Το “αβάσταχτο” κόστος της μη συμμόρφωσης στις επιχειρήσεις τροφίμων

Το κόστος της μη συμμόρφωσης με απαιτήσεις και κανονισμούς, για μία εταιρεία παραγωγής και επεξεργασίας τροφίμων, είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος συμμόρφωσης και οι συνέπειες είναι, κάποιες φορές, ανυπολόγιστες

του Νίκου Γδοντέλη*

Για τον καταναλωτή, αποτελεσματικός έλεγχος των τροφίμων σημαίνει ασφαλή και ανόθευτα τρόφιμα. Για τον υπεύθυνο επιχείρησης τροφίμων (FBO), ο αποτελεσματικός έλεγχος τροφίμων θα πρέπει επίσης να διασφαλίζει τη ισονομία και δικαιοσύνη όσον αφορά την εφαρμογή της νομοθεσίας, την επιχειρησιακή συνέχεια της επιχείρησης και την έγκαιρη λήψη αποφάσεων με βάση τα δεδομένα ελέγχου των τροφίμων. Οι FBO είναι υπεύθυνοι για την ασφάλεια των τροφίμων στις εγκαταστάσεις τους και θα πρέπει να κατανοήσουν ότι η ασφάλεια των τροφίμων δεν είναι παιχνίδι, ούτε εσωτερική υπόθεση της επιχείρησης και το κόστος της κακής ποιότητας και της μη συμμόρφωσης βλάπτει κάθε πτυχή της επιχείρησης.

Συμμόρφωση σημαίνει να συμπεριφέρεσαι με νόμιμο τρόπο, τηρώντας έναν νόμο ή κανονισμό. Η συμμόρφωση συνήθως αναφέρεται σε ενέργειες ή συμπεριφορές που ευθυγραμμίζονται με ένα Πρότυπο, ένα σύνολο κριτηρίων ή μια διαδικασία. 

Μη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις των αρχών ορίζεται ως η σκόπιμη ή ακούσια πράξη παραβίασης του Νόμου, των Κανόνων, του Κανονισμού ή τυχόν συμβουλών από αρμόδια αρχή ή κυβέρνηση που ενεργεί ως τοποτηρητής ενός συγκεκριμένου κλάδου. Όλα τα σύνολα Νόμων, Κανόνων ή Κανονισμών έχουν ουσιαστικά αναπτυχθεί για την προστασία των συμφερόντων ενός έθνους, των πολιτών του και άλλων επιχειρήσεων. Ποιο είναι όμως το κόστος της Μη Συμμόρφωσης σε μία εταιρεία παραγωγής και επεξεργασίας τροφίμων;

Γιατί μία επιχείρηση δεν συμμορφώνεται;

Η μη συμμόρφωση συμβαίνει στις επιχειρήσεις λόγω διαφόρων παραγόντων, και κινήτρων όπως ανεπάρκεια πόρων, γνώσεων, χρόνου, αδιαφορίας, απαξίωσης ή ακόμα και… εταιρικής κουλτούρας. Με βάση τις διαφορές των παραγόντων, μία μη συμμορφούμενη επιχείρηση ανήκει σε μία από τις τρείς κατηγορίες όπως περιγράφονται από τους Kagan & Scholtz στο άρθρο “The “Criminology of the Corporation and Regulatory Enforcement Strategies” οι οποίοι υπεραπλούστευσαν το θέμα αλλά δίνουν μία γενική εικόνα :

• Ο Amoral Calculator (Ο ανήθικος υπολογιστής)
•  Ο Political Citizen και
• Ο οργανωτικά ανίκανος.

1. Επιχείρηση Amoral Calculator : Μια επιχείρηση που προσανατολίζεται μόνο στα κέρδη, ακόμη και όταν λειτουργεί με προφανή μη συμμόρφωση. Τέτοιου είδους επιχειρήσεις θεωρούν το κόστος της συμμόρφωσης ως σπατάλη χρημάτων. 
2. Επιχείρηση Political Citizen: Πρόκειται για την ομάδα των επιχειρήσεων που αποφεύγει τη συμμόρφωση με συνδέσεις και δίκτυα σε ανώτερες αρχές. Για παράδειγμα, επιχειρήσεις που βασίζονται πλήρως σε κακοήθεις πρακτικές όπως η δωροδοκία.
3. Επιχείρηση Οργανωτικά Ανίκανη: Αυτοί οι τύποι επιχειρήσεων δεν είναι ικανοί να κατανοήσουν και να εφαρμόσουν οποιεσδήποτε πτυχές του νόμου, των κανονισμών, των κανόνων κ.λπ. Δηλαδή οργανωσιακά ανίκανα άτομα που μπορεί να επιθυμούν να συμμορφωθούν με τους κανόνες, αλλά η οργάνωσή τους (ή μη) εμποδίζει να το κάνουν. Για παράδειγμα, επιχειρήσεις χωρίς τεχνικά καταρτισμένο προσωπικό για την υποστήριξη του οργανισμού όσον αφορά τις κανονιστικές πτυχές.

Μία τέταρτη κατηγορία είναι oi παράλογα μη συμμορφούμενες εταιρείες και, μπορούν να προστεθούν στις παραπάνω κατηγορίες.

Για να κατανοήσουμε την πραγματική έννοια του Κόστους Μη Συμμόρφωσης (CNC), θα πρέπει να κατανοήσουμε ποιο είναι το Κόστος Συμμόρφωσης (CoC). Το CoC είναι το συνολικό κόστος που βαρύνει μια επιχείρηση προκειμένου να συμμορφωθεί με όλες τις απαιτήσεις που επιβάλλονται από μια κυβέρνηση ή μια αρχή. Τα στοιχεία του CoC είναι το αρχικό κόστος συμμόρφωσης μαζί με το κόστος συντήρησης και το τρέχων κόστος συμμόρφωσης.

Το αρχικό κόστος συμμόρφωσης είναι το κόστος που προκύπτει για τη δημιουργία εξοπλισμού η διαδικασίας συμμόρφωσης στην επιχείρηση. Αυτό το κόστος περιλαμβάνει το κόστος τεχνογνωσίας, εκπαίδευσης κ.λπ. Το κόστος συντήρησης είναι το κόστος που προκύπτει για τη διατήρηση των υφιστάμενων απαιτήσεων συμμόρφωσης. Αυτό το κόστος περιλαμβάνει τα ετήσια τέλη άδειας χρήσης, τα τέλη αναλύσεων, σύμβουλοι, επιθεωρήσεις κ.λπ. Το τρέχον κόστος συμμόρφωσης είναι το κόστος προσαρμογής με τους νέους κανονισμούς ή τάσεις, νέα πιστοποιητικά κλπ.

Το Κόστος μη συμμόρφωσης

Κόστος μη συμμόρφωσης είναι το συνολικό κόστος που προκύπτει από την παράβλεψη του νόμου ή των κανονισμών ή των κανόνων που έχουν θεσπιστεί από την κυβέρνηση ή μια αρμόδια αρχή. Το CNC συχνά μπερδεύεται από τις επιχειρήσεις ως το κόστος που προκύπτει για πρόστιμα ή ποινές. Αλλά το CNC είναι πολύ περισσότερα από απλά πρόστιμα/ποινές τα οποία είναι μόνο το ορατό κόστος. Υπάρχουν και άλλα κρυφά κόστη που αν και κανείς δεν τα υπολογίζει, αντιστοιχούν στο 86,66 % του συνολικού κόστους μη συμμόρφωσης. 

Για παράδειγμα η ανάκληση ενός μη συμμορφούμενου με τους κανονισμούς προϊόντος. Σύμφωνα με τη μελέτη που διεξήχθη από το Food Marketing Institute και την Grocery Manufacturers Association (GMA) στις ΗΠΑ, το άμεσο κόστος μόνο για τις ανακλήσεις τροφίμων στην χώρα ανέρχεται στα 10 εκατομμύρια δολάρια.

Το κρυφό κόστος περιλαμβάνει τη διαταραχή εργασιών, δηλαδή το κόστος που προκύπτει λόγω της διακοπής των εργασιών και αποτελεί γενικά το 33,34% του CNC, την απώλεια εσόδων που είναι το κόστος που προκύπτει λόγω της μείωσης ή απώλειας πωλήσεων. Πρόκειται για το 26,67% του CNC. Ακολουθεί η απώλεια παραγωγικότητας, το κόστος που οφείλεται στη μη χρήση Μηχανημάτων, Ανθρώπινου Δυναμικού, Πρώτων Υλών και υλικών συσκευασίας. Αυτό γενικά καταλαμβάνει περίπου το 24,67% του CNC. Τέλος στα κρυφά αλλά “τσουχτερά” κόστη είναι η ζημιά στη φήμη της εταιρείας. Είναι το κόστος που προκύπτει λόγω της κακής φήμης που στιγματίζει την επιχείρηση μετά τη δημοσιοποίηση της μη συμμόρφωσης, στους καταναλωτές. Η έκταση της ζημιάς στην εικόνα της επωνυμίας, εξαρτάται από το μέγεθος της μη συμμόρφωσης. Σύμφωνα με μελέτη που διεξήχθη από την Deloitte, διαπιστώθηκε ότι το 87% των στελεχών στις βιομηχανίες θεωρούν ότι η μη συμμόρφωση αμαυρώνει την εικόνα της επωνυμίας.

Είναι σαφές λοιπόν ότι το κόστος μη συμμόρφωσης είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος συμμόρφωσης.  Είναι επίσης σαφές ότι είναι πιο σοφό για τον υπεύθυνο της επιχείρησης να συμμορφώνεται με όλους τους κανονισμούς των Αρχών Ασφάλειας Τροφίμων. Και μάλιστα εάν πρόκειται για μικρομεσαία επιχείρηση η ζημιά θα είναι πολύ μεγαλύτερη εάν εντοπιστεί ότι δεν συμμορφώνεται με τους κανονισμούς, καθώς οι μεγάλες εταιρείες έχουν το πλεονέκτημα λόγω της οικονομικής ευρωστίας να αντιμετωπίσουν πιο εύκολα τις συνέπειες ενός τέτοιου ζητήματος.

Η επαρκής ευαισθητοποίηση των FBO προς την συνειδητή και συνεχή πρακτική συμμόρφωσης είναι ο δρόμος για να ελαχιστοποιηθούν οι περιπτώσεις μη συμμόρφωσης και όχι ο έλεγχος και η αντιμετώπιση “κατόπιν εορτής” της ζημίας που προκλήθηκε. 

*Νίκος Γδοντέλης, Βιολόγος, MSc Food Science, Γενικός διευθυντής AG ADVENT ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΕ.