Βάλε καφέ να σου πω... Τα "παρατράγουδα" της διεθνούς συμφωνίας για τον καφέ

Της Άννα Λεκατσά*

Βάλε καφέ να σου πω…

Η Διεθνής Συμφωνία καφέ, ο Διεθνής Οργανισμός καφέ, το Διεθνές Συμβούλιο καφέ…και η αντίδραση της Ουγκάντας…για τον καφέ

Οι διαπραγματεύσεις

Τον Ιούλιο του 2021, η ΕΕ ενέκρινε την έναρξη διαπραγματεύσεων για την τροποποίηση της διεθνούς συμφωνίας του 2007 για τον καφέ (ICA-International Coffee Agreement), με σκοπό τον εκσυγχρονισμό της, στο πλαίσιο του Διεθνούς Οργανισμού Καφέ (ICO-International Coffee Organization).

Η συμφωνία που υπεγράφη το 2007, τέθηκε σε ισχύ στις 2 Φεβρουαρίου 2011 για περίοδο δέκα ετών. Εν συνεχεία, παρατάθηκε για ένα έτος, έως την 1^η Φεβρουαρίου 2022. Βασικός στόχος της συμφωνίας είναι η ενθάρρυνση των συμβαλλόμενων μελών να αναπτύξουν έναν βιώσιμο τομέα του καφέ από οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική άποψη.

Η διεθνής συμφωνία αποσκοπεί στην εξασφάλιση ενισχυμένης διεθνούς συνεργασίας για θέματα που αφορούν τον καφέ και συναφή ζητήματα με διεθνές ενδιαφέρον, στη δημιουργία ενός φόρουμ για διακυβερνητικές διαβουλεύσεις σχετικά με τον καφέ και τους τρόπους βελτίωσης του τομέα του καφέ παγκοσμίως, στη διευκόλυνση του εμπορίου μέσω της συλλογής και της παροχής σχετικών πληροφοριών για την παγκόσμια αγορά καφέ, καθώς και στην ενθάρρυνση της αυξημένης ζήτησης για τον καφέ παγκοσμίως.

Το άρθρο 6 της συμφωνίας, ορίζει ότι ο Διεθνής Οργανισμός Καφέ (ICO), ο οποίος ιδρύθηκε με τη διεθνή συμφωνία του 1962, εφαρμόζει τις διατάξεις της συμφωνίας και επιβλέπει τη λειτουργία της. Σύμφωνα με το άρθρο 9 της ICA, το Διεθνές Συμβούλιο Καφέ (ICC-International Coffee Council) ως ανώτατη αρχή του οργανισμού, είναι το αρμόδιο όργανο για την άσκηση όλων των αναγκαίων καθηκόντων για την εφαρμογή των διατάξεων της ICA.

Σύμφωνα με το άρθρο 49 της ICA, το ICC δύναται να προτείνει τροποποιήσεις της συμφωνίας και να ανακοινώνει τη σχετική πρόταση σε όλα τα συμβαλλόμενα μέρη.

Στην 130^η σύνοδο του ICC, την 10^η Σεπτεμβρίου 2021, αποφασίστηκε η παράταση της διεθνούς συμφωνίας του καφέ για περίοδο 2 ετών, έως την 1^η Φεβρουαρίου 2024, ώστε να δοθεί επαρκής χρόνος για περαιτέρω διαπραγματεύσεις και διεργασίες από τις εμπλεκόμενες χώρες για την έναρξη μίας νέας συμφωνίας.

Η παράταση αυτή εγκρίθηκε από όλα τα μέλη του ICO, πλην ενός.

Αίσθηση προκάλεσε η θέση της Ουγκάντας, του μεγαλύτερου παραγωγού καφέ στην Αφρική μετά την Αιθιοπία, όπου αποφάσισε να αποσυρθεί από τη διεθνή συμφωνία, χωρίς όμως να δώσει εξαρχής επαρκείς εξηγήσεις στον ICO για την απόφαση αυτή.

Οι εξαγωγές της Ουγκάντας

Η παραγωγή καφέ στη χώρα της Ανατολικής Αφρικής αυξάνεται τα τελευταία χρόνια, η Ουγκάντα καλλιεργεί καφέ Robusta & Arabica σε αναλογία 4:1, με περισσότερο από το 95% της συνολικής ετήσιας παραγωγής να εξάγεται ως πράσινος καφές. Οι καρποί (κεράσια) επεξεργάζονται από τους αγρότες για την αφαίρεση των κόκκων καφέ και ταξινομούνται σε ποιότητες βάσει μεγέθους και πυκνότητας, ώστε να πληρούν τα διεθνή πρότυπα για τις εξαγωγές.

Η Ουγκάντα σημείωσε ρεκόρ εξαγωγών το 2021, με αύξηση κατά 23% και 38%, σε ποσότητα και αξία αντίστοιχα, συγκριτικά με το 2020!

Οι εξαγωγές καφέ, από τον Ιανουάριο του 2021 έως και τον Δεκέμβριο του 2021, ανήλθαν σε 6,77 εκατ. σακιά των 60 kg αξίας 718,57 εκατ. USD, σε σύγκριση με 5,49 εκατ. σακιά των 60 kg αξίας 520,01 εκατ. USD την αντίστοιχη περίοδο του 2020. To 2021, η Ελλάδα εισήγαγε 21.750 σακιά Robusta και 5.532 σακιά Arabica, δηλ. συνολική ποσότητα 1637 τόνους καφέ από την Ουγκάντα.

Τον Ιανουάριο του 2022, πρώτη στην κατάταξη των 35 εισαγωγέων σε παγκόσμιο επίπεδο, εξακολουθεί να είναι η Ιταλία, όπου απορρόφησε το 30% των εξαγωγών από την Ουγκάντα. Η Ελλάδα βρέθηκε στην 18^η θέση της γενικής κατάταξης, παραλαμβάνοντας 2.100 σακιά Robusta τον Ιανουάριο του 2022.

Για τον Ιανουάριο του 2022, η μέση τιμή εξαγωγής της Ουγκάντας για την Robusta ήταν 2,12 USD ανά κιλό, ενώ για την Arabica 4,20 USD ανά κιλό, 9 και 25 σεντς υψηλότερα από τις αντίστοιχες τιμές του Δεκεμβρίου του 2021.

Η αντίδραση

Μόλις στις 9 Φεβρουαρίου 2022, η κρατική Αρχή Ανάπτυξης Καφέ της Ουγκάντας (UCDA- Uganda Coffee Development Authority) προχώρησε σε δημόσια δήλωση, καταθέτοντας τους 7 λόγους για τους οποίους αποφάσισε να αποσυρθεί από τη διεθνή συμφωνία:

Εμπόδια στο εμπόριο μέσω υψηλών δασμών στον μεταποιημένο καφέ από τις ανεπτυγμένες χώρες εισαγωγής, με αποτέλεσμα οι αγρότες να λαμβάνουν χαμηλές τιμές
Προώθηση της προστιθέμενης αξίας: Η Ουγκάντα χρειάζεται μία άνευ όρων πρόσβαση στην αγορά, η οποία θα επιτρέπει την εξαγωγή καφέ προστιθέμενης αξίας, όχι μόνο του πράσινου καφέ
Αστάθεια των τιμών του καφέ που απειλεί τα εισοδήματα των αγροτών και τη βιωσιμότητα του κλάδου. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης και επίλυσης της διαρθρωτικής αδυναμίας του τομέα του καφέ και διασφάλισης της βιώσιμης ανάπτυξης και ευημερίας για όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς
Ξεπερασμένη ταξινόμηση του καφέ από τον ICO, που αναγνωρίζει μόνο τον καφέ προέλευσης Βραζιλίας και Κολομβίας ως περιγραφή, σε αντίθεση με τους κόκκους καφέ από την Ουγκάντα ή από άλλες χώρες που κατηγοριοποιούνται ως “OTHERS”
Οι τιμές-δείκτες που χρησιμοποιούνται από τους αγοραστές καφέ ως σημείο αναφοράς, υπολογίζονται χωρίς μία σταθερή στατιστική βάση, αποθαρρύνοντας έτσι τους παραγωγούς καφέ Robusta
Ο ICO δεν επικεντρώνεται σε προγράμματα που θα μπορούσαν να ωφελήσουν τις χώρες παραγωγής καφέ, αλλά ξοδεύει πάνω από το 70% των κεφαλαίων που συνεισφέρουν τα μέλη, για τις απολαβές του προσωπικού και τις διοικητικές δαπάνες
Ανάγκη για έργα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων στις χώρες παραγωγής καφέ, όπως η κλιματική αλλαγή, η χαμηλή παραγωγή και παραγωγικότητα, η αστάθεια των τιμών, η αντιμετώπιση παρασίτων και ασθενειών

Η απάντηση

Σε πρόσφατο δελτίο τύπου, στις 22 Φεβρουαρίου 2022, ο ICΟ έδωσε επεξηγήσεις για όλα τα θέματα που έθεσε η Ουγκάντα για την αποχώρησή της από την ICA 2007, αμφισβητώντας σε κάποια σημεία τη θέση της και αναφέροντας μεταξύ άλλων πως μόνο τα τέσσερα εξ αυτών σχετίζονται με τη συμφωνία.

Oι εκπρόσωποι του ICΟ επεσήμαναν πως οι αρχές της Ουγκάντα είχαν άφθονες ευκαιρίες, αλλά αποφάσισαν να μην αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα εντός των καθιερωμένων μηχανισμών διαπραγμάτευσης και λήψης αποφάσεων της ICA 2007 και του ICO.

Μάλιστα, ανέφεραν χαρακτηριστικά, μία παλιά Αφρικανική παροιμία: “You cannot claim your share of the meal, while you are not at the dinner table”(Δεν μπορείς να διεκδικήσεις το μερίδιό σου από το γεύμα, ενώ δεν είσαι στο τραπέζι).

Πηγές: Έγκριση διαπραγματεύσεων συμφωνία καφέ (europa.eu)

International Coffee Organization – Decisions and Resolutions of the Council (ico.org)

EUR-Lex – cx0002 – EN – EUR-Lex (europa.eu)

Διεθνής συμφωνία του 2007 για τον καφέ – Δήλωση – Publications Office of the EU (europa.eu)

Uganda blames withdrawal from coffee body agreement on unfair trade terms | Reuters

Uganda Coffee Development Authority

pr-325e-withdrawal-uganda.pdf (ico.org)

*Άννα Λεκατσά Γεωπόνος-Επιστήμονας Τροφίμων, Διευθύντρια Ποιοτικού Ελέγχου και R&D CAFETEX ΑΒΕΕ