MOAH: Η ΕΕ θέτει νέα όρια για τους αρωματικούς υδρογονάνθρακες ορυκτελαίων στα τρόφιμα

Νέα συνιστώμενα όρια για τη μόλυνση των τροφίμων από αρωματικούς υδρογονάνθρακες (MOAH) ορυκτελαίων, με άμεση ισχύ – Ανέτοιμη η βιομηχανία τροφίμων

Της Βιργινίας Κιμπουρόπουλου

Η Μόνιμη Επιτροπή της Ευρώπης για τα φυτά, τα ζώα, τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές δημοσίευσε μια κοινή δήλωση που καθορίζει συνιστώμενα όρια για την παρουσία αρωματικών υδρογονανθράκων ορυκτελαίων (MOAH) στα τρόφιμα με άμεση ισχύ. Ωστόσο, ενώ η επιτροπή έχει θέσει τα όρια και ζητά απόσυρση ή ανάκληση προϊόντων όταν τα προϊόντα διατροφής πάνω από αυτά τα όρια, δεν είναι νομικά δεσμευτικά. Εναπόκειται στα κράτη μέλη να επιβάλουν τις νέες απαιτήσεις.  Το MOAH περιορίζεται πλέον τεχνικά σε: 

• 0,5 mg/kg για ξηρές τροφές με χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά/έλαια (≤ 4% λιπαρά/έλαιο) 
• 1 mg/kg για τρόφιμα με υψηλότερη περιεκτικότητα σε λιπαρά/έλαια (> 4% λιπαρά/έλαιο) 
• 2 mg/kg για λίπη/έλαια 

Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) αναμένεται να δημοσιεύσει γνώμη για το MOAH αργότερα το 2022. 

Μέχρι σήμερα στην Ευρώπη, τα όρια στους υδρογονάνθρακες ορυκτελαίων είχαν τεθεί μόνο για τα βρεφικά παρασκευάσματα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άρχισε να εξετάζει το MOAH μετά από έρευνα της οργάνωσης της κοινωνίας των πολιτών, foodwatch, η οποία βρήκε MOAH στο 12% των ελεγμένων προϊόντων σε επίπεδα έως και 82 mg/kg τροφής. 

Ο οργανισμός ζήτησε από την ΕΕ να υιοθετήσει έναν κανόνα μηδενικής ανοχής για το MOAH και αποκαλεί την πρόσφατη απόφαση «ένα κρίσιμο βήμα για την ασφάλεια των τροφίμων, αλλά όχι αρκετά επαρκές». Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Food Navigator , ο δικηγόρος Cesare Varallo αναρωτιέται για τις επιπτώσεις στους κατασκευαστές, δηλώνοντας ότι «είναι μια σκληρή κίνηση για τη βιομηχανία».  

Οι υδρογονάνθρακες του ορυκτελαίου μπορούν να μολύνουν τα τρόφιμα μέσω της παρουσίας τους σε συσκευασίες τροφίμων, εξοπλισμό επεξεργασίας και πρόσθετα τροφίμων. Οι συσκευασίες τροφίμων από χαρτί και χαρτόνι είναι ιδιαίτερα γνωστό ότι περιέχουν συχνά υψηλά επίπεδα αυτών των ενώσεων, οι οποίες προέρχονται από μελάνια εφημερίδων με βάση το ορυκτέλαιο, μη διατροφικής χρήσης. Τα μείγματα ορυκτελαίων μπορεί να έχουν ποικίλα επίπεδα τοξικότητας, με το MOAH να είναι το πιο τοξικό λόγω της μεταλλαξιογένεσης και της καρκινογόνου δράσης του. Τα επίπεδα MOH παρακολουθούνται στις συσκευασίες τροφίμων στην ΕΕ από το 2017. Στην Ελβετία, η χρήση ανακυκλωμένου χαρτιού σε υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα απαγορεύεται λόγω ανησυχιών για μόλυνση από MOH και στη Γερμανία έχει συσταθεί ένα ειδικό όριο μετανάστευσης 0,5 mg/kg τροφής για το MOAH. 

 Σύμφωνα με την Foodwatch,  τα MOAH είναι τοξικές προσμείξεις, με υποψία ότι είναι καρκινογόνες και γονιδιοτοξικές, άρα δεν πρέπει να υπάρχουν σε τρόφιμα. Σε περσινά αποτελέσματα της  οργάνωσης, έπειτα από μελέτη 152 προιόντων σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης, ανακαλύφθηκε πως 1 στα 8 ήταν μολυσμένα με ορυκτέλαια υδρογονανθράκων. Πρόκειται, κυρίως, για κύβους ζωμού, αλείμματα σοκολάτας, μπισκότα και τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά. Άλλες κατηγορίες τροφίμων που διατρέχουν κίνδυνο θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν βρεφικά παρασκευάσματα, σάλτσες και προϊόντα αρτοποιίας.

Η Επιτροπή, λοιπόν,  από την Τρίτη 17 Μαΐου, αποφάσισε πως όλα τα προϊόντα διατροφής στην Ευρώπη πρέπει να συμμορφώνονται με τους νέους LOQ. Τα προϊόντα που δεν συμμορφώνονται με τον κίνδυνο αποσύρονται από την αγορά, ανάλογα με το πόσο αυστηρά επιβάλλουν τα κράτη μέλη τον κανόνα της Επιτροπής. Η γνώμη της EFSA, η οποία μπορεί να είναι ανατρεπτική για την απόφαση, αναμένεται μέχρι το τέλος του έτους.

Ανησυχίες για επιπτώσεις στη βιομηχανία

Ωστόσο, η Επιτροπή δεν άφησε κανένα περιθώριο μετάβασης, οπότε οι επιχειρήσεις της βιομηχανίας τροφίμων βρίσκονται υπό πίεση να συμμορφωθούν με τους νέους κανόνες LOQ. Οπότε, παρά την άμεση ανάγκη για πρόληψη και δράση, εγείρονται ορισμένες ανησυχίες. Ειδικοί σε τέτοια θέματα, όπως δικηγόροι στον κλάδο των τροφίμων, συνιστούν πως οι πιέσεις αυτές θα μπορούσαν να είναι ιδιαίτερα βλαπτικές για τον κλάδο, δεδομένης της ήδη υφιστάμενης δυσμενούς κατάστασης με την άνοδο στις τιμές και τις υπάρχουσες ελλείψεις σε πρώτες ύλες, όπως τα φυτικά λάδια. Στο παράδειγμα, δηλαδή των φυτικών λαδιών, οι ελλείψεις θα γίνουν ακόμα μεγαλύτερες, καθώς είναι ακόμα πιο δύσκολο να βρεθούν φυτικά λάδια χωρίς MOAH.

Επιβολή από τα κράτη μέλη και όχι από την Επιτροπή

Παράλληλα, η επιβολή των κανόνων είναι ευθύνη των κρατών μελών και όχι της ίδιας της Επιτροπής. Οπότε, δεν είναι ακόμα ξεκάθαρος ο χρόνος και ο τρόπος που οι πρώτες ενέργειες θα διεξαχθούν και από ποιες χώρες.  Επιπλέον, η οργάνωση foodwatch δεν είναι ικανοποιημένη με αυτήν την πιο επιεική προσέγγιση, λέγοντας στο FoodNavigator ότι θέλει νομικά δεσμευτικά όρια του MOAH στα τρόφιμα. Ωστόσο, ούτε αυτή είναι ευχαριστημένη με τους νέους κανόνες LOQ που έχουν καθιερωθεί, καθώς είναι πολύ λεπτή η γραμμή ανάμεσα στις αποδεκτές ποσότητες των τοξικών ουσιών στα τρόφιμα, με οποιαδήποτε, έστω και μικρή ποσότητα παραπάνω να συνιστά καθολική απομάκρυνση από την αγορά.