Με τη λέξη permacrisis να επιλέγεται ως η λέξη του 2022, ήρθε η ώρα να αναλογιστούμε τι πραγματικά συνιστά μια κρίση για τη σύγχρονη ανθρωπότητα.
Tο λεξικό Collins όρισε ως λέξη της χρονιάς τη λέξη “permacrisis“, με τον διευθύνων σύμβουλο της Collins Learning, Alex Beecroft, μάλιστα να επισημαίνει πως η λέξη «συνοψίζει πόσο πραγματικά απαίσιο ήταν το 2022 για τόσους πολλούς ανθρώπους». Και έχει απόλυτο δίκιο. Αλλά προτού αποτυπώσουμε γιατί, ας δούμε τι πραγματικά σημαίνει η λέξη.
Η λέξη permacrisis, αποτελεί μια ένωση των permanent (μόνιμος) και του cirsis (κρίση). Ωστόσο, δεν αναφέρεται σε κάποια συγκεκριμένη κρίση, αλλά στα βαθιά και (ίσως) μόνιμα αποτυπώματα που όλες οι κρίσεις των τελευταίων δύο ετών ήρθαν να αφήσουν.
Οι κρίσεις αυτές καθορίζουν το σήμερα και δεν είναι άλλες από την πανδημία, τον πόλεμο στην Ουκρανία μαζί με όλους τους άλλους συνεχιζόμενους πολέμους που δεν είναι τόσο “δημοφιλείς” στα ΜΜΕ (π.χ. Υεμένη), την επισιτιστική κρίση και την πείνα που πλήττει περίπου το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού και την κλιματική κρίση που αφανίζει τα πάντα, ζώα, φυτά και πόρους, στο πέρασμά της.
Όσον αφορά στην ίδια την ορολογία της λέξης, ο ο συγγραφέας David Shariatmadar είχε αναφέρει, σύμφωνα με τον ιστότοπο The Conversation, πως είναι ένας όρος που “ενσαρκώνει τέλεια την ιλιγγιώδη αίσθηση της φυγής από το ένα πρωτοφανές γεγονός στο άλλο, καθώς αναρωτιόμαστε ζοφερά τι νέοι τρόμοι μπορεί να υπάρχουν στη γωνία”.
Τι συνιστά, όμως, αυτή η αλλαγή για την ίδια την έννοια της κρίσης και την αλλαγή της με την πάροδο των χρόνων;
Όπως και ο άνθρωπος, έτσι και η γλώσσα αποτελεί έναν ζωντανό οργανισμό. Έτσι και οι λέξεις, αλλάζουν μαζί με τους ανθρώπους και αποκτούν νέο ύφος και νέες σημασίες. Αν και οι αρχαίοι Έλληνες όριζαν μια κρίση ως ένα σημείο καμπής των γεγονότων, όπως ένας πόλεμος, ο σύγχρονος φιλόσοφος Reinhart Koselleck ανέφερε πως η αρχαία ελληνική έννοια της κρίσης υφίσταται μια σημασιολογική μετατόπιση, καθώς πλέον αναφέρεται σε μια αντίφαση μεταξύ αντίπαλων δυνάμεων που επιταχύνει τη μετάβαση του παρελθόντος στο μέλλον.
Αυτό μπορεί να φανεί στην περιγραφή του καπιταλισμού από τον Καρλ Μαρξ ως ένα οικονομικό σύστημα που- όπως και σήμερα- υφίσταται κρίση. Παλεύοντας να τιθασεύσει τις δυνάμεις της παραγωγής, της εργασίας και των μηχανημάτων του, υποστηρίζει ο Μαρξ , αυτό το σύστημα προκαλεί κρίσεις υπερπαραγωγής: πλεόνασμα προσφοράς που δεν μπορεί να καλυφθεί με ισοδύναμη ζήτηση.
Οπότε, αν σκεφτούμε πως η κρίση του καπιταλισμού, όπως επεσήμανε ο Μαρξ στο Κεφάλαιο, θα επιλυθεί με την σταδιακή μετάβαση σε ένα άλλο οικονομικό σύστημα, μιλάμε όχι μόνο για μια κοινωνικοοικονομική κρίση, αλλά για μια κρίση των ιδεών που μεταβάλλουν την κοινωνία ακριβώς όπως θα έκανε ένας πόλεμος. Η αλλαγή στον τρόπο σκέψης, λοιπόν, είναι από μόνη της μια επανάσταση, η οποία, όπως και η λέξη κρίση, έχει αλλάξει σημασία και μορφή, καθότι οι επαναστάσεις -αν και συμβαίνουν- δεν είναι πλέον όσο ριζοσπαστικές όσο ήταν.
Το “Permacrisis”, όμως, αντιπροσωπεύει τη σύγχρονη αντιστροφή αυτής της αντίληψης μιας επερχόμενης αλλαγής. Συμβολίζει μια αίσθηση μόνιμης στασιμότητας, με το φόβο μιας μεγαλύτερης, τελικής κρίσης που δεν μπορεί να επιλυθεί.
Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό, ας πάρουμε ως παράδειγμα την κλιματική κρίση. Οι επιστήμονες και οι ειδικοί σημαίνουν συναγερμό για επείγοντα μέτρα βιωσιμότητας, ριζικές αλλαγές στο πώς ζούμε, καθώς το αντίθετο σημαίνει το τέλος της ανθρωπότητας. Κι όμως, ακούγονται καθημερινά ισχυρισμοί για εταιρείες, που προσπαθούν να γλιτώσουν από αυτά που πρέπει να κάνουν και να βρουν παραθυράκια ή εταιρείες που κάνουν greenwashing στους καταναλωτές με “κούφιους” και ψευδείς ισχυρισμούς για οικολογία. Μια κρίση που θα οδηγήσει σε μόνιμη, τελική καταστροφή, αν δεν δράσουμε τώρα.
Η Permacrisis σηματοδοτεί όχι μόνο την απώλεια της πίστης στην πρόοδο και τα όσα έχει κάνει η ανθρωπότητα, αλλά και έναν νέο ρεαλισμό σε σχέση με το τι μπορούν να αντιμετωπίσουν και να επιτύχουν οι άνθρωποι. Οι κρίσεις μπορεί να είναι ανθρώπινο “δημιούργημα”, αλλά φτάνουν σε ένα σημείο πια να ξεπερνούν τον άνθρωπο. Δεν υπάρχει λέξη που να μεταφράζει ακριβώς αυτό στα ελληνικά, αλλά ως μια κατά προσέγγιση απόδοση θα μπορούσε κανείς να τη χαρακτηρίσει ως μια “ματαιότητα και ρεαλισμό για την ανθρωπότητα”. Τι άραγε μας επιφυλάσσει το 2023 και πόσο δυσοίωνο θα είναι αυτό;
Ακολουθήστε το Cibum 
