Ανάκληση φέτας: Η αυθαιρεσία των Γερμανών και η αδράνεια των ελληνικών αρχών

Άρθρο του Δρ. Δημήτριου Γεωργαντέλη μετά την ανάκληση ελληνικής φέτας από τις Γερμανικές αρχές.

Μπορεί να αυθαιρετούν οι Γερμανικές αρχές και οι Ελληνικές να μην εγείρουν ερωτήματα?

Του Δρ Δημήτριου Γεωργαντέλη*

Αναφορικά με την ανάρτηση (reference number: 2023.4527) στο σύστημα RASFF (Rapid System for Food and Feed – Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης για Τρόφιμα και Ζωοτροφές) στις 05.07.2023 όσον αφορά την ανίχνευση Shiga toxin (STEC) σε προϊόν Φέτα Π.Ο.Π., ισχύουν τα εξής

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 2073/2005 τα στελέχη της E. Coli που παράγουν shiga toxin (STEC) δεν ανήκουν στα κριτήρια ασφαλείας των τροφίμων παρά μόνο για την κατηγορία 1.29 Φύτρα. Το καθήκον των κρατών μελών στη διαχείριση των θετικών αποτελεσμάτων σε E.Coli -STEC μπορεί να αποτελέσει πρόκληση και να οδηγήσει σε λανθασμένη ερμηνεία των αποτελεσμάτων και την επιβολή μέτρων που να παρεμποδίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών με βάση το κατευθυντήριο κείμενο της Κοινότητας “ GUIDANCE DOCUMENT ON THE APPLICATION OF ARTICLE 14 OF REGULATION (EC) N°178/2002 AS REGARDS FOOD CONTAMINATED WITH SHIGA TOXIN-PRODUCING ESCHERICHIA COLI (STEC)”

Σύμφωνα τη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν τρεις υπότυποι του γονιδίου Stx1 (Stx1a, Stx1c, and Stx1d) και 7 υπότυποι του γονιδίου Stx2 (Stx2a, Stx2b, Stx2c, Stx2d, Stx2e, Stx2f, and Stx2g). Με βάση το δένδρο αποφάσεων από το κατευθυντήριο κείμενο της κοινότητας “ GUIDANCE DOCUMENT ON THE APPLICATION OF ARTICLE 14 OF REGULATION (EC) N°178/2002 AS REGARDS FOOD CONTAMINATED WITH SHIGA TOXIN-PRODUCING ESCHERICHIA COLI (STEC)”, τα μέτρα διαχείρισης κινδύνου από τα κράτη μέλη θα πρέπει να αποφασίζονται μόνο όταν ολόκληρο το σύνολο των αναλυτικών δεδομένων είναι διαθέσιμα και τα αποτελέσματα για την επιβεβαίωση του κινδύνου, οδηγούν στην παρουσία σε ένα απομονωμένο στέλεχος E. Coli [1], του γονίδιου stx και του γονίδιου eae ή [2] stx, και των γονιδίων aaiC και aggR gen.

Η επίκληση του άρθρου 14 του Κανονισμού 178/2002 από μία αρμόδια αρχή ενός κράτους μέλους, στην περίπτωση ανίχνευσης Ε.coli που παράγει σιγκατοξίνη, (STEC) O157, O26, O111, O103, O145 και O104:H4, θα πρέπει λοιπόν υποχρεωτικά να περάσει μέσα από το δένδρο αποφάσεων σύμφωνα με το κατευθυντήριο κείμενο της Κοινότητας “ GUIDANCE DOCUMENT ON THE APPLICATION OF ARTICLE 14 OF REGULATION (EC) N°178/2002 AS REGARDS FOOD CONTAMINATED WITH SHIGA TOXIN-PRODUCING ESCHERICHIA COLI (STEC)”

Στις 05.07.2023 η εταιρεία ΨΨΨΨ ενημερώθηκε από τον πελάτη, ΧΧΧΧ, ότι έπειτα από δειγματοληψία των Γερμανικών αρχών, σε προϊόν, με την επωνυμία Meandros Feta Cheese PDO 200g και με ημερομηνία παραγωγής ΧΧ.ΨΨ.ΖΖΖΖ και lot number ΑΑΑΑΑΑΑ, ανιχνεύτηκε το βακτήριο E. coli και συγκεκριμένα της ομάδας που δύναται να παράγουν σιγκατοξίνη (STEC). Στο δελτίο ανάλυσης δίνεται μόνο ως δεδομένο η ανίχνευση του γονιδίου stx1 και όχι του γονιδίου eae ή άλλων γονδίων, καθώς επίσης και δεν έχει γίνει ταυτοποίηση του ορότυπου.

Σύμφωνα με το πιστοποιητικό ανάλυσης L-LIF-00602-23-HZE του εργαστηρίου Bayerisches Landesamt fur Gesundheit und Lebensmittelsicherheit (εργαστήριο, στο οποίο απέστειλαν οι γερμανικές αρχές τα δείγματα παρελήφθηασαν από το σημείο πώλησης Norma Lebensmittelfilialbetrieb Stiftung & Co. KG.) εντοπίζονται τα εξής :

Με βάση το πεδίο διαπίστευσης του εργαστηρίου, το εργαστήριο είναι διαπιστευμένο στην επίμαχη δοκιμή για φρέσκα φυτικά τρόφιμα (frischen pflanzlichen lebensmitteln) και μόνο και όχι για το υπόστρωμα (matrix) της φέτας.

Με βάση το άρθρο Article 12(2) του Κανονισμού (EC) 882/2004

“However, competent authorities may only designate laboratories that operate and are assessed and accredited in accordance with the following European standards:

EN ISO/IEC 17025 on ‘General requirements for the competence of testing and calibration laboratories.
Taking into account criteria for different testing methods laid down in Community feed and food law”

Χρησιμοποιήθηκε εσωτερική μη διαπιστευμένη μέθοδος για την ανίχνευση των στελεχών της E. coli που παράγουν σιγκατοξίνη (STEC), ενώ υπάρχει διεθνώς καθορισμένη μέθοδος, η ISO/TS 13136:2012 και σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 882/2004, θα έπρεπε να είχε χρησιμοποιηθεί.

Article 11(1) of Chapter III to Regulation (EC) No 882/2004

”Analysis methods used in the context of official controls shall comply with relevant Community rules or,

if no such rules exist, with internationally recognised rules or protocols, for example those that the European Committee for standardisation (CEN) has accepted or those agreed in national legislation

or,

(b) in the absence of the above, with other methods fit for the intended purpose or developed in accordance with scientific protocols.”

“In the absence of analytical methods under EU law, methods standardised by CEN and/or ISO, when available, should be used for testing samples of official controls and their use is highly recommended for intra-Community trade and import from third countries. While CEN or ISO methods are not available for all hazards included in Regulation (EC) No 2073/2005, the use of other reference methods given in this Regulation are highly recommended.”

Με βάση το πιστοποιητικό ανάλυσης, κάτω από τη λέξη “beurteilung” -κρίση- στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων, γίνεται παραπομπή : στα opinions and interpretations του ISO 17025:2017 (ΠΑΡΑΓΡ. 7.8.7)

Αν πρόκειται για κάτι τέτοιο, θα πρέπει να διερευνηθεί τι προβλέπει ο DAKKS επ΄ αυτού. Η European Accreditation έχει βγάλει την οδηγία EA-4/23 INF : 2019 (The Assessment and Accreditation of Opinions and Interpretations using ISO/IEC 17025:2017) σύμφωνα με την οποία οι “γνώμες και ερμηνείες” θα πρέπει να ανήκουν στις διαπιστευόμενες δραστηριότητες ενός εργαστηρίου και συνεπώς θα πρέπει να αναφέρονται στο ΕΠΕΔ (ΕΠΙΣΗΜΟ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ της ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ). Στο ΕΠΕΔ του συγκεκριμένου εργαστηρίου δεν υπάρχει όμως κάτι τέτοιο. Επομένως το επόμενο ερώτημα που θέλει εξέταση είναι το εξής: Ποια η πολιτική του DAKKS για τις εκθέσεις δοκιμών που συμπεριλαμβάνουν ΜΗ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΜΕΝΕΣ δραστηριότητες (πχ γνώμες – ερμηνείες) και ΜΗ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ (η διαπίστευση της μεθόδου συμπεριλαμβάνει και το matrix).

Με βάση τα επιστημονικά διαθέσιμα δεδομένα οι επιδημιολογικές και μοριακές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στα στελέχη STEC, έχουν δείξει παγκοσμίως ότι ο συνδυασμός των γονιδίων λοιμογόνου δράσης stx και eae είναι απαραίτητος για την εκδήλωση νόσου που προκαλείται από το STEC.

Φαίνεται λοιπόν συνετό, με βάση πάντα το κατευθυντήριο κείμενο της κοινότητας, να ληφθεί υπόψη η ταυτόχρονη παρουσία του γονιδίου [1] stx και του eae γονίδιου ή των γονίδιων [2] stx, και aaiC ή aggR ως κίνδυνος για την πρόκληση ανθρώπινης ασθένειας εάν καταποθεί απευθείας από τους καταναλωτές.

Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγουν και οι Ελβετικές αρχές στο έγγραφο υποστήριξης απόφασης για την αξιολόγηση της παρουσίας STEC στα τρόφιμα“E. coli productrices de shigatoxines (STEC) dans les denrées alimentaires : évaluation des risques microbiologiques”. Στον πίνακα 15 που αφορά το σχέδιο αξιολόγησης με βάση τα αποτελέσματα αναλύσεων για τα έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα, μόνο οι παρακάτω συνδυασμοί μπορούν να οδηγήσουν σε ανάκληση/ απόσυρση του προϊόντος : stx2a (+eae ή aggR) & stx2d. Η ταυτοποίηση μόνο του γονιδίου stx1 ΔΕΝ ΟΔΗΓΕΙ σε καμία δράση. Το δε κείμενο των Ελβετικών αρχών, αποτελεί ένα νομικό κείμενο το οποίο είναι πλήρως εναρμονισμένο με το κατευθυντήριο κείμενο της Κοινότητας, εφόσον η Ελβετία συμμετέχει επίσης στην ενιαία αγορά ως μέλος της ΕΖΕΣ.

Σε περίπτωση που ένα κράτος θελήσει να θέσει σε εφαρμογή μία Εθνική νομοθεσία η οποία θα επηρεάζει (περιορισμός της ελεύθερης μετακίνησης εμπορευμάτων) και προϊόντα παραγωγής λοιπών ευρωπαϊκών κρατών-μελών, όπως στην περίπτωση μας στην ΦΕΤΑ ΠΟΠ, αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσω της ανάρτησης στη βάση δεδομένων TRIS, με βάση τις διατάξεις της Οδηγίας 2015/1535, όπως ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με το Π.Δ. 81/2018 (ΦΕΚ Α’ 151), και του Κανονισμού 2019/515.

“Τα εμπόδια στις συναλλαγές, τα οποία οφείλονται στους τεχνικούς κανονισμούς των προϊόντων, είναι αποδεκτά μόνον εάν είναι αναγκαία για την κάλυψη ορισμένων επιτακτικών αναγκών και εξυπηρετούν σκοπό γενικότερου συμφέροντος, του οποίου αποτελούν ουσιαστική εγγύηση.” (αιτιολογική σκέψη 4).

Καμία τέτοια ενημέρωση του TRIS από τις Γερμανικές αρμόδιες αρχές δεν έχει γίνει.

Παρότι το προϊόν αποτελεί προϊόν ιδιωτικής ετικέτας (παράγεται για λογαριασμό αλυσίδας super market), εντούτοις όντας προϊόν Π.Ο.Π, διέπεται από το Κοινοτικό δίκαιο (Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1829/2002 της Επιτροπής, της 14ης Οκτωβρίου 2002, για την τροποποίηση του παραρτήματος του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/96 της Επιτροπής όσον αφορά την ονομασία “φέτα”) και οι προδιαγραφές του προϊόντος είναι δημοσιευμένες στον Κανονισμό 2081/92 ΕΟΚ.

Στο εδάφιο της επισήμανσης αναφέρεται : Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ η ν κ ε ί μ ε ν η ν ο μ ο θ ε σ ί α, σ τ α μ έ σ α σ υ σ κ ευ α σ ί α ς π ο υ π ε ρ ι έ χ ο υ ν Φ έ τ α , α ν α γ ρ ά φ ο ν τ α ι υ π ο χ ρ ε ω τ ι κ ά ο ι α κ ό λ ο υ θ ε ς ε ν δ ε ί ξ ε ι ς :

α ) ” Φ Ε Τ Α ” ( F E Τ Α )

β ) Π ρ ο σ τ α τ ε υ ό μ ε ν η ο ν ο μ α σ ί α π ρ ο έ λ ε υ σ η ς (ΠΟΠ)

γ) Τ υ ρ ί

δ ) Η ε π ω ν υ μ ί α κ α ι η έ δ ρ α τ ο υ π α ρ α γ ω γ ο ύ – σ υ σ κ ε υ α σ τ ή

Με βάση τα ανωτέρω είναι προφανές ότι από πλευράς Γερμανικών αρχών δεν μπορεί να γίνει επίκληση του άρθρου 8 του Κανονισμού 1169/2011 (ΕΕ).

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Γερμανικές αρχές εφαρμόζουν Εθνική νομοθεσία για τον έλεγχο Κοινοτικών προϊόντων που κυκλοφορούν νόμιμα στις χώρες στις οποίες παράγονται και συμμορφώνονται με το Κοινοτικό δίκαιο. Η ερμηνεία των αποτελεσμάτων και τα μέτρα διαχείρισης στηρίζονται κατά βάση στις ερμηνείες και γνωμοδοτήσεις του BfR (German Federal Institute for Risk Assessment) και οι οποίες σε αρκετές περιπτώσεις έρχονται σε αντίθεση με το Κοινοτικό δίκαιο, ή θέτουν επιπρόσθετα μέτρα, με αποτέλεσμα τον περιορισμό της ελεύθερης μετακίνησης των αγαθών. Η Ελληνική πολιτεία (Γενικό Χημείο του Κράτους) έχει λύσει το συγκεκριμένο θέμα, έστω και αν αυτό σημαίνει άνιση μεταχείριση για τις Ελληνικές μεταποιητικές επιχειρήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Κώδικας Τροφίμων και Ποτών. Στο άρθρο 115 που αναφέρεται στα ζυμαρικά υπάρχει στην παράγραφο 18 η αναφορά : “Oι διατάξεις τoυ παρόντoς άρθρoυ, με εξαίρεση τυxόν xρήση πρoσθέτων, δεν εφαρμόζoνται σε ζυμαρικά πoυ παράγoνται και κυκλoφoρoύν νόμιμα σε άλλo κράτος μέλος της Ε.Ο.Κ”.

Καθήκον των Ελληνικών αρχών δεν αποτελεί μόνο η προάσπιση της δημόσιας υγείας και η προστασία των καταναλωτών, αλλά και η προάσπιση των Ελληνική μεταποιητικής βιομηχανίας και κατά συνέπεια της Εθνικής οικονομίας, από δόλιες πρακτικές άλλων κρατών μελών.

Θεωρώ ότι βρισκόμενοι σε μία ενιαία Ευρωπαϊκή αγορά, υπάρχουν τα όργανα, οι θεσμοί και οι δομές, στις οποίες μπορούν και συζητιούνται θέματα επιστημονικής φύσης που άπτονται της δημόσιας υγείας και της προστασίας των καταναλωτών, όπως επίσης και οι μηχανισμοί για την ενημέρωση των άλλων κρατών μελών σε θέματα νέο-εμφανιζόμενων κινδύνων και Εθνικών μέτρων. Περισσότερες γνώμες, γνωμοδοτήσεις, απόψεις “ειδικών” εκτός νομοθετικού πλαισίου, μόνο σύγχυση μπορούν να επιφέρουν και περιορισμούς. Μία επίσκεψη στον ιστότοπο του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου αρκεί, για να αντιληφθεί κάποιος το πλήθος των καταδικαστικών αποφάσεων σε παρόμοιες περιπτώσεις.