Πλαστικά μίας χρήσης: η μεγάλη ανατροπή στην εστίαση

Στόχος του μεγαλεπήβολου σχεδίου της ΕΕ για τον περιορισμό των πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης είναι η μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος από την κατανάλωση τυποποιημένων τροφίμων. Το νομικό πλαίσιο για τον περιορισμό της χρήσης τους στην Ευρωπαϊκή και την Ελληνική αγορά δημιουργήθηκε το 2020,  στο πλαίσιο του Green Deal της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει ορίζοντα 10ετίας και στόχους που φτάνουν έως το 2030. Περιλαμβάνει μέριμνα για την μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον καθώς και εναρμονισμένες προδιαγραφές σήμανσης.

Σύμφωνα με τον νομικό όρο ως «πλαστικό προϊόν μίας χρήσης» ορίζεται το προϊόν που κατασκευάζεται εξολοκλήρου ή εν μέρει από πλαστική ύλη και το οποίο δεν έχει μελετηθεί, σχεδιαστεί ή διατεθεί στην αγορά προκειμένου να εκπληρώσει κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του πολλαπλές διαδρομές ή επιστροφές, με επιστροφή στον παραγωγό για επαναπλήρωση ή επαναχρησιμοποίηση για τον ίδιο σκοπό για τον οποίο σχεδιάστηκε·

Παραδείγματα περιεκτών τροφίμων που πρέπει να θεωρούνται πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης είναι οι περιέκτες ταχυφαγείων, ή οι συσκευασίες γευμάτων, σάντουιτς, σάντουιτς-ρολών (wraps) και σαλατών με κρύο ή ζεστό φαγητό ή περιέκτες τροφίμων με νωπά ή μεταποιημένα τρόφιμα που δεν χρειάζονται περαιτέρω προετοιμασία, όπως τα φρούτα, τα λαχανικά ή τα επιδόρπια.

Παραδείγματα περιεκτών τροφίμων που δεν πρέπει να θεωρούνται πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας είναι οι περιέκτες τροφίμων με αποξηραμένα τρόφιμα ή με τρόφιμα που πωλούνται κρύα και απαιτούν περαιτέρω επεξεργασία, οι περιέκτες που περιέχουν περισσότερες από μία μερίδες τροφίμων ή οι περιέκτες μεγέθους ατομικής μερίδας που πωλούνται σε περισσότερες από μία μονάδες.

Ακολουθούν τα κομβικά σημεία της πορείας μείωσης της χρήσης πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης στην ευρωπαϊκή και ελληνική αγορά.

2021

Από την 1η Φεβρουαρίου 2021 το ελληνικό δημόσιο δεν μπορεί να προμηθεύεται πλαστικά: μαχαιροπίρουνα, πιάτα, καλαμάκια, αναδευτήρες ποτών, πλαστικές μπατονέτες, πλαστικά στηρίγματα μπαλονιών, περιέκτες τροφίμων κατασκευασμένοι από διογκωμένο πολυστυρένιο (όπως φελιζόλ), περιέκτες ποτών από διογκωμένο πολυστυρένιο καθώς και τα καπάκια και τα καλύμματά τους, κυπελάκια για ποτά από διογκωμένο πολυστυρένιο (όπως φελιζόλ), καθώς και τα καπάκια και καλύμματά τους. Επιπλέον, όλα τα προϊόντα που κατασκευάζονται από οξοδιασπώμενη πλαστική ύλη (όπως σακούλες και περιέκτες τροφίμων). Η απαγόρευση των παραπάνω προϊόντων δεν αφορά δημόσιες συμβάσεις για τις οποίες η διαδικασία ανάθεσης έχει ξεκινήσει πριν την 1η Φεβρουαρίου 2021.

Από την 3η Ιουλίου 2021 οι ιδιωτικές επιχειρήσεις θα έχουν την υποχρέωση να σταματήσουν να προμηθεύονται τις 10 συγκεκριμένες κατηγορίες πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης.  Για τις επιχειρήσεις που πιθανά διαθέτουν απόθεμα ο νόμος ξεκινά να εφαρμόζεται μετά από την εξάντληση των αποθεμάτων τους και πάντως όχι πέραν των δέκα (10) μηνών από την έναρξη ισχύος στις 3/7/2021.

Από την 3η Ιουλίου 2021 επίσης, όσον αφορά την εστίαση τα κυπελάκια για ποτά θα πρέπει να φέρουν υποχρεωτικά εμφανή, ευανάγνωστη και ανεξίτηλη σήμανση επί της συσκευασίας τους που ενημερώνει τους καταναλωτές για

α) τις κατάλληλες επιλογές διαχείρισης του προϊόντος ως αποβλήτου ή τους τρόπους διάθεσης αποβλήτων που πρέπει να αποφεύγονται για το συγκεκριμένο προϊόν σύμφωνα με την ιεράρχηση των αποβλήτων και

β) την παρουσία πλαστικών υλών στο προϊόν και τις επακόλουθες αρνητικές περιβαλλοντικές συνέπειες της απόρριψής τους στο περιβάλλον ή άλλου ακατάλληλου τρόπου απόρριψης των προϊόντων στο περιβάλλον ως αποβλήτων.

Η σήμανση δεν είναι υποχρεωτική για συσκευασίες με επιφάνεια μικρότερη των δέκα (10) cm2

Η υποχρέωση σήμανσης βέβαια, αφορά και άλλα ήδη όπως Υγρά μαντηλάκια προσωπικής υγιεινής & οικιακής χρήσης, Σερβιέτες υγιεινής, ταμπόν, προϊόντα καπνού με φίλτρο και φίλτρα που κυκλοφορούν στο εμπόριο για χρήση σε συνδυασμό με προϊόντα καπνού.

2022

Από την 1η Ιανουαρίου 2022, με την γνώριμη πια λογική της εισφοράς του περιβαλλοντικού τέλους για τις πλαστικές σακούλες, θα επιβάλλεται εισφορά προστασίας του περιβάλλοντος για τα πλαστικά προϊόντα όπως  κυπελάκια για ποτά και των καπακιών τους και περιέκτες τροφίμων τα οποία προορίζονται για άμεση κατανάλωση χωρίς περαιτέρω προετοιμασία όπως μαγείρεμα, βράσιμο ή ζέσταμα.

Η καταβολή της εισφοράς επιβάλλεται στους καταναλωτές ανά τεμάχιο προϊόντος. Το πλαστικό κάλυμμα ή καπάκι λογίζεται ως διακριτό προϊόν, για το οποίο επιβάλλεται αυτοτελώς η εισφορά της. Η εισφορά ορίζεται σε τέσσερα (4) λεπτά πλέον ΦΠΑ.

Στον αντίποδα, οι επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου και οι επιχειρήσεις μαζικής εστίασης υποχρεούνται κατά την πώληση μη συσκευασμένων τροφίμων και ποτών να εξυπηρετούν τον καταναλωτή με τη χρήση δικών του επαναχρησιμοποιήσιμων προϊόντων εφόσον το ζητήσει, να διαθέτουν σε χαμηλότερη τιμή τα μη συσκευασμένα τρόφιμα και ποτά, όταν πωλούνται σε επαναχρησιμοποιήσιμο προϊόν του καταναλωτή, και  να αναγράφουν στις πινακίδες, τους τιμοκαταλόγους ή να ενημερώνουν με οποιονδήποτε τρόπο για την τιμή πώλησης των τροφίμων και ποτών που διατίθενται χωρίς συσκευασία.