Σ. Σταθάκης: Ο ερασιτέχνης ψαράς που έζησε την «μαζική αυτοκτονία» καλαμαριών το 1995 στον κόλπο του Πανορμίτη της Σύμης

Στον πανέμορφο και ευλογημένο καταγάλανο κόλπο του Πανορμίτη της Σύμης, όπου δεσπόζει η ιστορική Μονή του θαυματουργού Ταξιάρχη Μιχαήλ του Πανορμίτου, εκεί που χιλιάδες επισκέπτες σπεύδουν να προσευχηθούν, να κλάψουν, να ζητήσουν χάρη, παρηγοριά ή συγχώρεση και τελικά να επιστρέψουν για να Τον ευχαριστήσουν, κάποιοι έχουν βρει τον καλοκαιρινό τους παράδεισο.

Πανέμορφος, ήρεμος τόπος, που σε υποδέχεται και σε αγκαλιάζει με στοργή, που γαληνεύει μυαλό ψυχή και καρδιά. Γι’ αυτό και έχει πολλούς φανατικούς-μόνιμους επισκέπτες. Ένας μικρός καλοκαιρινός παράδεισος ανάμεσα στα βραχώδη Αιγαιοπελαγίτικα τοπία, για όσους επιλέγουν την γαλήνη και την ηρεμία στις ολιγοήμερες διακοπές τους και όχι τον “θόρυβο” και την πολυκοσμία των κυκλαδίτικων και των άλλων δημοφιλών ελληνικών προορισμών.

Κάπου μεταξύ προβλήτας, μοναστηριού και θάλασσας συναντήσαμε τον Σταμάτη Σταθάκη. Εργοδηγός μηχανολόγος επίσημα στην Αθήνα, φανατικός ερασιτέχνης ψαράς για τους φίλους του, ο οποίος όπως λέει δεν ψαρεύει μόνο όταν τρώει και όταν κοιμάται. Τις υπόλοιπες ώρες των διακοπών του, τις περνάει ή μέσα στη βάρκα του ή στον βυθό του κόλπου του Πανορμίτη παραμονεύοντας τη λεία του.  Φτάνει μέσα Ιουλίου στον Πανορμίτη πλήρως εξοπλισμένος: φουσκωτό με μηχανή, παραγάδια, δολώματα, πετονιές ψαροτούφεκο, απόχη, καλάμια, αγκίστρια, και πιάνει από χταπόδια μέχρι καλαμάρια, σουπιές, τσιπούρες γόπες σκάρους, αθερίνα, σαργούς, λιθρίνια μουρμούρες, σκορπιούς, λαβράκια, μελανούρια και το καθένα έχει τον δικό του τρόπο, χρόνο και τόπο.

Το καλοκαίρι το «κελί» της οικογένειας (στην πραγματικότητα είναι μικρά σπίτια γύρω από το μοναστήρι) αναδύει προκλητικές μυρωδιές από ψάρια μαγειρεμένα με ποικίλους τρόπους: στο φούρνο, στο τηγάνι, βραστό, ψητό…  

Ο κ. Σταμάτης Σταθάκης, γνώρισε το ψάρεμα όταν ήταν 25 ετών και ο έρωτας ήταν και αμοιβαίος και κεραυνοβόλος. «Με αγάπησε και το αγάπησα. Μου δίνει και του δίνω. Δεν το εγκαταλείπω ποτέ και όταν δεν είμαι μαζί του το σκέφτομαι και το ξέρει…» λέει ο ψαράς- φιλόσοφος…

Κόλλησε με το ψάρεμα, γιατί στην αρχή συνδυαζόταν πάντα με την παρέα των φίλων του και γιατί του αρέσει πολύ το ψάρι ως έδεσμα. Το θεωρεί την  καλύτερη, πιο νόστιμη και πιο θρεπτική τροφή. Βοήθησε όμως και η τύχη γιατί η πρώτη του ψαριά ήταν από τις πιο πλούσιες στην… καριέρα του. Ο Εθισμός ήρθε γρήγορα. Κάθε βράδυ από τότε, πάει για ψάρεμα όταν φυσικά το επιτρέπουν οι συνθήκες και οι υποχρεώσεις και, το πρωί δουλειά. Καμιά φορά ξυπνάει αξημέρωτα στον Πειραιά για να πάει έστω για λίγο να ψαρέψει και μετά σφαίρα στη δουλειά. Το ψάρεμα δεν σε κουράζει. Μόνο ξεκουράζει όπως λέει και τονίζει ότι τα συναισθήματα που του χαρίζει το ψάρεμα είναι μόνο θετικά: ευφορία, ηρεμία χαρά, προσμονή, αγωνία, ευχαρίστηση, ικανοποίηση… ζει κάθε μέρα την δική του περιπέτεια.

«το ψάρεμα είναι μικρόβιο που μεταδίδεται. Θέλει πολύ δουλειά, προετοιμασία και υπομονή αλλά το αποτέλεσμα σε ικανοποιεί και σε αποζημιώνει.  Πρέπει να ψάξεις να ιχνηλατήσεις, να ερευνήσεις, συνεχώς μαθαίνεις νέα πράγματα, ποτέ δεν βαριέσαι… για παράδειγμα να φύγεις από τον Πειραιά για την Εύβοια για 1-2 ώρες ψαροτούφεκο γιατί κάπου πήρε το αυτί σου, ότι έχει καλές ψαριές».

«Το ψάρεμα είναι έρωτας» επαναλαμβάνει ο Σταμάτης Σταθάκης και προσθέτει: «Ο βυθός είναι μαγεία. Και δεν χρειάζονται πολλά για να γίνεις μέρος αυτής της μαγείας. Μόνο μία μάσκα… για να δεις πως καμουφλάρεται ένα χταπόδι και, το ίδιο και η φωλιά του με πέτρες, κοχύλια και ότι βρει, για να αποφύγει τους εχθρούς. Να δεις πως το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό και πως το μικρό έχει μάθει να ξεγελάει εύκολα το μεγάλο. Ο βυθός εκτός από μαγεία προσφέρει ησυχία και σιγουριά για αυτό που έχεις να αντιμετωπίσεις . Όλα εκεί κάτω είναι τακτοποιημένα, σε αντίθεση με όσα συμβαίνουν στη δική μας κοινωνία. Το «χέρι» του ανθρώπου τουλάχιστον στην μικρή εικόνα που βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε, εμείς οι ερασιτέχνες ψαράδες, είναι ακόμα πολύ μικρό για να τον καταστρέψει. Όλα είναι στην ώρα τους και στην εποχή τους. Αλλά έχει και πολλές εκπλήξεις. Όπως ότι τα περισσότερα ψάρια αφού γεννήσει το θηλυκό, το αρσενικό είναι αυτό που θα προστατεύσει τα αυγά και μάλιστα εάν αισθανθεί κίνδυνο θα τα… φάει. Όχι κυριολεκτικά αλλά θα τα βάλει στο στόμα του και μόλις περάσει ο κίνδυνος θα τα βγάλει…»

-Μπορείς να υπολογίσεις Πόσα κιλά έχεις βγάλει;

-Όχι!  Απαντάει χαμογελώντας και συνεχίζει για να κατανοήσουμε ότι η ερώτηση είναι άτοπη: Εσύ μπορείς να θυμηθείς πόσο φαγητό έχεις φάει; Πόσο έχεις χορέψει, τραγουδήσει, διασκεδάσει, κοιμηθεί, αγαπήσει, διαβάσει, παίξει, γελάσει…; Το ψάρεμα και οι ψαριές είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου. Δεν υπολογίζεται. Απλώς το ζεις και το απολαμβάνεις

-Τα περισσότερα ψάρια που έχεις ψαρέψει σε μία ημέρα;

-Αυτό ναι, το θυμάμαι. 580 τσιπούρες σε μία εβδομάδα στον κόλπο του Πανορμίτη τρο 1995 και την επόμενη χρονιά 40 κιλά καλαμάρια σε δύο ώρες, που επίσης είχαν εγκλωβιστεί μέσα στον κόλπο…Ιστορικές στιγμές…

Η επέλαση καλαμαριών

–Πως και γιατί μπήκαν τα καλαμάρια στον κόλπο;

-Ίσως κάτι τα κυνήγησε… μπορεί ένας ξιφίας, ή μεγάλοι κυνηγοί, ή μαγιάτικα, δεν ξέρουμε τι ήταν και μπήκαν στον κόλπο να σωθούν ή να… «αυτοκτονήσουν» ! Και λέω ότι προσπάθησαν να αυτοκτονήσουν γιατί έφτασαν στο σημείο να χτυπάνε πάνω στην προβλήτα, ενώ δεν φυσούσε καθόλου και μερικά έβγαιναν και μόνα τους έξω. ΄Ηταν ένα απίστευτο θέαμα, μία πρωτόγνωρη εικόνα. Το ανεξήγητο περιστατικό συνέβη τέλη Ιουλίου περασμένα μεσάνυχτα και ξυπνήσαμε όλο τον Πανορμίτη. Τα πιάναμε με ότι βρίσκαμε. Καφάσια, επαγγελματικές ακόμα και παιδικές απόχες, κουβάδες, λεκάνες, τσουβάλια, σακούλες, τσουκάλια, τηγάνια, ότι είχε ο καθένας…  Βέβαια μετά διάβασα ότι αυτό συμβαίνει με τα γιγάντια καλαμάρια του Ατλαντικού, όπου λαμβάνουν χώρα οι “κόκκινες παλίρροιες” οι οποίες ευθύνονται για τις «μαζικές αυτοκτονίες» των καλαμαριών. Στις “κόκκινες παλίρροιες” δηλητηριώδη φύκια απελευθερώνουν μια πανίσχυρη τοξίνη. Τα καλαμάρια προσπαθώντας να αποφύγουν τις τοξίνες ή επηρεασμένα από αυτές βγαίνουν στην επιφάνεια και αρχίζουν να κολυμπούν προς τη στεριά σαν υπνωτισμένα, παθαίνοντας ασφυξία. Σύμφωνα με κάποιους  χάνουν τον προσανατολισμό τους χωρίς να συνειδητοποιούν ότι βρίσκονται έξω από το νερό. Και για αυτά που σας λέω δεν είναι σίγουροι οι επιστήμονες. Στο Αιγαίο βέβαια δεν έχουμε ούτε κόκκινες παλίρροιες, ούτε γιγάντια καλαμάρια, οπότε δεν μπορούμε να εξηγήσουμε γιατί συνέβη αυτό.

Η επέλαση της Τσιπούρας

Την προηγούμενη χρονιά ξαφνικά γέμισε ο κόλπος με πεινασμένες τεράστιες τσιπούρες. Έτρωγαν τα πάντα και τσιμπούσαν με οποιοδήποτε δόλωμα. Περνούσαν γυναίκες και μου έλεγαν «πιάσε μου μία και εμένα καλέ» «έφτασε» απαντούσα, πετούσα πετονιά και σε δύο δευτερόλεπτα η τσιπούρα ήταν στα χέρια τους.  

-Γαριδάκι Συμιακό πιάνεις;

-Όχι γιατί σέβομαι τους ντόπιους επαγγελματίες ψαράδες. 16 Συμιακά Καΐκια υπάρχουν που ψαρεύουν Συμιακό Γαριδάκι, απ’ ότι ξέρω και αυτό είναι το εισόδημά τους. Δεν μπορούμε εμείς οι ερασιτέχνες επισκέπτες να μπούμε στη μέση.

–Αν δεν ψάρευες τι άλλο χόμπι θα μπορούσες να κάνεις;

-Τίποτα άλλο. Το ψάρεμα είναι μία περιπέτεια μοναδική και διαφορετική κάθε φορά. Με άλλο τρόπο θα πιάσεις το χταπόδι με άλλο τρόπο το καλαμάρι με άλλο τρόπο τα ψάρια, την αθερίνα το καθένα θέλει την δική του μέθοδο. Είναι μία περιπέτεια να βρεις τον τρόπο για να το ξεγελάσεις.. .

–Τώρα πως πάνε οι ψαριές;

-Στον Πανορμίτη δεν είναι όπως παλιά. Στον Κόλπο ζουν πλέον επικίνδυνοι θηρευτές. Εδώ έχουμε τώρα μία φώκια και τρείς θαλάσσιες χελώνες περίπου 1-1,5 μέτρο που δεν μας αφήνουν πολλά. Μεγάλη ζημιά έχουν κάνει και τα λαγόψαρα που καταβροχθίζουν τα πάντα. Το κακό είναι ότι τα λαγόψαρα αφενός δεν τρώγονται γιατί είναι δηλητηριώδη και αφετέρου δεν έχουν εχθρούς. Αυτά κάνουν το μεγαλύτερο κακό στις ψαριές μας.

-Από ψαροτούφεκο βγαίνει κάτι;

-Είναι άλλη εμπειρία. Απίστευτη. Κρυφτό και κυνηγητό μαζί. Να ξέρετε όμως ότι δεν ισχύουν όσα λένε πως τα ψάρια δεν έχουν μνήμη. Και μνήμη έχουν και αλλάζουν τακτική. Για παράδειγμα το μεγάλο ψάρι είναι και πιο έξυπνο. Έχει δει πολλούς σαν και μένα. Αν έχει ξανακυνηγηθεί και έχει γλυτώσει από άλλους ψαροτουφεκάδες έχει μάθει να φυλάγεται.  Εξαρτάται που ψαρεύεις. Εάν ψαρεύεις σε ένα παρθένο μέρος είναι πολύ πιο εύκολο, εάν είναι σημείο συνάντησης των ερασιτεχνών ψαράδων, τότε τα πράγματα είναι πιο δύσκολα.

– Έχει τύχει να λυπηθείς ένα ψάρι και να το ξαναρίξεις στη θάλασσα;

-Όχι τα ψάρια δεν τα λυπάμαι. Τα πουλιά τα λυπάμαι!!! Λέει γελώντας ο Σταμάτης Σταθάκης

–Κυνηγάς και πουλιά?

-Μία φορά πήγα και μόλις είδα τη σκοτωμένη πέρδικα λυπήθηκα πάρα πολύ και δεν το ξανάκανα.

-Το μεγαλύτερο ψάρι που έχεις πιάσει και είσαι υπερήφανος;

– Η Ευτυχία η γυναίκα μου!!! Λέει με νόημα ο ψαράς-φιλόσοφος

– Από ψάρια λέμε…

– Ααα. Από ψάρια… ένας κυνηγός 4 κιλά με ψεύτικο δόλωμα

– Έχεις αγοράσει ψάρια;

-δυστυχώς αναγκάστηκα πέρυσι στην καραντίνα. Ούτε στην βάρκα δεν μπορούσα να μπω, οπότε για πρώτη φορά ως οικογένεια αγοράσαμε ψάρια. Καλά ήταν και αυτά αλλά σαν τα δικά μου κανένα! Ξέρεις τι είναι να ψαρεύεις να τα καθαρίζεις κατευθείαν στη θάλασσα και μετά ευθύς αμέσως στο τσουκάλι? Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόλαυση και ικανοποίηση

– Τι έχεις να πεις για τους ψαράδες που λένε ότι είναι οι μεγαλύτεροι ψεύτες;

– δεν μπορώ να ξέρω ακριβώς αλλά μία εκτίμηση μπορώ να κάνω. Το θέμα είναι ότι σε κανένα άλλο χόμπι δεν μπορείς να υπερβάλεις γιατί τα πράγματα είναι πολύ συγκεκριμένα. Στο κυνήγι για παράδειγμα πόσο ψέμα να πεις για το μέγεθος του λαγού, ή του αγριογούρουνου; Μόνο στον αριθμό μπορείς να υπερβάλεις.  Τα ψάρια όμως κυμαίνονται και σε μέγεθος και σε βάρος οπότε ο καθένας μπορεί να πει ότι θέλει. Ποιος θα τον ελέγξει και σε ποιον θα λογοδοτήσει; Είναι και θέμα εγωισμού και υπερηφάνειας. Είναι έπαθλο και μεγάλη συγκίνηση όταν πιάνεις ένας μεγάλο ψάρι… Εγώ συνήθως δεν υπερβάλλω… εάν το έκανα θα σου έλεγα ότι το μεγαλύτερο χταπόδι που έχω πιάσει ήταν 10 κιλά (στην πραγματικότητα έπιασα ένα χταπόδι 6,5 κιλά στην Κέρκυρα) ότι έχω πιάσει τσιπούρα 5 κιλά (στην πραγματικότητα η μεγαλύτερη που έχω πιάσει ήταν δύο κιλά) και ο κυνηγός που ψάρεψα εδώ στον Πανορμίτη ήταν 6 κιλά ( η αλήθεια, 4 κιλά). Αλλά δεν μπορώ να πω ψέματα γιατί είμαστε και στον Ταξιάρχη….