Ημερομηνίες λήξης: Κάπου μεταξύ αλήθειας και… στρατηγικής

Μία ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή για το πως ξεκίνησαν και πως κατέληξαν οι ημερομηνίας λήξης των τροφίμων

Μπορεί ο περισσότερος κόσμος να έχει την πεποίθηση πως η ημερομηνία είναι η απόλυτη τελευταία ημέρα που τα τρόφιμα είναι ασφαλή για κατανάλωση, όμως δεν είναι πάντα έτσι. Και αυτό το λανθασμένο συμπέρασμα, είναι απόρροια του συστήματος πίσω από τις ημερομηνίες στην ετικέτα των τροφίμων.

Σε γενικές γραμμές, δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο πρότυπο για το πώς πρέπει να καθοριστούν αυτές οι ημερομηνίες ή πώς πρέπει να περιγραφούν. Αντ ‘αυτού, υπάρχει ένα συνονθύλευμα νομοθεσίας, βέλτιστων πρακτικών και γενικών οδηγιών.

Η Dana Gunders, εκτελεστική διευθύντρια του ReFed, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που προσπαθεί να τερματίσει τη σπατάλη τροφίμων, δηλώνει στο CNN πως το σύστημα της επισήμανσης της ημερομηνίας στις ΗΠΑ είναι ένα απόλυτο χάος, και πως πολλοί καταναλωτές πιστεύουν ότι ουσιαστικά η ημερομηνία τους λέει πότε πρέπει να πετάξουν το φαγητό.

Για τη βιομηχανία τροφίμων, οι ημερομηνίες “sell-by” στην πραγματικότητα αφορούν περισσότερο την προστασία της μάρκας παρά τις ανησυχίες για την ασφάλεια, εξήγησε ο Andy Harig, αντιπρόεδρος βιωσιμότητας, φορολογίας και εμπορίου στην FMI, μια ένωση βιομηχανιών τροφίμων.

Η ημερομηνία “sell-by”, που συχνά αναφέρεται ως ημερομηνία λήξης, είναι η εκτίμηση της εταιρείας για το πότε ένα τρόφιμο θα έχει καλύτερη γεύση.

Η κύρια συνέπεια αυτής της ασαφούς επισήμανσης είναι μια μεγάλη σπατάλη τροφίμων, καθώς η αβεβαιότητα των καταναλωτών σχετικά με την έννοια των ημερομηνιών, συμβάλει περίπου στο 20% της σπατάλης τροφίμων σε ένα σπίτι, σύμφωνα με τον FDA. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, η απώλεια και η σπατάλη τροφίμων αποτελούν το 8% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η σπατάλη τροφίμων σημαίνει επίσης σπατάλη χρημάτων, που πολλοί καταναλωτές δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά, ειδικά τώρα που οι τιμές των τροφίμων εκτοξεύονται στα ύψη.

Κατανοώντας τις ημερομηνίες

Αν και πολλές εταιρείες βάζουν ημερομηνίες στα προϊόντα τους, τα βρεφικά παρασκευάσματα είναι η μόνη τροφή που απαιτείται να έχει ημερομηνίες λήξης στις Ηνωμένες Πολιτείες, δήλωσε η Meredith Carothers, εμπειρογνώμονας ασφάλειας τροφίμων στην Υπηρεσία Ασφάλειας και Επιθεώρησης Τροφίμων του USDA.

Οι εταιρείες επιλέγουν ημερομηνίες με βάση το πότε πιστεύουν ότι ένα είδος θα έχει καλύτερη γεύση. Αλλά η FSIS έχει τις δικές της συστάσεις ασφαλείας. Πολλά κονσερβοποιημένα προϊόντα μπορούν να διαρκέσουν στα ράφια για μεταξύ ενός και πέντε ετών, σύμφωνα με τον οργανισμό, εάν αποθηκευτούν σωστά. Υπό τις σωστές συνθήκες, οι συσκευασίες ρυζιού και αποξηραμένων ζυμαρικών μπορούν να διαρκέσουν περίπου δύο χρόνια. Ο FDA προσφέρει συμβουλές αποθήκευσης τροφίμων και οδηγίες στον ιστότοπό του.

Για το νωπό κρέας και τα πουλερικά, ισχύουν κάπως διαφορετικά πράγματα, καθώς θα μπορούσαν να χαλάσουν ακόμη και πριν από την ημερομηνία που αναγράφεται στην ετικέτα, κάτι που συμβαίνει επειδή τα ψυγεία των καταστημάτων τείνουν να είναι πιο κρύα από τα οικιακά ψυγεία μας.

Μόλις οι καταναλωτές πάρουν το κρέας και τα πουλερικά στο σπίτι, θα πρέπει να ακολουθήσουν αυστηρά τους κανόνες αποθήκευσης στο σπίτι.

Η εξέλιξη στις ημερομηνίες λήξης

Οι κατασκευαστές τροφίμων στις ΗΠΑ άρχισαν να εκτυπώνουν πληροφορίες πώλησης για τα προϊόντα στις αρχές του 20ού αιώνα. Στην αρχή, η ημερομηνία ήταν γραμμένη με κώδικα: Οι υπάλληλοι της λιανικής έπρεπε να αντιστοιχίσουν κάθε κωδικό σε μια ημερομηνία χρησιμοποιώντας ένα κλειδί, αλλά για τους πελάτες οι κωδικοί ήταν ακατανόητοι.

Στη δεκαετία του 1970, οι καταναλωτές ζητούσαν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ποιότητα των τροφίμων στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Υπό την πίεση ακτιβιστών, οι κατασκευαστές τροφίμων άρχισαν να βάζουν ημερομηνίες στις ετικέτες τους.

Στην αρχή, αυτή η τακτική “ανοιχτής χρονολόγησης” φάνηκε να λειτουργεί.

Τον Φεβρουάριο του 1973, οι New York Times δημοσίευσαν ένα άρθρο με τίτλο «Η ημερομηνία τροφίμων βρίσκεται για να ευχαριστήσει τους πελάτες και να μειώσει τις απώλειες» στο οποίο αναφερόταν πως μελέτη του USDA κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ανοιχτή χρονολόγηση είχε μειώσει κατά το ήμισυ τον αριθμό των καταγγελιών των καταναλωτών για την αγορά μπαγιάτικων ή χαλασμένων τροφίμων.

Μια μελέτη του 1979  σημείωσε ότι η ανοιχτή χρονολόγηση μπορεί να μην ήταν ο σωστός τρόπος για να κατευναστούν οι φόβοι των καταναλωτών, καθώς φάνηκε να υπάρχουν λίγα στοιχεία που να υποστηρίζουν ή να αναιρούν τον ισχυρισμό ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της ανοιχτής χρονολόγησης διάρκειας ζωής και της πραγματικής φρεσκάδας των τροφίμων.

Δεκαετίες αργότερα, ακόμα η κατάσταση είναι παρόμοια. «Δεν υπάρχουν ομοιόμορφες ή καθολικά αποδεκτές περιγραφές που χρησιμοποιούνται στις ετικέτες των τροφίμων για ανοιχτές ημερομηνίες στις Ηνωμένες Πολιτείες», σύμφωνα με την ισχύουσα οδηγία του USDA.

Ο FDA είπε ότι οι κατασκευαστές δεν μπορούν να τοποθετήσουν ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες στις ετικέτες, αλλά ότι «δεν υποχρεούνται να λάβουν έγκριση από τον οργανισμό για τις εθελοντικές ετικέτες ημερομηνίας με βάση την ποιότητα που χρησιμοποιούν ή να καθορίσουν πώς έφτασαν στην ημερομηνία που έχουν εφαρμόσει». Ο Carothers, από το FSIS, επανέλαβε ότι οι ημερομηνίες μπορούν να εφαρμοστούν εφόσον δεν παραπλανούν τους πελάτες και συμμορφώνονται με τους κανονισμούς επισήμανσης της υπηρεσίας.

Πού πηγαίνουμε στη συνέχεια: Το τεστ όσφρησης

Για να αποφευχθεί η σπατάλη τροφίμων, ορισμένοι υποστηρικτές ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να βασίζονται στις αισθήσεις τους όταν καθορίζουν εάν ορισμένα τρόφιμα είναι ασφαλή για κατανάλωση.

Ο βρετανικός λιανοπωλητής Morrisons δήλωσε στις αρχές του τρέχοντος έτους ότι αφαιρεί τις ημερομηνίες “sell by” από μέρος του επώνυμου γάλακτος του, αλλάζοντας αντ ‘αυτού σε ημερομηνίες “best before” και ενθαρρύνοντας τους πελάτες να αποφασίσουν εάν θα απορρίψουν το προϊόν με βάση το πώς φαίνεται και μυρίζει.

Ο Morrisons προσέφερε αυτές τις οδηγίες στους καταναλωτές: “Αν φαίνεται πηγμένο ή μυρίζει ξινό, πετάξτε το. Εάν φαίνεται και μυρίζει εντάξει, μπορείτε να το καταναλώσετε ακόμα και μετά την ημερομηνία.”

Σε γενικές γραμμές, οι ειδικοί συνιστούν σε όσους ανησυχούν για την ασφάλεια των τροφίμων, να παραμείνουν αυστηροί σχετικά με την κατανάλωση τροφίμων πριν από την ημερομηνία, εάν έχει «μεγαλύτερη δυνατότητα να μεταφέρει Listeria». Ένας τρόπος για να προσδιορίσετε αυτά τα στοιχεία; Είναι τα τρόφιμα από τα οποία οι έγκυες γυναίκες καλούνται να μείνουν μακριά.

“Ανάλωση κατά προτίμηση έως” έναντι “Ανάλωση έως”

Ο νόμος των ΗΠΑ περί επισήμανσης ημερομηνιών τροφίμων του 2021, που εισήχθη τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους, θέλει οι κατασκευαστές να χρησιμοποιούν τη λέξη “use by,” ή “best if used by” πριν από τις ημερομηνίες στις ετικέτες. Το νομοσχέδιο είναι το τελευταίο σε μια σειρά νομοθετικών προσπαθειών για τη δημιουργία ενός εθνικού προτύπου επισήμανσης.

Οι εταιρείες που αποφασίζουν να βάλουν μια ημερομηνία στις ετικέτες πρέπει να καταστήσουν σαφές στους καταναλωτές εάν το προϊόν είναι δυνητικά μη ασφαλές μετά από αυτήν την ημερομηνία ή εάν έχει μικρή γεύση. Εάν πρόκειται για ζήτημα ασφάλειας, πρέπει να χρησιμοποιήσουν το “use by“. Εάν πρόκειται για την ποιότητα των τροφίμων, το “καλύτερο αν χρησιμοποιηθεί έως“.

Η Del Monte, η οποία πωλεί κονσερβοποιημένα φρούτα και λαχανικά μεταξύ άλλων προϊόντων, χρησιμοποιεί “καλύτερα αν χρησιμοποιηθεί έως”, και εξήγησε ότι οι ημερομηνίες “είναι μια κατευθυντήρια γραμμή”.

Ακόμα κι αν το νομοσχέδιο γίνει νόμος και όλες οι εταιρείες κάνουν τις ίδιες αλλαγές, θα εξακολουθεί να λείπει ένα κομμάτι του παζλ: Η πλήρης ενημέρωση των καταναλωτών. Σε τελική ανάλυση, οι καταναλωτές αγοράζοντας ένα είδος, δεν θα γνωρίζουν απαραίτητα ότι το “use by” είναι διαφορετικό από το “best if used by” ή εάν οποιοδήποτε από αυτά είναι διαφορετικό από κάτι άλλο όπως το “enjoy by” ή το “sell by”. Αυτό απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες από τα εμπλεκόμενα μέρη και εκπαίδευση των καταναλωτών.