Υποχρεώσεις, έλεγχοι, δεσμεύσεις ιχνηλασίας, προθεσμίες και κυρώσεις, που απορρέουν από τον νέο κανονισμό Deforestation Regulation (EUDR).
Της Άννας Λεκατσά*
Νέος Κανονισμός για την αποψίλωση και την υποβάθμιση των δασών και η επίδραση στην εφοδιαστική αλυσίδα για φοινικέλαιο, βοοειδή, ξυλεία, καφέ, κακάο, καουτσούκ και σόγια.
Στις 16 Μαΐου 2023, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έδωσε το τελικό πράσινο φως, με θετικές ψήφους από 22 εκ των 27 Κρατών-Μελών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, σε έναν Κανονισμό που αποσκοπεί στην ελαχιστοποίηση του κινδύνου αποψίλωσης και υποβάθμισης των δασών.
Σκοπός των νέων κανόνων είναι να διασφαλιστεί ότι η κατανάλωση και το εμπόριο κάποιων βασικών υλών και προϊόντων που καταναλώνει και εμπορεύεται εκτεταμένα η ΕΕ, δεν συμβάλλουν στην αποψίλωση και περαιτέρω υποβάθμιση των δασικών οικοσυστημάτων.
Δέουσα Επιμέλεια
Ο Κανονισμός θεσπίζει υποχρεωτικούς κανόνες δέουσας επιμέλειας για όλους τους φορείς εκμετάλλευσης και τους εμπόρους που διαθέτουν στην αγορά της ΕΕ ή εξάγουν από αυτήν τα ακόλουθα βασικά προϊόντα που περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής του: φοινικέλαιο, βοοειδή, ξυλεία, καφέ, κακάο, καουτσούκ και σόγια.
Η βασική γενεσιουργός αιτία της παγκόσμιας αποψίλωσης και υποβάθμισης των δασών είναι η επέκταση των γεωργικών εκτάσεων, η οποία συνδέεται με την παραγωγή αυτών των βασικών προϊόντων. Δεδομένου ότι η ΕΕ είναι σημαντικός καταναλωτής τους, μπορεί να μειώσει τη συμβολή της στην αποψίλωση και υποβάθμιση των δασών σε παγκόσμιο επίπεδο, διασφαλίζοντας ότι τα εν λόγω προϊόντα και οι σχετικές αλυσίδες εφοδιαστικές αλυσίδες είναι «μηδενικής αποψίλωσης».
Οι κανόνες ισχύουν και για ορισμένα παράγωγα προϊόντα, όπως η σοκολάτα, τα έπιπλα, το τυπωμένο χαρτί και τα επιλεγμένα παράγωγα με βάση το φοινικέλαιο (που χρησιμοποιούνται για παράδειγμα ως συστατικά σε προϊόντα προσωπικής φροντίδας).
Οι φορείς εκμετάλλευσης θα υποχρεούνται να ιχνηλατούν τα βασικά προϊόντα που πωλούν στο γεωτεμάχιο, όπου παρήχθησαν.
Ο Κανονισμός ορίζει ως καταληκτική ημερομηνία των νέων κανόνων την 31η Δεκεμβρίου 2020, πράγμα που σημαίνει ότι μόνο τα προϊόντα που έχουν παραχθεί σε γη η οποία δεν έχει υποστεί αποψίλωση ή υποβάθμιση των δασών μετά την 31η Δεκεμβρίου 2020, θα επιτρέπεται να διατίθενται στην αγορά της ΕΕ ή να εξάγονται από την ΕΕ.
Ανθρώπινα δικαιώματα
Οι νέοι κανόνες λαμβάνουν επίσης υπόψη την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που σχετίζονται με την αποψίλωση· προστέθηκε δε αναφορά στην αρχή της ελεύθερης, εκ των προτέρων και εν πλήρει επιγνώσει συναίνεσης των αυτόχθονων πληθυσμών.
Με τον Κανονισμό θεσπίζεται και σύστημα συγκριτικής αξιολόγησης, το οποίο αποδίδει στις χώρες, εντός και εκτός της ΕΕ επίπεδο κινδύνου που συνδέεται με την αποψίλωση και την υποβάθμιση των δασών (χαμηλό, σύνηθες ή υψηλό).
Η κατηγορία κινδύνου θα καθορίζει το επίπεδο των ειδικών υποχρεώσεων για τους φορείς εκμετάλλευσης και τις αρχές των κρατών μελών, όσον αφορά τη διενέργεια επιθεωρήσεων και ελέγχων. Με τον τρόπο αυτόν, θα είναι ευκολότερη η ενισχυμένη παρακολούθηση για τις χώρες υψηλού επιπέδου κινδύνου και απλουστευμένη δέουσα επιμέλεια για τις χώρες χαμηλού επιπέδου κινδύνου.
Κυρώσεις
Ο Κανονισμός περιλαμβάνει διατάξεις σχετικά με τις κυρώσεις, για τις οποίες τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές.
Θα πρέπει να καθοριστούν πρόστιμα αναλογικά προς την οικολογική ζημιά και προς την αξία των επίμαχων σχετικών βασικών ή παράγωγων προϊόντων, στο επίπεδο τουλάχιστον του 4 % του ετήσιου κύκλου εργασιών των φορέων εκμετάλλευσης στην ΕΕ, τα οποία θα περιλαμβάνουν προσωρινό αποκλεισμό από τις διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων και από την πρόσβαση σε δημόσια χρηματοδότηση.
Ιστορικό και επόμενα βήματα
Η Επιτροπή δημοσίευσε την πρόταση Κανονισμού στις 17 Νοεμβρίου 2021. Το Συμβούλιο ενέκρινε τη γενική του προσέγγιση στις 28 Ιουνίου 2022. Το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία στις 6 Δεκεμβρίου 2022. Το Κοινοβούλιο ενέκρινε τον Κανονισμό στις 19 Απριλίου 2023. Έχοντας πλέον εκδοθεί και από το Συμβούλιο, ο Κανονισμός θα δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ και θα τεθεί σε ισχύ 20 ημέρες αργότερα.
Μόλις ο Κανονισμός τεθεί σε ισχύ, οι μεγάλες και μεσαίες επιχειρήσεις θα έχουν στη διάθεσή τους 18 μήνες για να εφαρμόσουν τους νέους κανόνες.
EUR-Lex – ST_9250_2023_INIT – EN – EUR-Lex (europa.eu)
https://www.consilium.europa.eu/el/policies/deforestation/
*Άννα Λεκατσά Γεωπόνος-Επιστήμονας Τροφίμων, Senior Consultant AG ADVENT AE
Ακολουθήστε το Cibum 
