Της Ελένης Καράγιωργα-Βουγά*

Γιατί διαβάζω «ξεκούδουνα» συστατικά στην ετικέτα ενός προϊόντος; Αν αναρωτιέσαι γιατί σε μία συσκευασία τροφίμων αναγράφονται ορισμένα συστατικά με bold ή κεφαλαία, ή γιατί κάτω από τα συστατικά συσκευασμένων προϊόντων, αναφέρονται και εντελώς ξένες προς το προϊόν ουσίες, πχ ίχνη σόγιας σε απλά κουφέτα, ή ίχνη ξηρών καρπών σε πιπέρι, ή ακόμα ίχνη ψαριών σε κατεψυγμένες γαρίδες….. να είστε σίγουροι ότι ούτε πρόκειται περί τυπογραφικού λάθους, αλλά ούτε και ο υπεύθυνος ποιότητας της εταιρείας είναι αλλού γι’ αλλού. Ίσα ίσα ακολουθεί κατά γράμμα τη νομοθεσία. O λόγος για αυτές τις ασυσχέτιστες αναφορές, στις ετικέτες είναι η προστασία του καταναλωτή και πιο συγκεκριμένα η προστασία των καταναλωτών που είναι αλλεργικοί από την παρουσία των αλλεργιογόνων συστατικών.

Με τον όρο αλλεργία εννοείται η παθολογική κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός αντιδρά απέναντι σε αβλαβείς στο γενικό πληθυσμό περιβαλλοντικές ουσίες, που ονομάζονται αλλεργιογόνα. Εκτός από τσιμπήματα, γύρη, σκόνη, τρίχωμα γάτας, κλπ, αλλεργιογόνα δράση έχουν και ορισμένα τρόφιμα.

Για το λόγο αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση με μοναδικό μέλημα την προστασία των καταναλωτών, συμπεριέλαβε στον Κανονισμό 1169/2011 ο οποίος ορίζει ως υποχρέωση την αναγραφή των αλλεργιογόνων συστατικών/ουσιών με σαφή διάκριση, από τον κατάλογο των υπόλοιπων συστατικών (πχ bold ή κεφαλαία). Αυτά είναι το γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα (βούτυρο, τυριά κ.α.), τα αυγά, το σινάπι (μουστάρδα), το σιτάρι (γλουτένη), το σουσάμι, η σόγια, οι ξηροί καρποί, οι αραχίδες (αράπικο φιστίκι), το σέλινο, τα ψάρια, τα οστρακοειδή, τα μαλάκια, το λούπινο και το διοξείδιο του θείου και θειώδεις ενώσεις (συντηρητικό). Η λίστα αυτή δεν περιλαμβάνει όλες τις τροφές που ενδέχεται να προκαλέσουν αλλεργία, αλλά αυτές που απαντώνται πιο συχνά.

Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η ευαισθησία στην αλλεργιογόνο ουσία παίζει σημαντικό ρόλο στην ένταση των συμπτωμάτων, είναι υποχρεωτικό να γίνεται αναγραφή στη συσκευασία του προϊόντος ακόμα και αν «ενδέχεται να υπάρχουν ίχνη από» κάποιο από τα αλλεργιογόνα που αναφέρονται στη λίστα. Η παρουσία τους σε ίχνη συμβαίνει σε επίπεδο πρώτων υλών, παραγωγής ή/και συσκευασίας, γίνεται δηλαδή σε κάποιο στάδιο επεξεργασίας επιμόλυνση (μεταφορά ουσίας από ένα τρόφιμο σε ένα άλλο). Για παράδειγμα μπορεί το φορτηγό που μεταφέρει το σιτάρι στον μύλο για να γίνει αλεύρι, να χρησιμοποιείται και για τη μεταφορά σόγιας και έτσι λόγω της πιθανής ύπαρξης σόγιας στο σιτάρι, άρα και στο αλεύρι, να δηλώνεται ως πιθανή παρουσία σε ίχνη στην συσκευασία του αλευριού. Αν με τη σειρά του το αλεύρι αυτό χρησιμοποιηθεί από μία βιομηχανία για να φτιάξει κουλουράκια, η ετικέτα τους επίσης θα αναγράφει τα ίχνη σόγιας. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλές φορές αντικρίζουμε ετικέτες με εντελώς «άσχετα» συστατικά να αναγράφονται ως ίχνη. Αν είστε εσείς ή γνωρίζετε κάποιον που να είναι αλλεργικός σε ένα τρόφιμο ή μία ουσία που δεν περιλαμβάνεται στη λίστα του κανονισμού, τότε το μόνο που μπορείτε να ελέγξετε είναι η παρουσία του ως συστατικό, όμως δεν θα το βρείτε με διαφορετικό τρόπο γραφής, ούτε υπάρχει η πληροφόρηση για ύπαρξη σε ίχνη.

Αν ένα προϊόν αναφέρει «ενδέχεται να υπάρχουν ίχνη από αυγό ή γάλα» είναι νηστίσιμο; Μπορεί να καταναλωθεί από ανθρώπους που ακολουθούν vegan διατροφή;

Ιδού η απορία! Από τη μία ούτε η εκκλησία κατά την νηστεία, ούτε η κοινότητα vegan δέχεται την κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν έστω και ίχνη από αυγό ή γάλα, ακόμα και αν αυτό δηλώνεται ως μικρή πιθανότητα ακούσιας παρουσίας ίχνους συστατικού ζωικής προέλευσης. Η προστασία των αλλεργικών συμπολιτών μας οδήγησε στις προληπτικές αναγραφές επί της συσκευασίας των τυποποιημένων προϊόντων, οι οποίες με την σειρά τους έχουν φέρει ηθικό δίλημμα σε καταναλωτές που νηστεύουν ή ακολουθούν την vegan διατροφή. Η απόφαση μάλλον δύσκολη.

*Ελένη Καράγιωργια-Βούγα Τεχνολογία τροφίμων, MSc Food Quality Management, Σύμβουλος ασφάλειας τροφίμων AG ADVENT AE