Πείθετε τον εαυτό σας: «Ένα ακόμα ποτό δεν βλάπτει», και παραγγέλνετε άλλο ένα ποτό. Πριν το καταλάβετε, επιστρέφετε στο παλιό μοτίβο: Ξενύχτι, μεθύσι και πάλι από την αρχή…
Τι είναι η ευφορική ανάκληση;
Η μνήμη μας είναι σαν μια playlist: Μόνο τα αγαπημένα τραγούδια παίζουν, αφήνοντας έξω εκείνα που δεν μας άρεσαν τόσο πολύ. Αν απαντούσατε για τις προηγούμενες εμπειρίες σας με το ποτό, πιθανότατα θα θυμόσασταν τις χαρούμενες στιγμές ή τη μουδιασμένη χαλάρωση παρά τη ζαλάδα και τον πονοκέφαλο.
Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως ευφορική ανάκληση. Ο εγκέφαλός μας τείνει να θυμάται τις προηγούμενες εμπειρίες πιο θετικά από ό,τι ήταν στην πραγματικότητα, παραβλέποντας συχνά τις αρνητικές πτυχές. Η μνήμη μας αναδεικνύει επιλεκτικά τις απολαύσεις, ενώ υποβαθμίζει ή ξεχνά εντελώς τον πόνο. Όταν πρόκειται για το αλκοόλ ή άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες, αυτό δημιουργεί ισχυρές αλλά και διαστρεβλωμένες αναμνήσεις που παρασύρουν το άτομο πίσω στη χρήση.
Ωστόσο, αυτό δεν είναι ένα ελάττωμα που αφορά μόνο τα άτομα με διαταραχή χρήσης ουσιών. Η ευφορική ανάκληση είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που δείχνει πώς είναι καλωδιωμένος ο εγκέφαλός μας – φυσικά φοράμε ροζ γυαλιά όταν αναπολούμε το παρελθόν.
Μεροληψία της επίδρασης ξεθωριάσματος
Η μεροληψία της εξασθένισης του αποτελέσματος (fading effect bias), ένα ψυχολογικό φαινόμενο κατά το οποίο ο συναισθηματικός αντίκτυπος των αρνητικών αναμνήσεων μειώνεται γρηγορότερα από αυτόν των θετικών. Με την πάροδο του χρόνου, τείνουμε να θυμόμαστε τις θετικές εμπειρίες πιο έντονα και με περισσότερες λεπτομέρειες από ό,τι τις αρνητικές.
Αυτή η προκατάληψη διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο ανακαλούμε τα γεγονότα του παρελθόντος, προκαλώντας μας συχνά να θυμόμαστε το παρελθόν με πιο ευνοϊκό τρόπο. Για παράδειγμα, η απογοήτευση και η εξάντληση μιας χαοτικής περιόδου διακοπών μπορεί να σας φαίνεται συντριπτική σήμερα, αλλά σε μερικά χρόνια, είναι πιο πιθανό να θυμάστε τα όμορφα ηλιοβασιλέματα και τις συναρπαστικές περιπέτειες παρά τις χαμένες πτήσεις και αποσκευές.
Μειώνοντας το συναισθηματικό βάρος των αρνητικών εμπειριών γρηγορότερα από ό,τι των θετικών, αυτή η προκατάληψη μας βοηθά να ξεπεράσουμε τις αντιξοότητες του παρελθόντος και προάγει την ψυχολογική ανθεκτικότητα. Ωστόσο, το μειονέκτημα είναι ότι μπορεί επίσης να μας κάνει να ξεχάσουμε τους πόνους που μας ώθησαν να αλλάξουμε.
Ψευδής αίσθηση ελέγχου
Όταν συνδυάζονται η ευφορική ανάκληση και η προκατάληψη της εξασθένισης του αποτελέσματος, δημιουργούν μια ισχυρή στρέβλωση στον τρόπο με τον οποίο προβλέπουμε τα αποτελέσματα, η οποία ονομάζεται προσδοκία αποτελέσματος. Οι θετικές αναμνήσεις από την κατανάλωση αλκοόλ, σε συνδυασμό με την ελαχιστοποιημένη ανάμνηση των αρνητικών συνεπειών, οδηγούν σε μη ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με την κατανάλωση αλκοόλ. Αρχίζουμε να πιστεύουμε ότι μπορούμε να αντέξουμε “μόνο ένα ποτό” επειδή οι καλές στιγμές θυμόμαστε έντονα, ενώ οι κακές στιγμές περνούν σε δεύτερη μοίρα
Αυτή η ψευδής αίσθηση ελέγχου μπορεί συχνά να μας οδηγήσει να θέσουμε τον εαυτό μας σε ιδιαίτερα δελεαστικές καταστάσεις, όπως το να πάμε στο αγαπημένο μας μπαρ, πιστεύοντας λανθασμένα ότι η ανάγκη για ποτό είναι πλέον πίσω μας. Ωστόσο, ο πειρασμός από ένα οικείο περιβάλλον, σε συνδυασμό με τη σκέψη “ένα ποτό δεν βλάπτει”, κάνει την αντίσταση στο ποτό ιδιαίτερα δύσκολη.
Δεν γνωρίζουμε ότι μόλις πιούμε αυτό το ένα ποτό, η ψευδαίσθηση του ελέγχου καταρρέει και το να πούμε όχι στο επόμενο ποτό γίνεται ακόμη πιο δύσκολο. Αυτό ονομάζεται φαινόμενο παραβίασης της αποχής, αφού έχουμε ήδη βγεί εκτός πορείας, θα μπορούσαμε κάλλιστα να πάμε μέχρι τέλους. Το “ακίνδυνο” ένα ποτό μας τραβάει πίσω στον παλιό κύκλο κατανάλωσης. Ίσως αυτό το ένα ποτό να είναι πραγματικά το πρόβλημα.
Η συνειδητοποίηση και μόνο μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο ενάντια σε αυτά τα ψυχολογικά φαινόμενα. Εντοπίζοντας και κατονομάζοντας αυτό που συμβαίνει, θα έχετε περισσότερες πιθανότητες να αντισταθείτε στους πειρασμούς που δημιουργούνται.
Ακολουθήστε το Cibum 
