Η πείνα στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο – Μελέτη τριών ελληνικών Πανεπιστημίων.
Έρευνα του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στην οποία συμμετείχε και το Ανοιχτό Κέντρο Φροντίδας Ηλικιωμένων, του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας ανέλυσε την επισιτιστική ανασφάλεια στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο
Οι ερευνητές διεξήγαγαν βιβλιογραφική ανασκόπηση για το μέγεθος της παγκόσμιας επισιτιστικής ανασφάλειας με ιδιαίτερη έμφαση στην Ελλάδα και ανέλυσαν τους κύριους παράγοντες που οδηγούν την επισιτιστική ανασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη και την επίδραση της πανδημίας COVID-19. Σύμφωνα με την μελέτη ο στόχος της «μηδενικής πείνας έως το 2030» δεν φαίνεται να επιτυγχάνεται.
Περισσότεροι από 900 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως αντιμετωπίζουν σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια, με μελλοντικές προβλέψεις να δείχνουν αυξητικές τάσεις. Εντός της Ευρώπης, τα ποσοστά επικράτησης της επισιτιστικής ανασφάλειας κυμαίνονται από 3,1% έως πάνω από 20% με τα υψηλότερα ποσοστά να καταγράφονται στις χώρες της Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης.
Η πείνα στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα επικρατεί μέτρια έως σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια, που κυμαίνεται μεταξύ 6,6% και 8% για την περίοδο 2019-2022. Αυτό το στοιχείο απαιτεί δράση, με πρωταρχική έμφαση στους πιο ευάλωτους πληθυσμούς (δηλ. παιδιά, πρόσφυγες και κοινωνικοοικονομικά υποβαθμισμένα άτομα). Στη μελέτη γίνεται αναφορά και στην οικονομική κρίση του 2015 στην Ελλάδα όπου περισσότεροι από 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι εκτιμάται ότι αντιμετώπισαν επισιτιστική ανασφάλεια, που αντιστοιχεί στο 12,9% του πληθυσμού της χώρας. Η μέτρια/σοβαρή επικράτηση της επισιτιστικής ανασφάλειας εμφανίζεται ελαφρώς υψηλότερη κατά την περίοδο 2014–2018, που υπολογίζεται σε 14,5%. Το 2019, η Ελληνική Στατιστική Αρχή ανέφερε ότι το 8% του ελληνικού πληθυσμού αντιμετώπιζε μέτρια ή σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια, με το 1,5% του πληθυσμού να αντιμετωπίζει σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια. Παρόμοια ποσοστά επικράτησης καταγράφηκαν το 2022, όταν το 6,6% του πληθυσμού αντιμετώπισε μέτρια ή σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια και το 1,5% σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης (SILC) της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής το 2020,
- το 13,2% του πληθυσμού ανησυχούσε ότι δεν είχε αρκετό φαγητό για να καλύψει τις ανάγκες του,
- το 12,8% δεν ήταν σε θέση να διατηρήσει μια υγιεινή και θρεπτική διατροφή,
- 14,1 % του πληθυσμού κατανάλωνε μόνο συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων,
- το 6,2% αναγκάστηκε να παραλείψει ένα γεύμα,
- το 6,6% κατανάλωνε λιγότερη τροφή από ό,τι πίστευε ότι ήταν απαραίτητο για τις ανάγκες του,
- το 2,7% των νοικοκυριών παρουσίασε χαμηλή τροφική επάρκεια, το 3,0% του πληθυσμού ήταν πεινούσε αλλά δεν έτρωγε και
- το 2,2% δεν κατανάλωνε τρόφιμα κατά τη διάρκεια μιας ολόκληρης ημέρα.
Κατά την περίοδο 2014–2018, η Ελλάδα ανέφερε τον υψηλότερο επιπολασμό μέτριας/σοβαρής επισιτιστικής ανασφάλειας (12,2%) σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω μεταξύ 34 χωρών υψηλού εισοδήματος. Συγκεκριμένα, μια συγχρονική μελέτη που διεξήχθη στη Βόρεια Ελλάδα το 2017 με επίκεντρο τους ηλικιωμένους αποκάλυψε ότι το 69% του πληθυσμού της μελέτης αντιμετώπιζε κάποιο βαθμό επισιτιστικής ανασφάλειας, ενώ βρήκε θετική σχέση μεταξύ επισιτιστικής ανασφάλειας και χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου, μειωμένου μηνιαίου εισοδήματος και χαμηλή τήρηση της Μεσογειακής Διατροφής. Επιπλέον, σε μια δεύτερη μελέτη από την Ελλάδα που διεξήχθη το 2019, ο επιπολασμός της επισιτιστικής ανασφάλειας των ηλικιωμένων συμμετεχόντων έφτασε το 50,4%, με τους άνδρες και τους ηλικιωμένους να υποσιτίζονται ή να διατρέχουν κίνδυνο υποσιτισμού να παρουσιάζουν υψηλότερες πιθανότητες επισιτιστικής ανασφάλειας. Επιπλέον, μια άλλη μελέτη που διεξήχθη στην Ελλάδα το 2019 έδειξε ότι, σχεδόν μια δεκαετία μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσης, ένα αξιοσημείωτο και ανησυχητικό ποσοστό ενηλίκων συμμετεχόντων σε μια πρωτοβουλία επισιτιστικής βοήθειας εξακολουθούσε να υποφέρει από ελλείψεις πρωτεϊνών και ενέργειας.
Επισιτιστική ανασφάλεια σε μαθητές και φοιτητές
Οι φοιτητές πανεπιστημίων στην Ελλάδα, επίσης, φαίνεται να επηρεάζονται από ένα ορισμένο επίπεδο επισιτιστικής ανασφάλειας. Μελέτη του 2018 σε ένα μη πιθανό δείγμα αποκάλυψε ένα σημαντικό ποσοστό φοιτητών (45,3%) που αντιμετώπιζαν σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια, ενώ η αυξημένη επισιτιστική ανασφάλεια συσχετίστηκε αντιστρόφως με τους μαθητές που ακολουθούσαν τη Μεσογειακή Διατροφή.
Τα υπάρχοντα στοιχεία δείχνουν ότι η οικονομική κρίση στην Ελλάδα είχε σοβαρό αντίκτυπο στην επισιτιστική ασφάλεια των πιο ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων, ιδιαίτερα των παιδιών και των εφήβων. Κατά τα σχολικά έτη 2012-2013 και 2014-2015, το 56,3% και το 45% των νοικοκυριών παιδιών που κατοικούσαν στις φτωχότερες κοινωνικοοικονομικές περιοχές της Ελλάδας αντιμετώπισαν υψηλά επίπεδα επισιτιστικής ανασφάλειας.
Επιπλέον, μια μελέτη που εξέτασε την ποιότητα της διατροφής και την επισιτιστική ανασφάλεια σε ζευγάρια μητέρων και των παιδιών τους στην Ελλάδα το 2017 ανέφερε ότι πάνω από το 1/4 (26,3%) των ζευγαριών ανέφεραν κάποιο βαθμό διατροφικής ανασφάλειας, με μεγαλύτερο επιπολασμό (64,7%). σε οικογένειες μονομητέρων, ενώ μια πιλοτική μελέτη σε παιδιά πρόσφυγες που ζούσαν σε δύο κέντρα υποδοχής στην Ελλάδα αποκάλυψε ότι το 13,0% των συμμετεχόντων είχαν τουλάχιστον μία μορφή υποσιτισμού, το 7,8% ήταν λιποβαρείς και το 7,3% επηρεάστηκαν από την καθυστέρηση της ανάπτυξης.
Η επισιτιστική ανασφάλεια της παχυσαρκίας
Η επισιτιστική ανασφάλεια επιδεινώνεται ταυτόχρονα με την υπερπαραγωγή τροφίμων και τη μαζική απώλεια και σπατάλη τροφίμων. Και τα δύο διέπονται από την τάση του υπάρχοντος συστήματος να παρέχει συνεχή υπερπροσφορά τροφίμων στις δυτικές αγορές για να υποστηρίξει την υπερκατανάλωση. Ενδεικτικά στην ΕΕ, το 2021 δημιουργήθηκαν περίπου 131 κιλά απορριμμάτων τροφίμων ανά άτομο.
Μια επιπλέον ανησυχία για την υγεία είναι η συσχέτιση της επισιτιστικής ανασφάλειας με την παχυσαρκία τόσο μεταξύ των παιδιών όσο και των ενηλίκων. Αν και η τροφική ανασφάλεια δεν είναι η γενεσιουργός αιτία της παχυσαρκίας, η πρόσληψη μη θρεπτικών, ενεργειακά πυκνών και χαμηλού κόστους τροφών σε συνδυασμό με το άγχος που σχετίζεται με την επισιτιστική ανασφάλεια και τις κατάντη φυσιολογικές προσαρμογές (όπως το χαμηλό βάρος γέννησης και η καθυστέρηση στα παιδιά) σχετίζονται με η εμφάνιση παχυσαρκίας αργότερα στη ζωή.
Συγκεκριμένα, τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα ξοδεύουν λιγότερα σε τρόφιμα και τείνουν προς γεύματα χαμηλού κόστους που παρέχουν υψηλές ποσότητες ζάχαρης, κορεσμένων και τρανς λιπαρών και νατρίου. Επιπλέον, πολλά τρόφιμα που θεωρούνται υγιεινά (φρούτα, λαχανικά, ψάρια) έχουν υψηλό κόστος, γεγονός που τα καθιστά λιγότερο προσιτά
Αιτίες της επισιτιστικής ανασφάλειας
Η κλιματική αλλαγή, ο πόλεμος, οι ένοπλες συγκρούσεις και οι οικονομικές κρίσεις είναι οι βασικοί υποκείμενοι παράγοντες της επισιτιστικής ανασφάλειας. Ανάμεσα σε αυτούς τους παράγοντες, η πανδημία COVID-19 είχε βαθύ αντίκτυπο στα επίπεδα επισιτιστικής ανασφάλειας σε όλο τον κόσμο, μέσω της ανάσχεσης της οικονομικής ανάπτυξης, της διακοπής των αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων και της αύξησης της ανεργίας και της φτώχειας.
Τα ευρήματα της μελέτης ευθυγραμμίζονται με τις μελέτες και τις εκθέσεις επισιτιστικής ανασφάλειας που είναι διαθέσιμες για το 2024. Σύμφωνα με το WFP, πάνω από 309 εκατομμύρια άνθρωποι σε 72 χώρες αντιμετωπίζουν οξέα επίπεδα επισιτιστικής ανασφάλειας το 2024. Συνολικά, ο κόσμος απέχει πολύ από την πρόοδο προς τον στόχο βιώσιμης ανάπτυξης 2 «Μηδενική πείνα» και συγκεκριμένα τους στόχους 2.1 «Τερματισμός της πείνας και εξασφάλιση θρεπτικών και επαρκών τροφίμων για όλους» και 2.2 «Εξάλειψη όλων των μορφών υποσιτισμού», έως το 203.
Για να διαβάσετε ολόκληρη τη μελέτη πατήστε ΕΔΩ.
Αναφορά: Φωτάκης Ε.Α., Κοντέλε Ι, Τζούτζου Μ, Γραμματικοπούλου Μ. Γ., Αρβανιτάκη Ε, Σεργεντάνης Τ.Ν., Κοτροκόης Κ, Κορνάρου Ε, Βασιλάκου Θ. Επισιτιστική ανασφάλεια στην Ελλάδα και σε όλη την υδρόγειο: Ανασκόπηση αφηγηματικής λογοτεχνίας. Τρόφιμα . 2024; 13(10):1579. https://doi.org/10.3390/foods13101579.
Ακολουθήστε το Cibum 
