Οι φυσικές αλλά άκρως τοξικές ουσίες, είναι υπεύθυνες για εκατοντάδες ανακλήσεις τροφίμων και για πολλές δηλητηριάσεις καταναλωτών.
Τα αλκαλοειδή του τροπάνιου είναι φυσικά φυτικά συστατικά που βρίσκονται σε μια μεγάλη ποικιλία φυτών. Περισσότερα από 200 διαφορετικά αλκαλοειδή τροπανίου είναι γνωστά όπως η ατροπίνη και η σκοπολαμίνη. Τα φυτά παράγουν αλκαλοειδή τροπανίου για να προστατευθούν από τα αρπακτικά (π.χ. έντομα).
Επειδή τα αλκαλοειδή είναι άκρως τοξικά για τον άνθρωπο, όταν ανιχνεύονται σε τρόφιμα ακολουθεί ανάκληση των προϊόντων και ενημέρωση των καταναλωτών. Υπενθυμίζεται πως το καλοκαίρι του 2022 οι αρχές σε Βέλγιο, Γαλλία και Λουξεμβούργο προχώρησαν σε πολλές ανακλήσεις τροφίμων (κυρίως σνακ) λόγω αλκαλοειδών τροπανίου, τον Σεπτέμβριο του 2023 στην Πορτογαλία, σημειώθηκαν 209 τροφικές δηλητηριάσεις από ψωμί καλαμποκάλευρου λόγω τροπανικών αλκαλοειδών, με τα συμπτώματα να εμφανίζονται αμέσως μετά την κατανάλωση έως και δύο ώρες αργότερα, στη Σλοβενία το 2003 αρρώστησαν 73 άνθρωποι από μολυσμένα προϊόντα φαγόπυρου, ενώ στην Αυστρία το 2006, επτά άτομα εμφάνισαν συμπτώματα δηλητηρίασης αφού κατανάλωσαν ένα πιάτο με κεχρί που ήταν μολυσμένο. Επίσης τον περασμένο Μάρτιο 22 χώρες –μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα– ενημερώθηκαν μέσω της Ευρωπαϊκής πύλης έγκαιρης ειδοποίησης RASFF για επικίνδυνο αλεύρι που παράγεται στην Γερμανία και περιείχε υψηλή ποσότητα σε αλκαλοειδή τροπανίου.
- Δείτε επίσης: Ένας νεκρός από τυρί στη Βρετανία
Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης από τροπανικά αλκαλοειδή είναι συνήθως ξηροστομία, μειωμένη σιελόρροια, θολή όραση, πιθανή διαστολή της κόρης του ματιού, ζάλη, διανοητική σύγχυση, αποπροσανατολισμός, παραισθήσεις και μειωμένη μυϊκή δύναμη. Το ιδιαίτερο με αυτή την τοξική ουσία είναι πως τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν αμέσως μετά την κατανάλωση (5 έως 30 λεπτά).
Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) δημοσίευσε μια κατευθυντήρια τιμή σχετικά με την υγεία: αυτή η οξεία δόση αναφοράς (ARfD) είναι η ποσότητα μιας ουσίας ανά κιλό σωματικού βάρους που μπορεί να προσληφθεί μέσω τροφής με ένα γεύμα ή εντός μιας ημέρας χωρίς κίνδυνο για τους καταναλωτές. Για την ατροπίνη και τη σκοπολαμίνη, αυτή η οξεία δόση αναφοράς είναι 0,016 μg ανά κιλό σωματικού βάρους.
Για ένα άτομο που ζυγίζει 65 κιλά, αυτό υπολογίζεται σε συνολική ασφαλή πρόσληψη 1,04 μg ατροπίνης και σκοπολαμίνης. Για ένα παιδί προσχολικής ηλικίας που ζυγίζει 20 κιλά, υπολογίζεται μια συνολική ασφαλής πρόσληψη 0,32 μg ατροπίνης και σκοπολαμίνης.
Το 2018, η EFSA ετοίμασε μια λεπτομερή αξιολόγηση κινδύνου για τα αλκαλοειδή τροπανίου στα τρόφιμα. Οι υπολογισμοί του μοντέλου έδειξαν ότι σε ορισμένα σενάρια «χειρότερης περίπτωσης», θα μπορούσαν να συμβούν υπερβάσεις της οξείας δόσης αναφοράς (ARfD), ειδικά σε βρέφη, νήπια και παιδιά. Με βάση την αξιολόγηση της EFSA του 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι η παρουσία των αλκαλοειδών τροπανίου, ιδιαίτερα της ατροπίνης και της σκοπολαμίνης, αποτελεί ανησυχία για την υγεία. Ως εκ τούτου, ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/915 ορίζει ανώτατα επίπεδα για ορισμένα δημητριακά, προϊόντα που προέρχονται από αυτά και αφεψήματα από βότανα.
Τα αλκαολοειδή τροπανίου μπορούν να βρεθούν σε:
- Δημητριακά και προϊόντα παραγόμενα από δημητριακά,
- Φαγόπυρο, σόργο, κεχρί, αραβόσιτος και αλεύρι από φαγόπυρο, σόργο, κεχρί και αραβόσιτο,
- Τρόφιμα με βάση τα δημητριακά για βρέφη και παιδιά μικρής ηλικίας — Δημητριακά προγεύματος,
- Προϊόντα αλευροποιίας,
- Σπόροι για ανθρώπινη κατανάλωση,
- Προϊόντα χωρίς γλουτένη,
- Συμπληρώματα διατροφής, τσάι και αφεψήματα από βότανα,
- Λαχανικά, όσπρια και ελαιούχοι σπόροι και παράγωγα προϊόντα.
Εάν εμφανιστούν συμπτώματα δηλητηρίασης μετά την κατανάλωση τροφών που μπορεί να έχουν μολυνθεί, όπως δημητριακά, κεχρί ή φαγόπυρο και τρόφιμα που παρασκευάζονται από αυτά, ζητήστε ιατρική βοήθεια.
Ακολουθήστε το Cibum 
