλάθια: το «καλάθι του αρτοποιού», το «καλάθι του κρεοπώλη» και γενικά χάσαμε τα… αυγά και τα καλάθια, που λέει ο σοφός λαός.

Για την ώρα ένα είναι το επίσημο καλάθι: το καλάθι του νοικοκυριού που πλέον αποτελεί νόμο του κράτους και οφείλουν να το εφαρμόσουν όλες οι επιχειρήσεις υπεραγορών τροφίμων με ετήσιο τζίρο άνω των 90 εκατομμυρίων ευρώ. Σε αυτό το καλάθι για τους επόμενους πέντε μήνες εναποθέτει τις προσδοκίες του το Υπουργείο Ανάπτυξης για να προσφέρει «προσιτές τιμές» στα προϊόντα που είναι απαραίτητα για την αξιοπρεπή διαβίωση. Μια υπουργική απόφαση που «διέρρευσε» πριν ακόμα δημοσιευθεί στον τύπο ορίζει τον κατάλογο των προϊόντων που εντάσσονται στο καλάθι και τη διαδικασία που είναι υποχρεωμένες να ακολουθούν οι επιχειρήσεις απέναντι στις ελεγκτικές αρχές που θα εποπτεύουν την εφαρμογή του μέτρου. Πέραν τούτου;

Πέραν τούτου έχουμε τη διασπορά διαφόρων ανακριβών ειδήσεων, που όμως έχουν πηγή. Και η πηγή τους δεν είναι άλλη από τον ίδιο τον υπουργό Ανάπτυξης, ο οποίος στις πολυάριθμες δηλώσεις του, ακόμα και από το Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας, μιλούσε και για άλλους κλάδους, οι οποίοι «αυτοβούλως» έχουν πει ότι μπορούν να κάνουν το δικό τους καλάθι.

Δηλαδή, το επίσημο κράτος νομοθέτησε ένα υποχρεωτικό μέτρο για τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ και τα υπόλοιπα καταστήματα τροφίμων, αν θέλουν, μπορούν να σπεύσουν να υιοθετήσουν το δικό τους καλάθι.

Ας πούμε ότι ένα κρεοπωλείο, ή μια ομάδα κρεοπωλείων, θέλει να εφαρμόσει ένα τέτοιο μέτρο. Θα φτιάξει το δικό του καλάθι, θα ορίσει μόνο του ποια προϊόντα θα βάλει μέσα, θα το προβάλει στους καταναλωτές και αυτό θα είναι «συμμετοχή στην εθνική προσπάθεια»; Θα υπάρχει κάποια εποπτεία; Θα υπάρχει ελεγκτική αρχή; Θα υποβάλλονται κάπου οι λίστες των προϊόντων; Φυσικά και όχι, αφού κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται πουθενά.

Προς τι λοιπόν όλος αυτός ο θόρυβος; Πού αποσκοπούν τα ρεπορτάζ περί… πολλών καλαθιών;

Μάλλον για να αντιμετωπίσουν τις αντιδράσεις που έχουν εκφράσει οι ίδιοι οι φορείς των μικρομεσαίων καταστημάτων. Αλλά και η Επιτροπή Ανταγωνισμού, η οποία μπορεί στο παρά πέντε της ψήφισης να γνωμοδότησε θετικά για το μέτρο, αλλά ανάμεσα στους πολλούς αστερίσκους που περιέλαβε στην γνωμοδότησή της ανέφερε ότι στο καλάθι του νοικοκυριού «θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα να συμμετέχει κάθε είδους επιχείρηση που δραστηριοποιείται στη λιανική αγορά… ακόμα και εάν δεν εμπορεύεται το σύνολο των κατηγοριών των προϊόντων που απαριθμούνται στη λίστα (π.χ. κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία, αρτοποιεία κ.λπ.)». Αλλιώς, όπως σαφέστατα αναφέρει, «είναι δυνατό να εξαιρεθούν επιχειρήσεις οι οποίες θα μπορούσαν να ασκήσουν ανταγωνιστική πίεση σε συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων (ακόμα και σε τοπικό επίπεδο) ή/και να δημιουργηθούν στρεβλώσεις ανταγωνισμού σε τοπικές αγορές όπου δραστηριοποιούνται περιφερειακές επιχειρήσεις ή προμηθευτές».

Με απλά λόγια, το αρμόδιο όργανο για την ομαλή λειτουργία της αγοράς και την αποφυγή μονοπωλιακών καταστάσεων ή δεσπόζουσας θέσης στην αγορά, προειδοποιεί ότι αν δεν μπορούν όλες οι σχετικές επιχειρήσεις να συμμετέχουν στη διαμόρφωση του «καλαθιού», υπάρχει ο κίνδυνος να μην λειτουργεί ο ανταγωνισμός και να δημιουργούνται αθέμιτες πρακτικές. Άλλωστε η Επ.Αν. αναφέρει και συγκεκριμένα πιθανές στρεβλώσεις, όπως την επιβολή υψηλότερων προμηθειών ή τελών πρόσβασης στους μικρούς προμηθευτές των σούπερ μάρκετ, τις πρακτικές «συστηματικής αυτοπροτίμησης», δηλαδή κατεύθυνση των καταναλωτών σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, αυξήσεις τιμών στα προϊόντα εκτός καλαθιού κ.ά.

Αυτή την περίοδο, όπου βάσει του επίσημου δείκτη τιμών καταναλωτή οι ανατιμήσεις στο κρέας σε ετήσια βάση είναι 17,6% (ΕΛ.ΣΤΑΤ. Σεπτέμβριος 2022), τα κρεοπωλεία έχουν λειτουργήσει ως κυματοθραύστης των αυξήσεων. Μετά από μια 15ετία και πλέον σταθερότητας τιμών στη λιανική, τα κρεοπωλεία επέβαλαν μεν αυξήσεις για να ισοσκελίσουν τα αυξημένα (κυρίως λόγω ενέργειας) λειτουργικά τους έξοδα, αλλά απορρόφησαν σε μεγάλο βαθμό τις αρκετά υψηλότερες αυξήσεις στη χονδρική τιμή του κρέατος. Τα σούπερ μάρκετ αντίθετα επέβαλαν πολλαπλάσιες ποσοστιαίες αυξήσεις στα προϊόντα κρέατος και αυτό μπορεί να το βεβαιώσει κάθε καταναλωτής με τις εμπειρίες του.

Πού στοχεύει, λοιπόν, το Υπουργείο Ανάπτυξης; Θέλει να κατευθύνει ακόμα περισσότερους καταναλωτές στις μεγάλες αλυσίδες υπεραγορών, όπου το «καλάθι του νοικοκυριού» θα λειτουργεί ως ένας ακόμα… κράχτης, όπως έχουν πει επίσημα εκπρόσωποι των μικρομεσαίων επιχειρήσεων; Ή σκέφτεται να δώσει κίνητρα για να λειτουργήσει καλύτερα ο ανταγωνισμός, στηρίζοντας τις μικρές και μεσαίες αγορές και αποτρέποντας τον αθέμιτο ανταγωνισμό, που λόγω του όγκου τους επιβάλλουν οι μεγάλες υπεραγορές;