cibum team
Σημαντικά τρόφιμα για την παγκόσμια γαστρονομία, για την διατροφή, για την παράδοση και για την κουλτούρα οδεύουν προς εξαφάνιση. Τα αίτια είναι πολλαπλά: από την υπερεντατική καλλιέργεια, την άνοδο της θερμοκρασίας έως την έλλειψη γλυκού νερού, τα ακραία και ακανόνιστα καιρικά φαινόμενα, την απώλεια οικοτόπων και την αποψίλωση των δασών, τη ρύπανση, της ασθένειες και την γενετική μηχανικά. Μερικά από τα πιο απειλούμενα είδη τροφίμων στον κόσμο αυτή τη στιγμή είναι το μέλι, αβοκάντο, το κακάο και το κρασί. Αλλά και μερικά από τα πιο βασικά υλικά στις κουζίνες σε όλο τον κόσμο, όπως πατάτες, ρεβίθια, ψάρια, μπανάνες ή καφέ.
Επισκεφθήκαμε διαδικτυακά το Μουσείο των υπό εξαφάνιση τροφίμων. Μόνο από τον τίτλο – The Museum of Endangered Foods – come and say goodbye, μας κόπηκε η ανάσα. To project αυτό έστεισε η δημιουργική ομάδα Sharp&Sour – Food&Future. Η έκθεση στοχεύει, σύμφωνα με τους δημιουργούς της, να εστιάσει στις οικολογικές ευπάθειες που απειλούν καθένα από αυτά τα τρόφιμα με την ελπίδα ότι τα τρόφιμα θα είναι μια πιο ψηλαφητή και προσιτή αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Το μόνο που μπορούμε να ευχηθούμε είναι ότι το φαγητό, ίσως το πιο απαραίτητο χαρακτηριστικό για την ανθρώπινη ζωή μαζί με το νερό και τον αέρα – που κινδυνεύουν επίσης – θα κάνει ένα ευρύτερο κοινό να συνδεθεί και να γνωρίσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε αυτήν τη στιγμή.
Είναι εξαιρετικά ανησυχητικό και επικίνδυνο να μην μιλάει κανείς για αυτά τα ζητήματα και ότι η μόνη «λύση» για τα περισσότερα από αυτά τα προβλήματα συνίσταται στη γενετική τροποποίηση των καλλιεργειών ώστε να γίνουν ανθεκτικές στην ξηρασία ή τους μύκητες. Αντίθετα, και επειδή αυτά τα προβλήματα δεν είναι μεμονωμένα αλλά πολύπλοκα και πολυπαραγωντικά, η προσέγγισή μας για την επίλυσή τους πρέπει να είναι παγκόσμια, δυναμική και ολιστική.
ΜΕΛΙ
ΛΗΞΗ 2050
Το μέλι υπήρχε εδώ και πολύ καιρό: από ζωγραφιές 8000 ετών στην Cuevas de la Araña (Βαλένθια, Ισπανία) που απεικονίζουν ανθρώπους να σκαρφαλώνουν στα δέντρα και να μαζεύουν αυτό το χρυσό υγρό, σε αναφορές στα κείμενα των Βέδα και της Αγιουρβέδα της αρχαίας Ινδίας (4000 χρόνια) πριν) στα παλαιότερα υπολείμματα μελιού που βρέθηκαν στην αγγειοπλαστική στη σημερινή Γεωργία που χρονολογούνται από περισσότερα από 5000 χρόνια. Όπως όλοι γνωρίζουν, το μέλι παράγεται από μέλισσες, με τον πληθυσμό των οποίων να φθείνει με ρυθμούς ρεκόρ από φυτοφάρμακα, παράσιτα, μειωμένη δυνατότητα διατροφής λόγω μονοκαλλιέργειας, μείωση βιοποικιλότητας καθώς και συνολικά την απώλεια οικοτόπων.
Η εξαφάνιση των μελισσών είναι επίσης σημαντικό πρόβλημα για άλλα είδη φυτών και καλλιεργειών στα οποία λειτουργούν ως επικονιαστές, όπως τα περισσότερα φρούτα, μούρα, κρεμμύδια, τεύτλα, μπρόκολο, πιπεριές, κρόκο, σουσάμι, φασόλια και πατάτες. Σύμφωνα με τον καθηγητή Lenore Newman, «αν χάσουμε τις μέλισσες, θα ακολουθήσουν σύντομα τόσες πολλές καλλιέργειες φρούτων, λαχανικών και άλλων φυτών. Σήμερα, οι μέλισσες μας δείχνουν ότι κάτι δεν πάει καλά με τον κόσμο. Θα ήταν σοφό να ακούσουμε. Αν φύγουν οι μέλισσες, ακολουθούν μια σειρά από σημαντικά εδώδιμα είδη φυτών».
ΑΒΟΚΑΝΤΟ
ΛΗΞΗ 2050
Τα αβοκάντο, Persea Americana, πιθανώς εξημερώθηκαν πριν από περίπου 4000 έως 6000 χρόνια από τους πρώτους Μάγια. Θεωρούσαν το αβοκάντο ως πνευματικό σύμβολο. Αλλά τα δέντρα αβοκάντο είναι πραγματικά ευαίσθητα και απαιτούν μεγάλες ποσότητες γλυκού νερού για να αναπτυχθούν. Κατά μέσο όρο, χρειάζονται δύο μεγάλες μπανιέρες νερού (περίπου 200 λίτρα) ανά αβοκάντο. Αυτό το αποτύπωμα νερού είναι τεράστιο και ήδη κάνει τον αριθμό των δέντρων αβοκάντο να μειώνεται. Η αξία των αβοκάντο και το νερό που χρειάζονται για να αναπτυχθούν έχει εκτοξευθεί σε σημείο όπου τα καρτέλ ναρκωτικών στο Μεξικό μάχονται για τον έλεγχο των χωραφιών, κλέβοντας και σκοτώνοντας ακόμη και τοπικούς αγρότες και ιδιοκτήτες εταιρειών.
ΡΕΒΥΘΙΑ, ΣΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΑΧΙΔΕΣ
ΛΗΞΗ 2050
Πιστεύεται ότι τα ρεβίθια προέρχονται από τη νότια περιοχή της σημερινής Τουρκίας πριν από 7500 χρόνια (πιθανώς ακόμη και πριν από 11000 χρόνια). Αυτή τη στιγμή, είναι ένα από τα πιο καταναλώσιμα τρόφιμα σε όλο τον κόσμο και μια κρίσιμη πηγή θρεπτικών συστατικών και πρωτεϊνών για περισσότερο από το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ωστόσο, εάν τα αβοκάντο χρειάζονταν δύο μπανιέρες νερού ανά αβοκάντο, τα ρεβίθια χρειάζονται οκτώ φορές περισσότερο νερό (περίπου 4000 λίτρα το κιλό), εκτός από ένα συνεχώς υγρό χώμα καθ ‘όλη τη μακρά καλλιεργητική περίοδο. Η αύξηση της θερμοκρασίας, η ξηρασία και τα ακανόνιστα και ακραία πρότυπα βροχοπτώσεων είναι οι κύριοι κίνδυνοι για τα ρεβίθια. Τα ίδια προβλήματα ισχύουν για τη σόγια και τις αραχίδες, με τα δύο να αυξάνονται στην κατανάλωση καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι στρέφονται σε εναλλακτικές λύσεις κρέατος και τρόπους ζωής για vegan.
ΜΠΑΝΑΝΕΣ
ΛΗΞΗ 2050
Οι μπανάνες καταναλώνονται και καλλιεργούνται για περισσότερα από 9000 χρόνια. Μπορούν να εντοπιστούν καλλιέργειες μπανάνας από τη σημερινή Νέα Γουινέα και αργότερα στην Ινδία, την Αφρική και την Πολυνησία. Μόνο όταν ο Μέγας Αλέξανδρος κατέκτησε την Ινδία, οι μπανάνες έφτασαν στην Ευρώπη. Αν και οι ελαφρές αυξήσεις της θερμοκρασίας μπορεί να ήταν επωφελείς για τις μπανάνες τα τελευταία 15 χρόνια, εάν η υπερθέρμανση του πλανήτη συνεχιστεί όπως είναι τώρα, μέχρι το 2050, η παραγωγικότητα από πολλές περιοχές θα μειωθεί κατά περισσότερο από 80%.
Επιπλέον, οι μπανάνες μπορεί να υποφέρουν από μια ασθένεια γνωστή ως Παναμάς που εξαπλώνεται στη Λατινική Αμερική και την Αυστραλία καθώς αυξάνεται η παγκόσμια θερμοκρασία. Το ίδιο συμβαίνει και με έναν άλλο τύπο μύκητα, τον black sigatoka, ο οποίος προκαλεί ασθένεια των μαύρων φύλλων στις μπανάνες.
ΨΑΡΙ
ΛΗΞΗ 2048
Παρόλο που τα πιο απειλούμενα είδη βρώσιμων ψαριών θεωρούνται ο σολομός, ο τόνος και τα χτένια, όλη η θαλάσσια ζωή θα μπορούσε να εξαφανιστεί μέχρι το 2048. Ο πληθυσμός μειώνεται δραματικά στους ωκεανούς λόγω κυρίως της σκληρής υπεραλίευσης και της βάναυσης ζημιάς στα θαλάσσια οικοσυστήματα, που κυριολεκτικά εξαντλούν τους ωκεανούς μας. Σύμφωνα με τον καθηγητή Lenore Newman, «μόλις αρχίσουμε να ψαρεύουμε ένα είδος στο εμπόριο, αυτό μειώνεται γρήγορα, επιφέροντας μείωση κατά 80% κατά τα πρώτα δεκαπέντε χρόνια, κατά μέσο όρο». Αλλά άλλες αιτίες, όπως η αύξηση της θερμοκρασίας του θαλάσσιου νερού, η οξίνιση των ωκεανών και η ρύπανση, η οποία ήδη μειώνει δραστικά τον αριθμό των οστρακοειδών και των κοραλλιών, επιδεινώνουν το πρόβλημα.
Και όμως ένα ακόμη μεγαλύτερο ζήτημα προκύπτει από αυτό: χωρίς ψάρια, δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν άλλες μορφές ζωής, όπως φώκιες, πολικές αρκούδες ή γλάροι. Με άλλα λόγια: χωρίς θαλάσσια ζωή δεν υπάρχει πιθανή ζωή σε αυτόν τον πλανήτη.
ΚΑΦΕΣ
ΛΗΞΗ 2050
Ο καφές είναι τώρα ένα από τα ποτά με την μεγαλύτερη κατανάλωση στον κόσμο, αλλά η προέλευση του χρονολογείται από τον δεκαπέντε αιώνα π.Χ., όταν καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά στη σημερινή Υεμένη, στην Αραβική Χερσόνησο. Το 60% των άγριων φυτών καφέ κινδυνεύουν με εξαφάνιση και σύμφωνα με το Διεθνές Κέντρο Τροπικής Γεωργίας (ICTA), η παγκόσμια ζώνη, κατάλληλη για ανάπτυξη καφέ θα μειωθεί κατά το ήμισυ έως το 2050. Αυτό οφείλεται για άλλη μια φορά στην ξηρασία, αυξανόμενες θερμοκρασίες που είναι ευεργετικές για την εξάπλωση ενός μύκητα σκουριάς των φύλλων – το 40% των φυτών του καφέ στην Κεντρική Αμερική αναμένεται να εξαφανιστούν εξαιτίας αυτού του μύκητα – καθώς και για μερικά μικροσκοπικά μαύρα σκαθάρια γνωστά ως «τρυπητές κόκκων καφέ» (hypothenemus hampie).
ΚΡΑΣΙ
ΛΗΞΗ 2100
Το κρασί είναι, μαζί με τη μπύρα (άλλο ποτό υπό εξαφάνιση), ένα από τα παλαιότερα ποτά στον κόσμο. Εφευρέθηκε πριν από τουλάχιστον 10000 χρόνια μεταξύ της Μαύρης και της Κασπίας θάλασσας. Αλλά έχουμε επίσης στοιχεία για κρασί στην Κίνα, το Ιράν ή την Αρμενία (πριν από 9000 έως 6000 χρόνια). Ωστόσο, τα σταφύλια αναπτύσσονται σε ορισμένα μικροκλίματα, όπου η ισορροπία μεταξύ ζεστών και κρύων ημερών πρέπει να είναι πραγματικά συγκεκριμένη. Με την κλιματική αλλαγή, αυτές οι περιοχές μειώνονται ραγδαία και αν τα πράγματα συνεχίσουν με αυτόν τον τρόπο, σύντομα θα εξαφανιστούν. Με τον τρέχοντα ρυθμό θέρμανσης, η παραγωγή κρασιού θα μειωθεί κατά περισσότερο από 80% μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα.
ΠΑΤΑΤΕΣ
ΛΗΞΗ 2050
Οι πατάτες καλλιεργήθηκαν για πρώτη φορά από τους Ίνκας από το σημερινό Περού και τη Βολιβία πριν από περίπου 10000 χρόνια. Για άλλη μια φορά, η αύξηση της θερμοκρασίας καθιστά μεγάλες μερίδες γης όπου καλλιεργούνταν πατάτες, ξηρές και ακατοίκητες. Σύμφωνα με τον FAO, «η βιοποικιλότητα της πατάτας απειλείται – οι παλιές ποικιλίες που καλλιεργούνται εδώ και χιλιετίες έχουν χαθεί και τα άγρια είδη απειλούνται από τις κλιματικές αλλαγές».
Από αυτή την άποψη, το Διεθνές Κέντρο Πατάτας (IPC), όσο αστείο και αν ακούγεται, δημιούργησε μια τράπεζα γονιδίων πατάτας για να βεβαιωθεί ότι δεν θα χάσουμε αυτήν την πολύτιμη καλλιέργεια και έχει ήδη κλωνοποιήσει περίπου το 70% των φυτών πατάτας στον κόσμο. Ωστόσο, και παρόλο που υπάρχουν περισσότερες από 2500 διαφορετικές ποικιλίες πατάτας μόνο στο Περού, χωρίς τέτοιου είδους παρεμβάσεις, το 25% των ειδών πατάτας θα εξαφανιστεί έως το 2050.
ΣΟΚΟΛΑΤΑ
ΛΗΞΗ 2050
Το κακάο καταναλώνεται εδώ και περίπου 3500 χρόνια στην Αμερική, πρώτα από τους Ολμέκους, και αργότερα από τους Μάγια και τους Αζτέκους. Όπως και με τα αβοκάντο, τα κακάο είναι εξαιρετικά ευαίσθητα και χρειάζονται τόνους νερού για να επιβιώσουν από τη ζέστη των περιοχών στις οποίες καλλιεργούνται. Για παράδειγμα, μια σοκολάτα απαιτεί περίπου δέκα μεγάλες μπανιέρες νερού (το μεγαλύτερο μέρος πηγαίνει στο πότισμα του ίδιου του κακαόδεντρου).
Επίσης, τα μικροκλίματα στα οποία ευδοκιμεί το theobroma cacao, – γεωγραφικό πλάτος είκοσι μοιρών βόρεια και νότια του ισημερινού – θα εξαφανιστούν σε περίπου πενήντα χρόνια. Οι αγρότες αντιμετωπίζουν ήδη ακραία ακανόνιστα καιρικά φαινόμενα που επηρεάζουν τις καλλιέργειες, και σύμφωνα με το συνηθισμένο σενάριο, η IPCC (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή) προβλέπει ότι μόνο το 10% των καλλιεργειών κακάο θα υπάρχουν μέχρι το 2050. Για να γίνει ακόμη χειρότερο, υπάρχουν περιορισμένες γενετικές παραλλαγή στα φυτά κακάο, η οποία αφήνει το κακάο ανυπεράσπιστο έναντι μολυσματικών ασθενειών.
ΠΗΓΗ: https://www.sharpandsour.com/project/the-museum-of-endangered-foods/
Ακολουθήστε το Cibum 
