Σε εξέλιξη το συνέδριο της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων για τα προϊόντα που παράγονται με νέες τεχνολογίες – Αμφίβολη η αποδοχή από τους καταναλωτές.
Σε εξέλιξη είναι το διήμερο επιστημονικό συνέδριο της EFSA για τη συγκέντρωση απόψεων και γνώσεων από κορυφαίους επιστήμονες, εκπροσώπους ευρωπαϊκών, διεθνών και εθνικών φορέων, εταιρείες τεχνολογίας και φορείς εκμετάλλευσης τροφίμων, ομάδες καταναλωτών και μια σειρά από άτομα και άλλους οργανισμούς που ενδιαφέρονται για την προωήθηση των προϊόντων κυτταροκαλλιέργειας και ζύμωσης ακριβείας.
Πολλές φορές έχουμε γράψει πως παρά τις αντιδράσεις διαφόρων χωρών στην παραγωγή καλλιεργημένου κρέατος όπως η Ιταλία και η Χιλή, η ΕΕ αποδέχεται πως οι καινοτόμες νέες τεχνολογίες της κυτταροκαλλιέργειας, της μηχανικής ιστών και της ζύμωσης ακριβείας βρίσκονται πίσω από πιθανά νέα τρόφιμα όπως το κρέας που λαμβάνεται από καλλιεργημένα κύτταρα ή οι πρωτεΐνες γαλακτοκομικών από μικροοργανισμούς. Υπενθυμίζεται πως η πρώτη χώρα που έδωσε άδεια παραγωγή κρέατος εργαστηρίου είναι η Σιγκαπούρη το 2020, ενώ πρόσφατα ακολούθησαν και οι ΗΠΑ.
Στόχος της EFSA είναι να διασφαλίσει ότι λαμβάνονται υπόψη όλες οι πρόσφατες επιστημονικές εξελίξεις στην αξιολόγηση κινδύνων για τον καθορισμό προτύπων για την ασφάλεια αυτών των νέων τεχνολογιών τροφίμων. Η EFSA τονίζει πως θέλει να συνεργαστεί με τους παραγωγούς και την ευρύτερη κοινωνία.
Τι είναι η μηχανική ιστών και η ζύμωση ακριβείας;
Ο Ramiro Alberio, ένας από τους συμμετέχοντες στο συνέδριο της EFSA, είναι καθηγητής αναπτυξιακής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Nottingham στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ο καθηγητής Alberio είπε: «Η μηχανική κυττάρων και ιστών επιτρέπει την καλλιέργεια κυττάρων και ιστών ξεχωριστά από έναν ολόκληρο οργανισμό. Για παράδειγμα, ξεκινώντας από λίγα μόνο κύτταρα που προέρχονται από έναν μυ ή άλλο όργανο, αυτά τα κύτταρα μπορούν να αναπτυχθούν υπό ελεγχόμενες συνθήκες χωρίς τα άλλα μέρη του οργάνου.
«Η κυτταρική μηχανική χρησιμοποιείται ήδη στην ιατρική για την αναγέννηση ιστών ή την αντικατάσταση κατεστραμμένων ή νοσούντων κυττάρων. Οι τεχνολογίες είναι πλέον προηγμένες και θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και σε άλλους τομείς, όπως στον αγροδιατροφικό τομέα».
Η λεγόμενη ζύμωση ακριβείας είναι μια τεχνολογία που χρησιμοποιεί μικροοργανισμούς για την παραγωγή συγκεκριμένων προϊόντων όπως πρωτεΐνες, ολιγοσακχαρίτες γάλακτος πανομοιότυπους με τον άνθρωπο, βιταμίνες ή φυτικές ίνες.
Σύμφωνα με τονς Alberio «Η ζύμωση ακριβείας χρησιμοποιείται ήδη εδώ και χρόνια για την παραγωγή φαρμάκων όπως η ινσουλίνη και τα ένζυμα τροφίμων, για παράδειγμα στην παραγωγή τυριού. Η επιστήμη πίσω από αυτήν την τεχνολογία εξελίσσεται συνεχώς, αυξάνοντας τη σειρά των πιθανών εφαρμογών τροφίμων».
Είναι ασφαλή τα τρόφιμα και τα συστατικά τροφίμων που παράγονται με αυτές τις τεχνολογίες;
Ο ρόλος της EFSA είναι να αξιολογεί την ασφάλεια των νέων τροφίμων στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από νέες τεχνολογίες όπως η κυτταροκαλλιέργεια και η μηχανική ιστών.
Ο Wolfgang Gelbmann ανώτερος επιστημονικός υπεύθυνος στην EFSA στον τομέα των νέων τροφίμων και γενικός εισηγητής για το colloquium τόνισε: «Μέχρι στιγμής δεν έχει ζητηθεί από την EFSA να αξιολογήσει κανένα τρόφιμο που προέρχεται από καλλιεργημένα ζωικά κύτταρα. Αλλά έχουμε αξιολογήσει αρκετά νέα συστατικά τροφίμων που παράγονται μέσω ζύμωσης ακριβείας. Αναμένουμε να λάβουμε νέες αιτήσεις τροφίμων για τρόφιμα που προέρχονται από κυτταροκαλλιέργεια τους επόμενους μήνες και χρόνια. Επομένως, συμβαδίζουμε με την επιστήμη για να παραμένουμε προετοιμασμένοι όταν φτάνουν τέτοιες εφαρμογές».
«Είμαστε βέβαιοι», είπε ο Δρ Gelbmann, «ότι οι οδηγίες για τα νέα τρόφιμα που συντάχθηκαν από τους ειδικούς μας μαζί με τα άλλα ισχύοντα έγγραφα καθοδήγησης της EFSA είναι κατάλληλες για αυτόν τον σκοπό. Πράγματι, έχουμε αξιολογήσει πάνω από εκατό εφαρμογές που καλύπτουν μια ευρεία ποικιλία νέων τροφίμων χρησιμοποιώντας αυτές τις οδηγίες τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, τα επανεξετάζουμε τακτικά για να τα κρατάμε ενημερωμένα με τις εξελίξεις στην επιστήμη και τις τεχνολογίες.
Ποιος αποφασίζει εάν τα τρόφιμα που προέρχονται από κυτταρική καλλιέργεια είναι έτοιμα για την αγορά;
Η πραγματική παραγωγή τροφίμων που προέρχονται από κυτταροκαλλιέργειες στην ΕΕ βρίσκεται στα σπάργανα αλλά αναπτύσσεται γρήγορα, όπως και στον υπόλοιπο κόσμο, αλλά δεν έχει λάβει ακόμη αίτηση έγκρισης.
Ως ανεξάρτητο επιστημονικό συμβουλευτικό όργανο, η EFSA δεν έχει λόγο στη λήψη αποφάσεων στην ΕΕ και δεν είναι ούτε υπέρ ούτε κατά της χρήσης μιας νέας τεχνολογίας τροφίμων, όπως τα τρόφιμα που προέρχονται από κυτταροκαλλιέργεια.
Οι αποφάσεις σχετικά με την άδεια κυκλοφορίας νέων προϊόντων διατροφής και τις απαιτήσεις επισήμανσης λαμβάνονται από τις ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ, δηλαδή την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μαζί με τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η ασφάλεια για τους καταναλωτές αποτελεί επίσης προτεραιότητα για τις ρυθμιστικές αρχές, αλλά μπορούν επίσης να λαμβάνουν υπόψη τις οικονομικές, την καλή μεταχείριση των ζώων, τις κοινωνικές και/ή άλλες πτυχές στις αποφάσεις τους.
Η Επιτροπή έχει δηλώσει προηγουμένως ότι η τεχνολογία κυτταροκαλλιέργειας μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής για δίκαια, ασφαλή, υγιεινά και περιβαλλοντικά βιώσιμα συστήματα τροφίμων.
Οι τεχνολογίες είναι προηγμένες, αν και η ικανότητα παραγωγής και εμπορίας αυτών των τροφίμων είναι πιθανό να αυξηθεί εάν οι παραγωγοί πιστεύουν ότι τα προϊόντα έχουν μέλλον. Τελικά, οι καταναλωτές θα αποφασίσουν αν θα το κάνουν.
Τι πιστεύουν οι καταναλωτές;
Ο καθηγητής Michael Siegrist ηγείται της ερευνητικής ομάδας του ETH Zurich για τα τρόφιμα και τη συμπεριφορά των καταναλωτών και έχει μελετήσει τις αντιλήψεις των καταναλωτών για τις νέες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων που προέρχονται από κυτταροκαλλιέργεια.
Είπε: «Η αντιληπτή φυσικότητα των τροφίμων ή των τεχνολογιών τροφίμων είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για τους καταναλωτές. Εάν κάποιο από τα δύο εκλαμβάνεται ως αφύσικο, η αποδοχή των καταναλωτών είναι συνήθως δύσκολο να επιτευχθεί.
«Το κρέας που προέρχεται από κυτταροκαλλιέργεια είναι ένα καλό παράδειγμα. Σε πολλές μελέτες, οι περισσότεροι συμμετέχοντες έδειξαν χαμηλή προθυμία ακόμη και να το δοκιμάσουν.
«Αυτή η εξάρτηση από τη «φυσικότητα» είναι μια νοητική συντόμευση, που ονομάζεται «ευρετική», την οποία όλοι οι άνθρωποι λαμβάνουν: «αν είναι φυσικό, δεν μπορεί να με βλάψει, στην πραγματικότητα, πρέπει να είναι καλό για μένα». Το αντίθετο ισχύει για ό,τι δεν είναι φυσικό».
Η επικοινωνία σχετικά με τα πιθανά κοινωνικά και οικονομικά οφέλη παίζει επίσης ρόλο στην αποδοχή των νέων τροφίμων από τους καταναλωτές. Για παράδειγμα, πολλοί καταναλωτές δεν γνωρίζουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της παραγωγής κρέατος, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει την απροθυμία τους να μειώσουν την κατανάλωση κρέατος ή να καταναλώσουν εναλλακτικές.
«Στο τέλος», είπε ο καθηγητής Siegrist, «η τιμή και η γεύση είναι οι κύριοι μοχλοί για τους περισσότερους καταναλωτές. Στο μακρινό παρελθόν, νέα τρόφιμα στην Ευρώπη, όπως οι ντομάτες και οι πατάτες έγιναν σημαντικά βασικά προϊόντα, πιο πρόσφατα οι σπόροι chia και η κινόα. Μένει να δούμε αν οι άνθρωποι θα ξεπεράσουν τα ψυχολογικά και πληροφοριακά εμπόδια στα τρόφιμα που προέρχονται από κυτταροκαλλιέργεια. Αλλά σίγουρα θα συμβεί μόνο εάν προϊόντα όπως το κρέας που προέρχεται από κυτταροκαλλιέργεια έχουν καλή γεύση και είναι φθηνότερα από τις παραδοσιακές εναλλακτικές λύσεις».
Ακολουθήστε το Cibum 
