Η ποσότητα του μολύβδου που απελευθερώνεται κατά την χρήση ενός κρυστάλλινου σκεύους εξαρτάται από την ποσότητα μολύβδου που περιέχει αρχικά το σκεύος, τα χαρακτηριστικά του ποτού που φιλοξενεί και το χρονικό διάστημα που έρχονται σε επαφή μεταξύ τους.
*Του Νίκου Γδοντέλη – Βιολόγος, MSc Food Science
Το κρυστάλλινο ποτήρι κρασιού, αλλά και η κρυστάλλινη καράφα κρασιού, αποτελούν τις πιο ενδεδειγμένες λύσεις σερβιρίσματος του κρασιού, αφού αναδεικνύουν την ποιότητα του κρασιού και δίνουν την αίσθηση της πολυτέλειας. Πολλά νοικοκυριά μάλιστα διαθέτουν εξαιρετικά κρυστάλλινα ποτήρια, διακοσμημένα με εξαιρετικά χαρακτικά, με κάποια περίτεχνα κομμάτια μάλιστα να έρχονται από παλιότερες γενιές και να φυλάσσονται με μεγάλη προσοχή και να χρησιμοποιούνται στο γιορτινό τραπέζι.
Οι κορυφαίοι σομελιέ υποστηρίζουν πως ένας ταλαντούχος οινοποιός χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να παράγει ένα καλό κρασί, αλλά αυτές οι προσπάθειες μπορούν να καταστραφούν σε χρόνο μηδέν αν το κρασί δεν σερβιριστεί σωστά!
Η επιλογή των κρυστάλλινων ποτηριών και της καράφας μετάγγισης και σερβιρίσματος είναι μέρος του ενδεδειγμένου τρόπου διαχείρισης του κρασιού σε ένα τραπέζι. Το ζήτημα είναι πως το σύνολο σχεδόν των κρυστάλλινων ειδών σερβιρίσματος κρασιού, που κατασκευάζονταν πριν το 2020 έχουν υποστεί επεξεργασία με μόλυβδο και απελευθερώνουν μόλυβδο στα ποτά με τα οποία έρχεται σε επαφή. Να σημειώσουμε πως ο μόλυβδος είναι ένα βαρύ μέταλλο, ιδιαίτερα επιβλαβές για την υγεία.
Στην τεχνική της υαλουργίας για πολλά χρόνια ίσχυε πως όσο μεγαλύτερη είναι η περιεκτικότητα σε μόλυβδο, τόσο μεγαλύτερη είναι η λάμψη του και τόσο πιο βαρύ είναι. Σε μελέτη του περιοδικού THE LANCET για την έκλυση μολύβδου (Pb) διαπιστώθηκε πως όταν κρασί που περιείχε 89 μικρογραμμάρια Pb/λίτρο τοποθετήθηκε σε καράφες, η περιεκτικότητα σε Pb του κρασιού αυξήθηκε σταθερά στα 3518 μικρογραμμάρια/λίτρο μετά από 4 μήνες. Το κρασί και τα οινοπνευματώδη ποτά που ήταν αποθηκευμένα σε κρυστάλλινες καράφες για μεγάλο χρονικό διάστημα περιείχαν Pb σε συγκεντρώσεις έως και 21.530 μικρογραμμάρια/λίτρο. Σε μια πιο βραχυπρόθεσμη δοκιμή με λευκό κρασί, απελευθερώθηκαν μικρές ποσότητες Pb από κρυστάλλινα ποτήρια μέσα σε λίγα λεπτά.
Ο λόγος για τον οποίο τα υαλουργεία παραδοσιακά χρησιμοποιούν αυτό το βαρύ μέταλλο στην παραγωγή κρυστάλλινων σκευών είναι απλός και καθαρά πρακτικός. Ο μόλυβδος μειώνει τη σκληρότητα του γυαλιού, η οποία στη συνέχεια διευκολύνει την επεξεργασία, τη διακοσμητική λείανση και τη στίλβωση με χημικά. Η προσθήκη μολύβδου παρατείνει επίσης το χρόνο για τον οποίο το κρύσταλλο μπορεί να δεχτεί επεξεργασία, ενώ λιώνει καλύτερα και σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Επομένως ο μόλυβδος είναι ιστορικά συνυφασμένος με την παραγωγή καλαίσθητων κρυστάλλινων σκευών διακόσμησης και χρήσης.
Η ποσότητα του βαρέως αυτού μετάλλου που απελευθερώνεται κατά την χρήση του εξαρτάται από την ποσότητα μολύβδου που περιέχει αρχικά το σκεύος, τα χαρακτηριστικά του ποτού που φιλοξενεί και το χρονικό διάστημα που έρχονται σε επαφή μεταξύ τους.
Τα όξινα ποτά όπως το κρασί, οι χυμοί φρούτων, τα αναψυκτικά και κάποια λικέρ αυξάνουν την ποσότητα του μολύβδου που απελευθερώνεται. Σε λιγότερο όξινα ποτά, όπως το ουίσκι και η βότκα, απελευθερώνεται λιγότερος μόλυβδος. Ο κίνδυνος απελευθέρωσης μολύβδου είναι μικρότερος εάν το κρυστάλλινο σκεύος χρησιμοποιείται μόνο κατά τη διάρκεια ενός γεύματος και όχι ως σκεύος φύλαξης. Οι δοκιμές δείχνουν ότι η ποσότητα μολύβδου τόσο στα αλκοολούχα όσο και στα μη αλκοολούχα ποτά όταν καταναλώνεται από ένα κρυστάλλινο ποτήρι κατά τη διάρκεια ενός γεύματος είναι συνήθως πολύ κάτω από 0,2ppm. Ωστόσο, συγκεντρώσεις μολύβδου έως και 20ppm – 100 φορές υψηλότερες από το όριο – έχουν βρεθεί σε κρασί και ποτά που φυλάσσονται για εβδομάδες σε κρυστάλλινες καράφες.
Ήδη εδώ και μια δεκαετία, κολοσσοί σχεδιασμού και παραγωγής κρυστάλλινων ποτηριών και καραφών, όπως η Riedel, πέρασαν στην παραγωγή κρυστάλλου χωρίς μόλυβδο (lead free crystal), ένα εναλλακτικό υλικό, το σύγχρονο κρυστάλλινο γυαλί, στο οποίο αντί για οξείδιο του μολύβδου χρησιμοποιείται οξείδιο του βαρίου, οξείδιο του ψευδαργύρου ή οξείδιο του καλίου.
Πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία από το μόλυβδο των κρυστάλλινων ειδών σερβιρίσματος
Ο μόλυβδος που απορροφάται στο σώμα σας ταξιδεύει με το αίμα στους μαλακούς ιστούς όπως ο εγκέφαλος, το συκώτι και τα νεφρά. Όσος μόλυβδος δεν αποβληθεί από το σώμα, αποθηκεύεται στα οστά και τα δόντια, όπου μπορεί να παραμείνει για δεκαετίες. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του θηλασμού, της σοβαρής ασθένειας, της προχωρημένης ηλικίας ή μετά από σπάσιμο ενός οστού, ο μόλυβδος μπορεί να απελευθερωθεί εκ νέου στο αίμα και στους μαλακούς ιστούς. Στην εγκυμοσύνη, ο μόλυβδος μπορεί να μεταφερθεί στο αναπτυσσόμενο έμβρυο.
Η δηλητηρίαση από μόλυβδο δεν είναι πάντα εύκολο να αναγνωριστεί. Μπορεί να μην έχετε συμπτώματα ή να έχετε συμπτώματα παρόμοια με τη γρίπη, όπως απώλεια όρεξης, πονοκέφαλο, αδυναμία, κόπωση, πόνο στις αρθρώσεις, ναυτία, κοιλιακές κράμπες και έμετο. Η συνεχής έκθεση σε χαμηλές ποσότητες μολύβδου μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα, προκαλώντας λήθη, κατάθλιψη, απώλεια μνήμης και διαταραχές στη σωματική και πνευματική απόδοση. Η έκθεση σε μόλυβδο μπορεί επίσης να προκαλέσει αναιμία (χαμηλός αριθμός ερυθρών αιμοσφαιρίων). Οι υψηλές ποσότητες μολύβδου μπορούν να βλάψουν τον εγκέφαλο και τα νεφρά, να επηρεάσουν την ανδρική γονιμότητα και να αυξήσουν τον κίνδυνο αποβολών, θνησιγένειας και πρόωρων τοκετών σε έγκυες γυναίκες.
Ο κίνδυνος δηλητηρίασης από μόλυβδο είναι υψηλότερος στα παιδιά επειδή το αναπτυσσόμενο σώμα τους απορροφά περισσότερο μόλυβδο, αποβάλλει λιγότερο μόλυβδο και είναι πιο ευαίσθητο στις βλαβερές συνέπειες του μολύβδου. Η έκθεση σε ακόμη και χαμηλές ποσότητες μολύβδου στη μήτρα, κατά τη βρεφική ή την πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερο μέγεθος σώματος, προβλήματα συμπεριφοράς όπως υπερκινητικότητα, μαθησιακές δυσκολίες και μειωμένη νοημοσύνη. Πολύ υψηλές ποσότητες μολύβδου μπορεί να προκαλέσουν σπασμούς, αναστρέψιμη νεφρική βλάβη, μόνιμη εγκεφαλική βλάβη, κώμα και θάνατο.
Ελαχιστοποίηση του κινδύνου
Υπάρχουν βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε για να μειώσετε την έκθεσή σας σε μόλυβδο από τα κρυστάλλινα είδη σερβιρίσματος:
Χρησιμοποιήστε τα κρυστάλλινα σκεύη σας μόνο κατά το σερβίρισμα
Αποφύγετε την παρατεταμένη επαφή τροφίμων με το κρύσταλλο (καράφες με κρασί, πιατέλες με γλυκά, κλπ)
Στις επόμενες αγορές σας επιλέξτε κρύσταλλα χωρίς μόλυβδο αν θα σερβίρετε τρόφιμα και ποτά σε αυτά (lead free crystal)
Αποφύγετε την χρήση για όξινα ποτά και τρόφιμα (κρασί, αναψυκτικά τουρσί, σαλάτες, κλπ)
Μουλιάστε τα νέα κρυστάλλινα σκεύη σε ξύδι για 24 ώρες και ξεπλύντε τα καλά πριν τα χρησιμοποιήσετε
Πλύνετε τα κρυστάλλινα σκεύη στο χέρι χρησιμοποιώντας ένα ήπιο απορρυπαντικό. τα απορρυπαντικά πλυντηρίων πιάτων μπορεί να βλάψουν την επιφάνεια του κρυσταλλικού σκεύους, προκαλώντας την απελευθέρωση περισσότερου μολύβδου (και καδμίου, εάν υπάρχει) την επόμενη φορά που θα χρησιμοποιηθεί το κρυσταλλικό σκεύος
Αποφύγετε την χρήση κρυστάλλινων ειδών όταν σερβίρετε παιδιά ή εγκύους
Γενικά ακολουθήστε μια ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει ασβέστιο, σίδηρο, πρωτεΐνες και ψευδάργυρο. Η καλή διατροφή θα βοηθήσει στη μείωση της ποσότητας μολύβδου που απορροφά το σώμα σας.
Ακολουθήστε το Cibum 
