Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων Τροφίμων: Οδηγίες και νέες πληροφορίες για την υποβολή της έκθεσης Αποβλήτων Τροφίμων

Βήμα-βήμα η διαδικασία συμπλήρωσης της φόρμας έκθεσης αποβλήτων τροφίμων – Ποιες επιχειρήσεις είναι υπόχρεες – Πότε λήγει η προθεσμία.

Της ‘Αννας Λεκατσά*

Από την Πέμπτη 16 Ιανουαρίου 2023 είναι διαθέσιμες προς συμπλήρωση οι φόρμες της  ετήσιας Έκθεσης Αποβλήτων για το έτος 2022. Η συμπλήρωση της Έκθεσης Αποβλήτων κάθε έτους είναι υποχρεωτική και λήγει την 31η Μαρτίου. Ακολουθούν ακριβείς οδηγίες για την συμπλήρωση της φόρμας ΗΜΑΤ.

‘Έναρξη υποβολής δηλώσεων έτους 2022      

• ανανεωμένη έκδοση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας του ΗΜΑ
• ενσωμάτωση ηλεκτρονικού μητρώου αποβλήτων τροφίμων (ΗΜΑΤ)
• σε λειτουργία από 13/02/2023

Εφαρμογή άρθρου 20 του ν. 4819/2021 (Α’ 129)

• Υποχρεωτική εγγραφή σε ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα, η οποία λειτουργεί σε κοινό περιβάλλον με το Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων (ΗΜΑ/ΗΜΑΤ) Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων – Admin (ypeka.gr).

• Ενημέρωση προφίλ για τις επιχειρήσεις που είναι ήδη εγγεγραμμένες στο ΗΜΑ και είναι υπόχρεες υποβολής στοιχείων και στο ΗΜΑΤ
• Υποχρέωση υποβολής Έκθεσης Αποβλήτων Τροφίμων σε ετήσια βάση, με στοιχεία για τα παραγόμενα απόβλητα τροφίμων και τα πλεονάσματα τροφίμων
• Υπόχρεες επιχειρήσεις με συγκεκριμένες δραστηριότητες. Η αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων περιλαμβάνει πέντε διακριτά στάδια, σε εφαρμογή του άρθρου 1 της Απόφασης (ΕΕ) 2019/1597, οι οποίες αντιστοιχίζονται ως εξής:

ΣΤΑΔΙΟ	Δραστηριότητες παρ. 4, άρθρου 20, Ν. 4819/2021
Πρωτογενής Παραγωγή	α1 Πτηνοτροφικές Εγκαταστάσεις και Υδατοκαλλιέργειες κατηγορίας Α και Β, Ν. 4014/2011
Επεξεργασία και Μεταποίηση	α2 Εγκαταστάσεις επεξεργασίας και Μεταποίησης Τροφίμων και Ποτών, κατηγορίας Α και Β, Ν. 4014/2011
Λιανική Πώληση και άλλη Διανομή	β Αγορές Τροφίμων γ Υπεραγορές Τροφίμων (Super Market)
Εστιατόρια και Υπηρεσίες Εστίασης	δ Κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα > 100 κλινών ε Μονάδες Υγειονομικής Περίθαλψης, κατηγορίας Α, Ν. ζ Ξενώνες, κατηγορίας Α, Ν. 4014/20114014/2011 στ Επιχειρήσεις Τροφοδοσίας με ετήσιο κύκλο εργασιών > 300.000€ ή Επιχειρήσεις Μαζικής Εστίασης με ετήσιο κύκλο εργασιών > 500.000€

• Η υποβολή στοιχείων για τα απόβλητα τροφίμων στο ΗΜΑΤ γίνεται σε επίπεδο Επιχείρησης και όχι Εγκατάστασης, για κάθε μία από τις αναφερόμενες δραστηριότητες
• Η υποβολή στοιχείων στο ΗΜΑΤ είναι συμπληρωματική και ανεξάρτητη από την υποχρέωση υποβολής των στοιχείων στο ΗΜΑ (αρ. 53 ν. 4819/2021), στο οποίο καταχωρίζεται το σύνολο των παραγόμενων αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των αποβλήτων τροφίμων. Στην περίπτωση που η επιχείρηση υποχρεούται να υποβάλει στοιχεία και βάσει του άρθρου 53 του ν.4819/2021, επιλέγονται και τα δύο πεδία (ΗΜΑΤ & ΗΜΑ).

Συνοπτικά η διαδικασία υποβολής Έκθεσης Αποβλήτων Τροφίμων έχει ως εξής:

1. Σύνδεση χρήστη με όνομα και κωδικό πρόσβασης

2. Επιλογή υποβολής Έκθεσης Αποβλήτων Τροφίμων

3. Συμπλήρωση των πινάκων της Έκθεσης Αποβλήτων Τροφίμων

4. Τα συμπληρωμένα στοιχεία των Εκθέσεων Αποβλήτων Τροφίμων αποθηκεύονται και μπορούν να συμπληρωθούν περιοδικά στο διάστημα που επιτρέπεται

5. Η τελική υποβολή της Έκθεσης Αποβλήτων Τροφίμων πραγματοποιείται για το σύνολο των συμπληρωμένων πινάκων

6. Αποστολή ειδοποίησης στη συνδεδεμένη Επιχείρηση/Οργανισμό για την υποβολή της Έκθεσης Αποβλήτων Τροφίμων

Η ευθύνη για την υποβολή της Έκθεσης Αποβλήτων Τροφίμων και για την ακρίβεια των στοιχείων της βαραίνει τον χρήστη υποβολής

Ειδικά σημεία:

• Η έκθεση αποθηκεύεται αυτόματα και υπάρχει η δυνατότητα διορθώσεων και τροποποιήσεων μέχρι τη λήξη προθεσμίας.
• Δίνεται η δυνατότητα στον χρήστη για προεπισκόπηση της Έκθεσης Αποβλήτων Τροφίμων για το έτος αναφοράς, καθώς και εξαγωγή των καταχωρημένων στοιχείων σε αρχείο .xls.
• Στο Αρχείο καταγραφής αναφέρονται όλες οι ενέργειες που υλοποιήθηκαν στην έκθεση (δημιουργία, τροποποίηση, υποβολή, κλπ), ενώ με το κλείσιμο των εκθέσεων από τον διαχειριστή, γίνεται διαθέσιμο και το αποδεικτικό υποβολής Έκθεσης Αποβλήτων Τροφίμων για τις υπόχρεες Επιχειρήσεις/Οργανισμούς.

Συνοπτικά τα βήματα για την καταχώριση στοιχείων της Έκθεσης Αποβλήτων Τροφίμων:

1. Επιλογή  «Εκθέσεις Αποβλήτων Τροφίμων» από το μενού πλοήγησης
2. Επιλογή του έτους αναφοράς (2022)
3. Επιλογή «Συμπλήρωση έκθεσης αποβλήτων τροφίμων – 2022»
4. Επιλογή «Προσθήκη» για το άνοιγμα της φόρμας καταχώρισης των στοιχείων.  Η επιλογή χρησιμοποιείται όσες φορές απαιτείται για τη καταχώριση των στοιχείων από το σύνολο των δραστηριοτήτων
5. Καταχώριση στοιχείων για τα απόβλητα τροφίμων και τα πλεονάσματα τροφίμων ανά δραστηριότητα

Στοιχεία καταχώρισης ανά δραστηριότητα

1. Στοιχεία δραστηριότητας επιχείρησης, βάσει προδιατυπωμένων επιλογών, όπου σημειώνονται, όπου είναι σκόπιμο, παραδείγματα επιμέρους δραστηριοτήτων και οι ενδεικτικοί τύποι αποβλήτων με βάση την κωδικοποίηση του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (ΕΚΑ). Στη συνέχεια συμπληρώνεται ο αριθμός των εγκαταστάσεων ή καταστημάτων που διαθέτει η επιχείρηση για τη δηλωθείσα δραστηριότητα και ο μέσος όρος των απασχολούμενων ανά εγκατάσταση/ κατάστημα της δραστηριότητας (σε εύρος τιμών). Για τις επιχειρήσεις τροφοδοσίας και τις επιχειρήσεις μαζικής εστίασης καταχωρίζεται επιπλέον ο ετήσιος κύκλος εργασιών της δηλωθείσας δραστηριότητας της επιχείρησης (σε εύρος τιμών).
2. Στοιχεία παραγωγής αποβλήτων τροφίμων, με βάση τον τελικό προορισμό διαχείρισης: η παραγόμενη ποσότητα (σε μετρικούς τόνους νωπής μάζας) με την περιγραφή του αποβλήτου, ενώ σε προαιρετική βάση καταχωρίζεται το βρώσιμο μέρος των τροφίμων που καταλήγει ως απόβλητο ( %) που έχει υπολογιστεί βάσει μέτρησης ή κατ΄ εκτίμηση. Σε περίπτωση που δεν παράγονται απόβλητα τροφίμων από τη δραστηριότητα της επιχείρησης για ένα δεδομένο έτος αναφοράς, προβλέπεται πεδίο για τη δήλωση «μηδενικής παραγωγής».
3. Στοιχεία διαχείρισης πλεονασμάτων τροφίμων στο πλαίσιο της πρόληψης, όπου καταχωρίζεται η ποσότητα που διατίθεται ως δωρεά για ανθρώπινη κατανάλωση (σε μετρικούς τόνους νωπής μάζας). Το πεδίο είναι υποχρεωτικό και θα πρέπει να καταχωριστεί μηδενική ποσότητα σε περίπτωση μη διάθεσης ως δωρεά. Σε προαιρετική βάση προβλέπεται η δυνατότητα υποβολής στοιχείων ποσοτήτων των πλεονασμάτων τροφίμων που οδηγούνται σε άλλους προορισμούς που λογίζονται ως πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων: άλλη αναδιανομή για ανθρώπινη κατανάλωση πλέον της δωρεάς (διάθεση με αντίτιμο για απευθείας χρήση ή κατόπιν επεξεργασίας), διάθεση στην αγορά για μετατροπή ως ζωοτροφή από επιχείρηση ζωοτροφών ή/και την ίδια την επιχείρηση τροφίμων που λειτουργεί και ως επιχείρηση ζωοτροφών.

Προϋποθέσεις για να καταστούν τα τρόφιμα ΑΠΟΒΛΗΤΑ

Γενικές κατευθύνσεις ανά στάδιο εφοδιαστικής αλυσίδας

Ο τελικός προορισμός αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τον χαρακτηρισμό των εξερχόμενων ροών μιας επιχείρησης ως απόβλητα τροφίμων.

-Πρωτογενής Παραγωγή

Η πρωτογενή παραγωγή αποτελεί το αρχικό στάδιο της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Το σημείο εκκίνησης για τη μέτρηση αποβλήτων τροφίμων είναι τα είδη ή προϊόντα να έχουν γίνει τρόφιμα κατά την έννοια του άρθρου 2 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002, δηλαδή να προορίζονται για βρώση από τον άνθρωπο ή να αναμένεται ευλόγως ότι θα χρησιμεύσουν για τον σκοπό αυτόν. Το σημείο τερματισμού του σταδίου πρωτογενούς παραγωγής είναι το σημείο παραλαβής για την επεξεργασία-μεταποίηση ή τη διανομή για την απευθείας διάθεση στην αγορά.

Ενδεικτικά παραδείγματα αποβλήτων τροφίμων:

Κρεατοπαραγωγικά ζώα

– Νεκρά ζώα κατά τη μεταφορά στο σφαγείο (dead on arrival), όταν υπόχρεος διαχείρισης είναι ο φορέας λειτουργίας της πτηνοκτηνοτροφικής εγκατάστασης.

Γάλα

 – ∆εν πληρούνται οι προδιαγραφές κατανάλωσης από τον άνθρωπο βάσει της κείμενης νομοθεσίας, λόγω π.χ. αλλοίωσης προϊόντος.

Αυγά

– Αστοχίες κατά το χειρισμό/ αποθήκευση (π.χ. ραγισμένα, σπασμένα, αλλοιωμένα αυγά).

– ∆εν πληρούνται οι προδιαγραφές ποιότητας της αγοράς.

 Υδατοκαλλιέργεια

– Αλιεύματα τα οποία δεν πληρούν τις προδιαγραφές ποιότητας.

– Αλιεύματα που υπέστησαν αλλοίωση (π.χ. κατά την αποθήκευση) και δεν είναι κατάλληλα για ανθρώπινη κατανάλωση βάσει της κείμενης νομοθεσίας.

-Επεξεργασία και μεταποίηση

Το σημείο εκκίνησης του σταδίου της επεξεργασίας και μεταποίησης για τη μέτρηση των αποβλήτων τροφίμων είναι το σημείο παραλαβής των πρώτων υλών στην εγκατάσταση επεξεργασίας-μεταποίησης και το σημείο τερματισμού είναι το σημείο παραλαβής των τελικών προϊόντων για τη διανομή τους στην αγορά.

Ενδεικτικά παραδείγματα αποβλήτων τροφίμων:

– Φυτικά υπολείμματα (π.χ. φλοιοί, κοτσάνια, φύλλα) – Ζωικά υπολείμματα (π.χ. δέρματα, φτερά, αίμα, οστά)

– Οργανικές λάσπες / απόβλητα της παραγωγικής διαδικασίας (π.χ. απόσταξη, εκχύλιση, αποφλοίωση, φυγοκέντρηση) που περιέχουν υπολείμματα τροφίμων

– Απόβλητα λιπών και ελαίων (προερχόμενα από βρώσιμα λίπη και έλαια)

– Απορριπτόμενα υλικά/ μέρη τροφίμων που δεν είναι κατάλληλα για κατανάλωση ή επεξεργασία

 – Προϊόντα που δεν πληρούν τις προδιαγραφές ποιότητας (π.χ. λόγω αστοχιών στον χειρισμό/ αποθήκευση) / αδιάθετα προϊόντα

-Λιανική πώληση και άλλη διανομή τροφίμων (αγορές τροφίμων & υπεραγορές)

Το σημείο εκκίνησης για τη μέτρηση των αποβλήτων τροφίμων μιας επιχείρησης που δραστηριοποιείται στο χονδρικό εμπόριο είναι η παραλαβή από τους παραγωγούς ή εισαγωγείς και το σημείο τερματισμού το σημείο παραλαβής από τις επιχειρήσεις λιανικής πώλησης, καθώς και κατά περίπτωση το σημείο πώλησης στον τελικό καταναλωτή, εφόσον η επιχείρηση διαθέτει τη δυνατότητα λιανικής διάθεσης.

Αντίστοιχα για το λιανικό εμπόριο, το σημείο εκκίνησης για τη μέτρηση αποβλήτων τροφίμων είναι το σημείο παραλαβής από τις επιχειρήσεις χονδρικού εμπορίου και το σημείο τερματισμού το σημείο πώλησης στον καταναλωτή.

Οι πλέον βασικές δυνητικές αιτίες παραγωγής αποβλήτων τροφίμων στο χονδρικό/λιανικό εμπόριο, εφόσον αντιμετωπίζονται ως απόβλητα, είναι:

– τρόφιμα που δεν πληρούν πλέον τις προδιαγραφές για κατανάλωση από τον άνθρωπο (π.χ. ληγμένα τρόφιμα, αλλοιωμένα τρόφιμα)

– τρόφιμα που δεν πληρούν τις προδιαγραφές της αγοράς (π.χ. αλλοιωμένη συσκευασία)

– αδιάθετα/ απούλητα τρόφιμα

-Εστιατόρια και υπηρεσίες εστίασης (ξενοδοχεία, ξενώνες, μονάδες υγειονομικής περίθαλψης, επιχειρήσεις τροφοδοσίας, επιχειρήσεις μαζικής εστίασης)

Το σημείο εκκίνησης για τη μέτρηση των αποβλήτων τροφίμων είναι το σημείο παράδοσης των προϊόντων τροφίμων από την επιχείρηση χονδρικής/λιανικής πώλησης στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης που παρέχει υπηρεσίες εστίασης. Σε μεγάλες αλυσίδες εστίασης που περιλαμβάνουν και δραστηριότητες διανομής, το σημείο εκκίνησης για τη μέτρηση των αποβλήτων τροφίμων είναι το κέντρο διανομής της ίδιας της επιχείρησης εστίασης. Ιδιαιτερότητα του σταδίου αυτού της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων είναι ότι, ενώ η επιχείρηση πουλά – παραδίδει τρόφιμα υπό τη μορφή γευμάτων, λογίζεται ως τελικός καταναλωτής. Επομένως, το σημείο τερματισμού για τη μέτρηση των αποβλήτων τροφίμων είναι ο κάδος απορριμμάτων.

Τα απόβλητα τροφίμων από τις επιχειρήσεις υπηρεσιών εστίασης που παραδίδουν γεύματα κατ’ οίκον (take-away), προσμετρώνται στο στάδιο των νοικοκυριών.

Χαρακτηριστικά ρεύματα αποβλήτων τροφίμων από τα εστιατόρια και τις επιχειρήσεις υπηρεσιών εστίασης είναι:

– Απόβλητα τροφίμων κατά την παρασκευή των γευμάτων

 – Υπολείμματα γευμάτων στο πιάτο

– Μη καταναλωμένα – περισσευούμενα γεύματα (π.χ. μπουφέ τροφοδοσίας, γεύματα νοσοκομείων και ξενοδοχείων)

 – Προϊόντα που δεν είναι πλέον κατάλληλα για κατανάλωση από τον άνθρωπο (π.χ. ληγμένα τρόφιμα, αλλοιωμένα τρόφιμα)

Επισημαίνεται ότι κατά την μέτρηση των αποβλήτων τροφίμων θα πρέπει να αφαιρούνται οι ποσότητες των αποβλήτων συσκευασίας.

Ορισμοί:

–Απόβλητα τροφίμων: Νοούνται όλα τα τρόφιμα, όπως ορίζονται στο άρθρο 2 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002, τα οποία έχουν καταστεί απόβλητα (παρ. 4α, άρθρο 3, ν. 4819/2021). Τα απόβλητα τροφίμων δύνανται να αποτελούνται από μέρη τροφίμων τα οποία προορίζονται για βρώση και μέρη τροφίμων τα οποία δεν προορίζονται για βρώση από τον άνθρωπο.

–Πλεονάσματα τροφίμων: Τα τελικά προϊόντα διατροφής, συμπεριλαμβανομένου του φρέσκου κρέατος, των φρούτων και των λαχανικών, μερικώς επεξεργασμένα προϊόντα ή συστατικά τροφίμων, τα οποία ενδέχεται να προκύψουν σε οποιοδήποτε στάδιο της αλυσίδας παραγωγής και διανομής τροφίμων για διάφορους λόγους, όπως τρόφιμα τα οποία δεν πληρούν τις προδιαγραφές του παρασκευαστή ή του πελάτη και, συγκεκριμένα, διαφοροποιούνται ως προς το χρώμα, το μέγεθος, το σχήμα, τη σύσταση, έχουν αλλοιωμένη συσκευασία ή επισήμανση, χωρίς ωστόσο να υποβαθμίζεται η ασφάλεια του τροφίμου ή η ενημέρωση των καταναλωτών, φέρουν εσφαλμένη χρονική ένδειξη, όπως τα προϊόντα που προορίζονται για συγκεκριμένη εορταστική περίοδο ή προωθητική ενέργεια, έχουν μικρό υπόλοιπο ζωής, έχει παρέλθει η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας, αλλά μπορούν ακόμη να καταναλωθούν με ασφάλεια, καθώς και πλεονάσματα που δημιουργούνται από ακυρώσεις παραγγελιών.

Αναλυτικές οδηγίες ΥΠΕΝ:

Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων (ypeka.gr)

Οδηγίες Χρήσης για το (ypeka.gr)

Microsoft Word – fiµ½¹º (ypeka.gr)

*Άννα Λεκατσά Γεωπόνος-Επιστήμονας Τροφίμων, Senior Consultant AG ADVENT AE