Το βενζοϊκό νάτριο που χρησιμοποιείται ως συντηρητικό για την παράταση της διάρκειας ζωής των τροφίμων έχει κατηγορηθεί κατά καιρούς ότι προκαλεί σοβαρά προβλήματα στην υγεία.
Τα βενζοϊκά άλατα χρησιμοποιούνται ως συντηρητικά για τρόφιμα και ποτά. Τα πιο συχνά βενζοϊκά που μπορούμε να δούμε σε ετικέτες τροφίμων είναι βενζοϊκό νάτριο και το βενζοϊκό κάλιο.
Το βενζοϊκό νάτριο είναι χημική ουσία με τη μορφή λευκής κρυσταλλικής σκόνης ή λευκών κόκκων, είναι άοσμο και έχει γλυκόξινη στυφή γεύση. Είναι διαλυτό σε κρύο νερό (1:2) και σε αλκοόλ (1:49) και είναι ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο συντηρητικό που βοηθά να διατηρούνται φρέσκα πολλά συσκευασμένα τρόφιμα και ποτά – αναστέλλοντας την ανάπτυξη μικροβίων και μούχλας – όπως τουρσιά, βούτυρα, κονσερβοποιημένα τρόφιμα, σνάκ, αποξηραμένα ψάρια, πατατάκια, επιδόρπια με βάση το τυρί, τσίχλες, ελιές, σάλτσες, μαρμελάδες, γιαούρτια, αναψυκτικά ακόμα και στις μπύρες. Η συνιστώμενη μέγιστη ημερήσια πρόσληψη για ανθρώπινη κατανάλωση είναι έως 5 mg/kg σωματικού βάρους, όμως δεν επιτρέπεται η προσθήκη του σε προϊόντα για βρέφη και μικρά παιδιά.
Το βενζοϊκό νάτριο παράγεται με συνδυασμό βενζοϊκού οξέος με μαγειρική σόδα, ανθρακική σόδα ή αλισίβα και δρα μεταβάλλοντας το επίπεδο pH των τροφίμων. Εισέρχεται στα μεμονωμένα κύτταρα και αυξάνει τη συνολική τους οξύτητα, δημιουργώντας έτσι συνθήκες εχθρικές για την ανάπτυξη μυκήτων ή βακτηρίων.
Επιτρέπεται η χρήση του στην Ευρώπη;
Το 2007 κατατέθηκε ερώτηση στην ευρωβουλή αναφέροντας: «Από πρόσφατη έρευνα του καθηγητή Peter Piper του Πανεπιστημίου του Sheffield συνάγεται ότι το συντηρητικό E211, παράλληλα με το σχηματισμό βενζολίου σε συνδυασμό με βιταμίνη C, μπορεί να προκαλέσει άμεσες επιβλαβείς συνέπειες. Το E211 σε αναψυκτικά όπως το Sprite ή η Pepsi Max μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη των κυττάρων, με αποτέλεσμα την πρόκληση ασθενειών όπως η κίρρωση του ήπατος και η νόσος του Πάρκινσον. Γνωρίζει η Επιτροπή το σχετικό προβληματισμό; Μπορεί αυτός να οδηγήσει σε γενική απαγόρευση του συντηρητικού E211; Εξετάζει η Επιτροπή να επιβάλει μια μη επιβλαβή εναλλακτική λύση για το βενζοϊκό νάτριο (E211), όπως π.χ. το σορβικό οξύ;».
Η Επιτροπή απάντησε πως έχει αναθέσει το θέμα προς διερεύνηση στην EFSA.
Τι είπε η EFSA
Η τελευταία αξιολόγηση από την EFSA του Βενζοϊκού νατρίου (Ε211) έγινε το 2016. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων αξιολόγησε τότε μαζί με το Ε211 και το βενζοϊκό οξύ (Ε210) το βενζοϊκό κάλιο (Ε212) και το βενζοϊκό ασβέστιο (Ε213). Η Αρχή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η χρήση του βενζοϊκού οξέος και των αλάτων του με νάτριο και κάλιο ως πρόσθετα τροφίμων δεν εγείρει ανησυχία όσον αφορά τη γονιδιοτοξικότητα. Επιπλέον, η ομάδα σημείωσε ότι τα διαθέσιμα δεδομένα δεν υποδεικνύουν καρκινογόνο δυναμικό. Στο ίδιο συμπέρασμα έχει καταλήξει και η αρμόδια Αρχή των ΗΠΑ, FDA. Όμως στην Ευρώπη οι εταιρείες τροφίμων που χρησιμοποιούν το Ε211 είναι υποχρεωμένες να το αναγράφουν στην ετικέτα, όπως και όλα τα πρόσθετα. Γιατί άραγε; Ίσως με την ελπίδα να αποθαρρύνουν τους καταναλωτές ή ακόμα και τη βιομηχανία τροφίμων από τη χρήση τους…
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το βενζοϊκό νάτριο δεν προκαλεί ανησυχία, γιατί αποβάλλεται από το σώμα μας μέσω των ούρων μας. Όμως αν και οι επίσημες αρχές έχουν δώσει το πράσινο φως πολλές μελέτες δείχνουν ότι το Βενζοϊκό νάτριο δεν είναι και τόσο αθώο.
Μελέτες για το Ε 211
Αν και οι κίνδυνοι από το Ε 211 δεν υποστηρίζονται από όλες τις επιστημονικές έρευνες, μελέτη του 2004, που διεξήχθη σε 1874 παιδιά, αποκάλυψε ότι ένας συνδυασμός βενζοϊκού νατρίου και τεχνητών χρωστικών τροφίμων θα μπορούσε να συμβάλλει στην υπερκινητικότητα σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, όπως παρατήρησαν οι γονείς κατά τη διάρκεια της δοκιμής.
Σε μια μελέτη δοκιμαστικού σωλήνα λιποκυττάρων σε ποντίκια, η έκθεση σε βενζοϊκό νάτριο μείωσε την απελευθέρωση λεπτίνης, μιας ορμόνης που καταστέλλει την όρεξη. Η μείωση ήταν 49-70%, ευθέως ανάλογη με την έκθεση.
Επίσης ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων μπορεί να παρουσιάσει αλλεργικές αντιδράσεις – όπως φαγούρα και πρήξιμο – μετά την κατανάλωση φαγητού ή τη χρήση προϊόντων προσωπικής φροντίδας που περιέχουν βενζοϊκό νάτριο.
Μια άλλη μελέτη του 2014 αποκάλυψε μια ανησυχητική συσχέτιση μεταξύ των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ και της κατανάλωσης αναψυκτικών, ενεργειακών ποτών και άλλων ποτών που περιέχουν βενζοϊκό νάτριο. 475 φοιτητές ανέφεραν αυξημένα επίπεδα υπερκινητικότητας για κάθε ποσότητα υψηλής πρόσληψης που καταναλώθηκε. Επίσης έχει τονιστεί πολλάκις πως το βενζοϊκό νάτριο μπορεί να γίνει καρκινογόνο εάν συνδυαστεί με βιταμίνη C (όπως υποστηρίχθηκε και στην ερώτηση στην ευρωβουλή) καθώς από αυτόν τον συνδυασμό δημιουργείται βενζόλιο που είναι πολύ επικίνδυνο. Το βενζόλιο μπορεί επίσης να σχηματιστεί εάν ένα προϊόν που περιέχει βενζοϊκό νάτριο υποβάλλεται σε υπερβολικό φως ή θερμότητα.
Παγκόσμια αγορά βενζοϊκών αλάτων
Να σημειωθεί πως σύμφωνα με το GLOBE NEWSWIRE η παγκόσμια αγορά βενζοϊκών, αναμένεται να παρουσιάσει άνθηση CAGR 5,2% έως το 2032 αν και όπως αναφέρει η έκθεση, αυτή η ανάπτυξη μπορεί να είναι τελικά πολύ πιο κάτω, καθώς “ορισμένοι κίνδυνοι για την υγεία που προκαλούνται από τα βενζοϊκά, είναι πιθανό να θεωρηθούν ανασταλτικός παράγοντας και να παρεμποδίσουν την ανάπτυξη της παγκόσμιας αγοράς βενζοϊκών αλάτων.”
Συμπερασματικά αν και το βενζοϊκό νάτριο είναι εγκεκριμένο για χρήση από τη βιομηχανία τροφίμων, καλό θα είναι να ξέρουμε γενικότερα ποιες χημικές ουσίες υπάρχουν στα προϊόντα που καταναλώνουμε και να τα αποφεύγουμε όπου και όσο είναι δυνατόν.
Ακολουθήστε το Cibum 
