Είμαστε πολύ μπροστά! Τι έδειξαν έλεγχοι για υπολείμματα φυτοφαρμάκων του 2023 στα ελληνικά τρόφιμα – Ποιο εντομοκτόνο ανιχνεύτηκε περισσότερο

Αποτελέσματα τού προγράμματος ελέγχου υπολειμμάτων γεωργικών φαρμάκων σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης για το έτος 2023.

Δόθηκαν στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα ελέγχων υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων για το 2023 σε φυτικά τρόφιμα του Περιφερειακού Κέντρου Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του ετήσιου Εθνικού Προγράμματος ελέγχου υπολειμμάτων γεωργικών φαρμάκων τού ΥΠ.Α.Α.Τ. Ο συνολικός αριθμός των δειγμάτων που αναλύθηκαν το 2023 στην περιοχή ευθύνης του ήταν 1.712..

Το 79,3% των δειγμάτων προήλθαν από την εγχώρια αγορά και ήταν δείγματα φρούτων και λαχανικών συμβατικής, ολοκληρωμένης ή βιολογικής γεωργίας. Το 20,0% αφορούσε σε εισαγόμενα τρόφιμα. Το 3,4% των συνολικών δειγμάτων αφορούσε σε προϊόντα βιολογικής γεωργίας.

Σύγκριση με τα στοιχεία της Ε.Ε.

Ο αριθμός δειγμάτων που εξετάζονται ανά 100.000 κατοίκους στην Ελλάδα ανήλθε στα 34,3 (2021), ενώ ο μέσος όρος της Ε.Ε. (2021) ήταν πολύ χαμηλότερος (19,3 δείγματα/100.000 κατοίκους). Άξιο αναφοράς είναι και το ποσοστό δειγμάτων άγνωστης προέλευσης που σε κάποιες χώρες της ΕΕ ήταν εξαιρετικά υψηλό. Η Γερμανία και η Ολλανδία για παράδειγμα εμφανίζουν ποσοστά 15,2% και 14,2% αντίστοιχα, τη στιγμή που η Ελλάδα έχει μόλις 0,9% άγνωστης προέλευσης δείγματα.

Η συγκεκριμένη παράμετρος είναι ενδεικτική της ορθής πρακτικής που εφαρμόζεται στη Χώρα μας σε σχέση με την ιχνηλασιμότητα και τη δειγματοληψία. Το συγκεκριμένο θέμα είναι στενά συνδεδεμένο με την ορθή απόδοση των ευθυνών και την επιβολή των κυρώσεων στους παραβάτες.

Σε ό,τι αφορά στον αριθμό των δραστικών ουσιών για τις οποίες τελικά αναλύεται κάθε δείγμα, η Ελλάδα αποδεικνύεται σημαντικά βελτιωμένη πραγματοποιώντας έλεγχο για 428 δραστικές σε κάθε δείγμα, ενώ ο μέσος όρος της Ε.Ε. είναι 271 (στοιχεία 2020). Η σημασία τού συγκεκριμένου δείκτη είναι ιδιαίτερη, καθώς ένα δείγμα που εξετάζεται για έναν περιορισμένο αριθμό δραστικών είναι πιθανότερο να βρεθεί εσφαλμένως αρνητικό, σε αντίθεση με κάποιο που θα ελεγχθεί για μεγάλο αριθμό ουσιών.

Με βάση τα δημοσιευμένα μέχρι στιγμής στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (έτους 2021) παρατηρείται μία μικρή διαφοροποίηση στο ποσοστό των αρνητικών (51,5%) και θετικών (48,5%) δειγμάτων που ανιχνεύθηκαν στην Ελλάδα. Στον μέσο όρο της Ε.Ε. τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 55,7% και 44,3%, αντίστοιχα. Αυτό αποδίδεται στον μεγαλύτερο αριθμό έκτακτων και υποχρεωτικών ελέγχων που πραγματοποιήθηκαν από τη Χώρα μας το 2021 και εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά σε δείγματα και ευρήματα, καθώς οι έλεγχοι αυτοί επικεντρώνονται κυρίως σε δείγματα με υψηλές πιθανότητες να έχουν ευρήματα. Αυξημένο είναι και το ποσοστό δειγμάτων εγχώριας προέλευσης με υπέρβαση των ορίων (5,4%), συγκριτικά με τον μέσο όρο της Ε.Ε. (3,9%). Η διαφορά αυτή αποδίδεται στα αυξημένα ευρήματα και στην υψηλότερη παραβατικότητα που διαπιστώθηκε στα δείγματα των εκτάκτων και υποχρεωτικών ελέγχων.

Από τους ελέγχους το 2023 διαπιστώθηκε πως:

• Σε ποσοστό 47,1% των δειγμάτων δεν ανιχνεύτηκαν ποσοτικοποιήσιμες συγκεντρώσεις υπολειμμάτων [δηλαδή ανώτερες τού αναλυτικού ορίου (0,01 mg/kg)].
• Στο 46,3% των δειγμάτων ανιχνεύθηκαν υπολείμματα κάτω τού ανώτατου επιτρεπτού ορίου.
• Σε ποσοστό 0,9% των δειγμάτων βρέθηκαν υπολείμματα με υπέρβαση τού ορίου.
• Σε ποσοστό 4,6% ανιχνεύτηκαν υπολείμματα μη εγκεκριμένων γεωργικών φαρμάκων
•  Σε ποσοστό 1,1% ανιχνεύθηκαν μη εγκεκριμένες δραστικές με υπέρβαση τού ορίου.

Ευρήματα σε δείγματα πιστοποιημένης βιολογικής καλλιέργειας

Στο πλαίσιο του ελέγχου των βιολογικών προϊόντων, το εργαστήριο ανέλυσε 79 δείγματα φρούτων και λαχανικών, τα οποία αντιστοιχούσαν στο 4,6% τού συνόλου. Σε 1 από τα δείγματα αυτά ανιχνεύτηκαν υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων (13,9%). Στις 7 περιπτώσεις, οι ανιχνευθείσες δραστικές ουσίες ήταν εγκεκριμένες για τη βιολογική γεωργία (8,9%), ενώ 4 δείγματα κρίθηκαν ως μη κανονικά (5,0%). Με την επιφύλαξη βέβαια τού μικρού αριθμού δειγμάτων, τα αποτελέσματα συνηγορούν υπέρ μίας θετικής εικόνας των βιολογικών προϊόντων.

Ευρήματα σε εισαγόμενα δείγματα

• Στα 378 δείγματα εισαγόμενων προϊόντων που αναλύθηκαν κατά το 2023 προέκυψαν τα παρακάτω ευρήματα:
• Στο 41,7% των δειγμάτων δεν ανιχνεύτηκαν ποσοτικοποιήσιμες συγκεντρώσεις υπολειμμάτων.
•  Στο 53,2% των δειγμάτων ανιχνεύθηκαν υπολείμματα που δεν υπερέβαιναν τα ανώτατα επιτρεπτά όρια.
• Σε ποσοστό 5,3% των δειγμάτων βρέθηκαν υπολείμματα με υπέρβαση των ορίων.

Συχνότητα ανίχνευσης δραστικών ουσιών

Το εντομοκτόνο acetamiprid εμφάνισε τη μεγαλύτερη συχνότητα ανίχνευσης, καθώς καταγράφηκε η παρουσία του στο 10,7% των δειγμάτων που αναλύθηκαν. Ακολούθησαν το μυκητοκτόνο boscalid με 10,6% και το μυκητοκτόνο-νηματοκτόνο fluopyram με 10,2%, αντίστοιχα. Η δεκάδα συμπληρώνεται με τις δραστικές ουσίες tebuconazole, fludioxonil, azoxystrobin, spirotetramat, pyraclostrobin pyrimethanil και imazalil. Οι δραστικές ουσίες με την μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης ανήκουν σε γεωργικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται εδώ και πολλά χρόνια με σχετικά υψηλά ανώτατα επιτρεπτά όρια σε πολλά προϊόντα.

Να σημειωθεί πως μεταξύ των ετών 2010-2023 καταγράφεται αύξηση των υπερβάσεων των ορίων έως το 2021. Στα έτη 2010-2012 είχαμε μείωση των υπερβάσεων που κυμάνθηκαν σε ποσοστό έως 2,1%, ενώ τις επόμενες χρονιές παρουσιάζεται μία σημαντική αύξηση μέχρι το 4,0% το 2021. Η εικόνα αυτή οφείλεται στη ραγδαία αύξηση του αριθμού των δραστικών που αναλύονται από το Εργαστήριο. Το 2012 κάθε δείγμα αναλύονταν για 182 δραστικές ουσίες, ενώ το 2023 ο αριθμός αυτός είναι πολλαπλάσιος (430). Επίσης, σε αυτό συνέβαλαν τα προγράμματα της ΕΕ εκτάκτων-στοχευμένων ελέγχων που επικεντρώνονται σε συγκεκριμένες ομάδες προϊόντων με αυξημένο κίνδυνο υπέρβασης και τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα τα ανωτέρω αποτελέσματα. Ο περιορισμός των εκτάκτων ελέγχων οδήγησε σε πολύ σημαντική μείωση των υπερβάσεων για τα έτη 2022-2023.

Με βάση τα παραπάνω συνοπτικά αποτελέσματα τού προγράμματος ελέγχου υπολειμμάτων για το έτος 2022, κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί η αναγκαιότητα περαιτέρω και διαρκούς ενημέρωσης των καλλιεργητών για τους όρους χρήσης των γεωργικών φαρμάκων (κατάλληλη δόση, κατάλληλη διάλυση, κατάλληλος χρόνος εφαρμογής, ημέρες πριν τη συγκομιδή, έλεγχος και συντήρηση ψεκαστικών μηχανημάτων και κυρίως μέτρα ασφάλειας τού ιδίου τού χρήστη). Οι υπεύθυνοι επιστήμονες των καταστημάτων εμπορίας γεωργικών φαρμάκων κατά την εκτέλεση των συνταγών χρήσης γεωργικών φαρμάκων προς τους καλλιεργητές, οφείλουν να επισημαίνουν σε κάθε περίπτωση και κατ’ επανάληψιν την ορθή χρήση τους.

Υπενθυμίζεται ότι η υπέρβαση των ανώτατων επιτρεπτών ορίων συνιστά παράβαση της νομοθεσίας περί τα γεωργικά φάρμακα (N. 4036/2012) και εφαρμόζονται οι διατάξεις επιβολής διοικητικών και ποινικών κυρώσεων. Επίσης σε περιπτώσεις ανίχνευσης μη εγκεκριμένων δραστικών ουσιών γεωργικών φαρμάκων επιβάλλονται διοικητικές κυρώσεις στους παραβάτες.