Ο Διευθύνων Σύμβουλος του Οργανισμού Κεντρικών Αγορών και Αλιείας, απαντά σε κρίσιμα ερωτήματα για τον πρωτογενή τομέα στην Ελλάδα, τη λειτουργία των κεντρικών αγορών, τις ανατιμήσεις, τις εξαγωγές και τις τάσεις των Ελλήνων καταναλωτών
Της Χριστίνας Κοψίνη
- Στη Βρετανία το βουλγαρικό λευκό τυρί τύπου φέτας πουλιέται πιο ακριβά από τη φέτα!
- Ποιες ελληνικές εταιρείες δίνουν “οντότητα” στην φέτα ΠΟΠ
- Τα βήματα του ΟΚΑΑ για να μην γίνονται ανατιμήσεις τη… “νύχτα”
- Το 90% του ελληνικού ελαιολάδου εξάγεται χύμα, μειώνοντας την προστιθέμενη αξία του
- Οι πρακτικές της Ιταλίας στο ελαιόλαδο
- Οι ανατιμήσεις συσχετίζονται άμεσα, με την στήριξη του πρωτογενούς τομέα
- Στην λαχαναγορά του Ρέντη, καταστρέφονταν περισσότεροι από 6,5 χιλ. τόνους οργανικά απορρίμματα τον χρόνο
- Οι Έλληνες δεν γνωρίζουν πόσο κάνει ένα μήλο ή ένα πορτοκάλι!
Πώς επηρεάζει η ξηρασία στην Κεντρική Ευρώπη τα προϊόντα πού φτάνουν στο τραπέζι της ελληνικής οικογένειας; Ποιες είναι οι δικλίδες ασφαλείας ώστε να μην περνούν «νύχτα» οι ανατιμήσεις στην αγορά; Γιατί η Ελλάδα με τους απέραντους ελαιώνες εξάγει ακόμη χύμα το ελαιόλαδο στη διεθνή αγορά; Ποιο ρόλο παίζει η στήριξη και ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός του πρωτογενούς τομέα για να κρατηθούν χαμηλά οι τιμές και στο λιανεμπόριο, αλλά και για να αυξηθούν οι εξαγωγές της χώρας;
Σε αυτά αλλά και σε άλλα κρίσιμα ερωτήματα απαντά ο Απόστολος Αποστολάκος, διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού Κεντρικών Αγορών και Αλιείας, στη συνέντευξη που παραχώρησε στη Χριστίνα Κοψίνη με αφορμή τα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, στην οποία ο οργανισμός έχει τη δική του ξεχωριστή παρουσία.
Ο κ. Αποστολάκος είναι ένας άνθρωπος με μεγάλη και ενδιαφέρουσα θητεία στον ιδιωτικό τομέα, ιδιαίτερα στο λιανεμπόριο όπου εργάστηκε επί χρόνια σε διευθυντικές θέσεις (Παντελιάδης, Σκλαβενίτης). Έχοντας «γερά δεμένες τις άγκυρες στην Αμφιάλη», όπως συνηθίζει να λέει για τον ρόλο της Πειραϊκής γειτονιάς στην εξέλιξή του, δεν ξεχνά, όπως αναφέρει και στη συνέντευξη, ότι οι ανατιμήσεις πλήττουν πριν απ’ όλα τα φτωχά λαϊκά στρώματα.
- Αποτυπώνεται στις τελικές τιμές των κεντρικών αγορών της χώρας μας η κερδοσκοπία στα διεθνή χρηματιστήρια σε ό,τι αφορά τις τιμές πρώτων υλών;
Καθημερινά γινόμαστε αποδέκτες παραπόνων από τους παραγωγούς του πρωτογενή τομέα, είτε είναι κτηνοτρόφοι, γεωργοί ή αλιείς, ότι όλοι αυτοί οι παράγοντες συντελούν σε περιορισμένη ζήτηση και ανεβασμένο κόστος παραγωγής.
Η έντονη κλιματική αλλαγή συντείνει στη μεταβολή των τιμών, αλλά και στην πτώση της ζήτησης η οποία επηρεάζεται από τους παράγοντες που προαναφέρατε και μπορούν να μειώσουν ή να αυξήσουν δραματικά τις τιμές. Τα φρέσκα και τα νωπά προϊόντα, που κυρίως διακινούνται στις αγορές, τα οποία έχει υπό την εποπτεία του ο Οργανισμός Κεντρικών Αγορών και Αλιείας έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό τους ότι οι τιμές τους προσδιορίζονται από την καμπύλη της προσφοράς και της ζήτησης με κυριότερο σημείο επηρεασμού το κλίμα.
● Σε ποιον βαθμό μπορεί ο Οργανισμός Κεντρικών Αγορών να παρέμβει για να χαμηλώσουν οι τιμές;
Αυτό είναι το κύριο μέλημά μας. Κι όπως κάναμε και στην πανδημία, φροντίζουμε ώστε να υπάρχει ομαλός, διαρκής και αδιάλειπτος εφοδιασμός της αγοράς. Αυτό γίνεται με συστηματικές και ουσιαστικές θεσμικές παρεμβάσεις, ώστε να μην υπάρχουν εμπόδια στην εφοδιαστική αλυσίδα. Γιατί όταν υπάρχει επάρκεια ασκείται πίεση ώστε να μην ανέβουν οι τιμές. Επίσης προσπαθούμε αδιάλειπτα να έχουμε διαφάνεια στις επικρατούσες τιμές και να παρέχουμε όλα τα εργαλεία, ώστε η αγορά να λειτουργεί σύγχρονα και ανοιχτά.
Ομως το να παρέμβεις στις τιμές είναι πάρα πολύ δύσκολο. Να σας δώσω ένα παράδειγμα: υπάρχει η ξηρασία στην Ευρώπη και έχουμε τα πρώτα σημάδια της τιμής της πατάτας, που θεωρείται ένα από τα δύο βασικότερα φρέσκα και νωπά προϊόντα των οποίων οι τιμές εκτιμάται ότι θα ανέβουν. Υπάρχει περιορισμένη παραγωγή, περιορισμένη διάθεση, οπότε οι τιμές αρχίζουν πάλι και ανεβαίνουν. Το βλέπουμε. Eδώ, στη φύση, δεν μπορούμε να παρέμβουμε όταν δεν υπάρχει υποκατάστατο και διαθεσιμότητα. Πώς μπορούμε να παρέμβουμε; Με το να μην μπλοκάρουν οι εισαγωγές, να έχουμε ευέλικτα ωράρια ώστε να μην μείνει η αγορά χωρίς εμπορεύματα, να έχουμε διαφάνεια στις τιμές ώστε να μην μπορούν να περνούν ανατιμήσεις «νύχτα».
● Τι εννοείται «νύχτα»;
Eμείς στον ΟΚΑΑ έχουμε ένα σύστημα τακτικής καταγραφής των χονδρεμπορικών τιμών, προσβάσιμο σε όλους, ώστε οι οποιεσδήποτε μεταβολές να είναι ανοιχτές στον έλεγχο και την αξιολόγηση από τους εμπόρους, τους αρμόδιους για τους ελέγχους φορείς και συνολικά από την κοινωνία. Κι αυτό το κάνουμε με μεγάλη συνέπεια και το εξελίσσουμε ψηφιακά. Καταγραφή των χονδρεμπορικών τιμών, δηλαδή διαφάνεια, έλεγχος και έγκαιρος εφοδιασμός. Μόνο έτσι αποφεύγεται η αναίτια ανατίμηση, γιατί όποιος την τολμήσει θα ελεγχθεί.
● Κι όταν εμφανίζονται τιμές που διαμορφώνονται στα ύψη από τα διεθνή χρηματιστήρια, όπως π.χ. τα λιπάσματα που επηρεάζουν τιμές άλλων προϊόντων, τι μπορεί να γίνει;
Να στηριχτεί ο πρωτογενής τομέας. Υπάρχει αυτό που λέμε «από το χωράφι στο ράφι» ή «από τη θάλασσα στο πιάτο του καταναλωτή» για τα ψάρια. Τον παραγωγό, τον ψαρά και τον κτηνοτρόφο συναντάνε πριν από όλους οι ανατιμητικές τάσεις. Κι όταν συμβεί αυτό, η άνοδος των τιμών τούς αναγκάζει είτε να σφάξουν πολλά κοπάδια, είτε να καλλιεργήσουν λιγότερες εκτάσεις και να ποτίσουν λιγότερο λόγω ρεύματος, είτε να βγουν λιγότερο για ψάρεμα γιατί είναι ακριβό το πετρέλαιο.
Κατά συνέπεια περιορίζεται δραματικά η προσφορά των προϊόντων τους. Κι όταν η προσφορά περιορίζεται και υπάρχουν λιγότερα διαθέσιμα προϊόντα οι τιμές είναι ευκολότερο να ανέβουν. Δηλαδή πριν η ανατίμηση της τιμής φτάσει στον έμπορο χτυπά τον πρωτογενή τομέα. Αυτός επομένως χρειάζεται στήριξη. Κοιτάξτε τι συμβαίνει με τα τυροκομικά σε μεγάλο συνεταιρισμό στις Κυκλάδες. Επειδή ήρθαν αντιμέτωποι την αύξηση των τιμών στις ζωοτροφές και τα φάρμακα και δεν θα είχαν να ταΐσουν τα ζωντανά, αναγκάστηκαν να σφάξουν αγελάδες και κοπάδια στο νησί.
Κι έτσι περιορίστηκε και το γάλα και το τυρί. Αν δεν στηριχτεί ο πρωτογενής τομέας- και για μένα αυτό είναι πολύ βασικό-, οι τιμές θα ανεβαίνουν. Δηλαδή πρέπει να υπάρχει και εγχώρια παραγωγή, να φτάσει η συμμετοχή του πρωτογενή τομέα στο ΑΕΠ στον φιλόδοξο στόχο τού 5%. Να στηριχτεί οπωσδήποτε ο κόσμος να συνεχίσει να καλλιεργεί, να έχει κοπάδια, να ψαρεύει, να υπάρχει ιχθυοκαλλιέργεια.
Και οι προσπάθειες που πρέπει να γίνουν είναι να εκσυγχρονιστεί τεχνολογικά ο πρωτογενής τομέας για να πέσει το κόστος παραγωγής του και μετά θα είναι ευκολότερες και οι εξαγωγές. Εμείς ως Ελλάδα καταβάλλουμε προσπάθειες στην προώθηση εξαγωγών, ενώ δεν έχουμε ελέγξει το κόστος. Δηλαδή εξάγουμε ένα μη ανταγωνιστικό προϊόν.
● Δώστε μας ένα παράδειγμα…
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ελαιόλαδο. Είμαστε μια χώρα με κομβική θέση στην εξαγωγή ελαιόλαδου. Αλλά πλέον του 90% εξάγεται χύμα. Στη γειτονική Τουρκία, που είναι πρώτη παγκοσμίως στην παραγωγή αποξηραμένων βερίκοκων, εξάγουν το 95% της παραγωγής τους σε συσκευασίες μέχρι 5 κιλά. Δηλαδή, εξασφαλίζουν όλη την προστιθέμενη αξία μέσα στη χώρα τους. Εμείς σε ό,τι αφορά το λάδι δεν την επωφελούμαστε.
Κι ας έχουμε επενδύσει την τελευταία δεκαετία αρκετά εκατ. ευρώ για την προώθηση του ελαιόλαδου. Πρέπει να προάγουμε την εξαγωγή των επεξεργασμένων αγροτικών προϊόντων μας, για να έχουν προστιθέμενη αξία. Αρα είναι πολύ σημαντικές οι συνέργειες και η καθετοποίηση του πρωτογενούς με τον δευτερογενή τομέα. Ηδη οι αλυσίδες των σούπερ μάρκετ στην Ευρώπη μπαίνουν στον πρωτογενή. Ψαρεύω το ψάρι, το επεξεργάζομαι και το πάω στην εστίαση και στη λιανική. Βγάζω λάδι, το πουλώ τυποποιημένο.
● Πώς μπορεί να συμβάλει σε αυτό ο Οργανισμός Κεντρικών Αγορών και Αλιείας;
Η αγορά επειδή ξέρει τους κανόνες εμπορίας -εδώ υπάρχει μια διάσπαση των εθνικών δυνάμεών μας και πρέπει να μαζευτεί σε έναν-δύο φορείς με βαθιά γνώση των τροφίμων, της εμπορίας τροφίμων και της γαστρονομίας- πρέπει να βοηθήσει τους Ελληνες παραγωγούς και εμπόρους. Ένα μέσο είναι η υποστήριξη μέσω των διεθνών εκθέσεων, όπως κάναμε εμείς με την έκθεση Seafood Export στη Βαρκελώνη την περασμένη άνοιξη που τους δώσαμε τη δυνατότητα να κάνουν εξαγωγές και σε επεξεργασμένα αλιεύματα.
● Ποια χώρα ελέγχει διεθνώς την τυποποίηση του ελαιόλαδου;
Διεθνώς το ελαιόλαδο ελέγχεται από τους Ιταλούς. Παίρνουν από τους Τούρκους, τους Τυνήσιους, τους Ισπανούς, κάνουν ραφινάρισμα και εμφιάλωση και το πουλάνε συσκευασμένο.
● Εμείς δεν έχουμε κάνει βήματα;
Βέβαια, κάτι πάει να γίνει και στην Ελλάδα με τη φέτα. Η ιταλική παρμεζάνα έγινε μεγάλη γιατί υπάρχουν μεγάλες εταιρείες που τη στηρίζουν. Οταν την αναζητάτε στο σούπερ μάρκετ, δεν ψάχνετε μάρκα. Αρκεί να γράφει ιταλική παρμεζάνα. Αυτό αρχίζει να γίνεται τώρα και με τη φέτα, γιατί την καλύτερη φέτα ΠΟΠ την παράγει η Ελλάδα. Αλλά γιατί κάναμε βήματα στο εξωτερικό; Διότι υπάρχουν μεγάλες εταιρείες που έδωσαν οντότητα στο προϊόν με τις εξαγωγές τους – η «Δωδώνη», ο «Ολυμπος», η «Ηπειρος» κι άλλες που θα ήθελα να αναφέρω.
Ομως, παρ’ όλα αυτά, δείτε τι συμβαίνει. Σε πολυκατάστημα στην αγορά της Αγγλίας, που είναι μια φιλελληνική αγορά, το βουλγαρικό λευκό τυρί τύπου φέτας πουλιέται αυτήν την περίοδο πιο ακριβά από τη φέτα. Από την άλλη πλευρά για να πουληθεί σωστά ένα καλό προϊόν χρειάζεται κι ένα ολοκληρωμένο εθνικό αφήγημα για τον καταναλωτή, όπως έχει καταφέρει το χαλούμι στην αγγλική και διεθνή αγορά.
Είναι χαρακτηριστικό πώς μια food blogger μέσα στην καραντίνα κατόρθωσε από μια συνταγή η οποία περιείχε λάδι, φέτα και ντοματίνια να συμβάλει ακόμη και στις εξαγωγές ελληνικής φέτας. Πήρε ένα τυποποιημένο κομμάτι 200 γραμμάρια ελληνικής φέτας, το έριξε σε ένα ταψί, έριξε ντοματίνια και ελαιόλαδο. Αυτό είναι όλο Ελλάδα! Κι όπως έβρασε κι έγινε ένα κοκκινιστό φούρνου το ανακάτεψε κι έβαλε βρασμένα μακαρόνια. Και έφτιαξε το «fetachallenge». Ετσι από τα 30 γραμμάρια που θα έτρωγε ένα άτομο σε μια σαλάτα αυξήθηκε η κατανάλωση στα 200 γρ., αυξήθηκαν και οι εξαγωγές της φέτας. Θέλει πολλές τέτοιες ενέργειες.
● Πώς επηρεάζει η κρίση τη διατροφή;
Kατ’ αρχάς πλήττονται πρώτοι απ’ όλους τα φτωχά εισοδηματικά στρώματα που ψάχνουν να αγοράσουν φτηνή πρωτεΐνη, όπως είναι ένα κακό μπέργκερ που κάνει 1 ευρώ, κι όχι 1-2 φρέσκα ελληνικά «λαϊκά» ψάρια. Η κρίση επηρέασε ανισόρροπα και την κατανάλωση . Δεν επηρεάζει έναν freddo που τον αγοράζει ο καταναλωτής 2,5 ευρώ, έχει δεν έχει εισόδημα. Αλλά ποιος ξέρει πόσο κάνει ένα μήλο, ένα πορτοκάλι; Για τη σοκολάτα και το πακέτο τσιγάρα ξέρουμε, για το μήλο δεν ξέρουμε. Αυτό η κρίση το έχει επιτείνει.
Γνωρίζετε το κίνημα 5 per day, δηλαδή 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα. Εμείς είμαστε λίγο πιο κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Δεν είμαστε από τους χειρότερους, αλλά είναι απορίας άξιο γιατί δεν είμαστε στην πρώτη θέση αφού έχουμε τα καλύτερα και φτηνότερα φρούτα και λαχανικά. Και γιατί τα πετάμε; Φανταστείτε όταν ανέλαβα τα καθήκοντα μου ως διευθύνων στον Ρέντη μόνο καταστρέφονταν περισσότεροι από 6,5 χιλ. τόνους οργανικά απορρίμματα τον χρόνο! Τώρα κάνουμε αγώνα να το μειώσουμε.
Ακολουθήστε το Cibum 
