«Είσαι κότα»: Γιατί οι δειλοί αποκαλούνται κότες και όχι κόκορες;

Η φράση «είσαι κότα» υποδηλώνει δειλία, αλλά μήπως κρύβει από πίσω της μια βαθύτερη και πιο «σκοτεινή» σημασία;

«Είσαι κότα» είναι μια φράση που λέγεται συχνά σε κάποιον για να περιγράψει τη δειλία του ή τη διστακτικότητά του να κάνει κάτι. Πλέον, μάλιστα, είναι τόσο κοινή που όλοι την έχουμε κατά καιρούς χρησιμοποιήσει, είτε σε σχολικά προαύλια ως πείραγμα για κάποιο φίλο μας είτε ως ενήλικες για κάποιον άνθρωπο που διστάζει να προσεγγίσει κάποιον άλλον άνθρωπο που του αρέσει. Ενώ, όμως, αυτός ο προσδιορισμός έχει γίνει πια μέρος της καθομιλουμένης, προκύπτουν δύο θεμελιώδεις απορίες για μια φαινομενικά αθώα έκφραση. Πρώτον, από που προήλθε η ιδέα του να συνδέονται τα πουλερικά με αυτή την προέκταση του φόβου και δεύτερον γιατί… κότα και όχι κόκορας;

Απαντώντας, αρχικά στο πρώτο ερώτημα, δεν είναι μόνο η Ελλάδα που αναπαράγει την έκφραση «είσαι κότα». Σύμφωνα με το Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης , η παλαιότερη γραπτή περίπτωση της λέξης κοτόπουλο με τη συγκεκριμένη έννοια προέρχεται από το Cymbeline του Ουίλιαμ Σαίξπηρ , περίπου το 1616. «Τώρα πετούν, Κοτόπουλα», έγραψε, περιγράφοντας στρατιώτες που φεύγουν από ένα πεδίο μάχης. Άλλες θεατρικές αναφορές στην κότα -πλέον- ως ορόσημο της δειλίας γίνονται και το 16^ο αιώνα από τον ποιητή  Τζον Σκέλτον, ο οποίος  παρομοίασε μερικούς άσπονδους αυλικούς με «κοτόκαρδες κούκλες» στο ποίημά του Why Come Ye Nat to Courte, αναφέρει το Mental Floss.

Αλλά γιατί κότα και όχι κόκορας; Εφόσον και τα δύο ανήκουν στην κατηγορία των πουλερικών, θα έπρεπε αμφότερα να θεωρούνται σύμβολα της δειλίας, σωστά; Κι όμως εδώ υπάρχει μια μεγάλη διαφορά. Αν κάποιος, αποκαλέσει κάποιον κόκορα, αυτό σημαίνει  μάγκας, ηγέτης και ατρόμητος. Αυτό γίνεται πάλι εμφανές από την αγγλική κουλτούρα του 17^ου αιώνα, η οποία μέσα από μια γνωστή για την τότε εποχή μπαλάντα μας δίνει να καταλάβουμε το πώς η λέξη κόκορας και κότα χρησιμοποιούνταν για να αναδείξουν δύο αντίθετα άκρα: το θάρρος και τη λιποψυχία. Ακολουθεί η τελική στροφή της μπαλάντας του τέλους του 17ου αιώνα, γνωστής ως Taylor’s Lamentation, όπως παρατίθεται και από την ιστοσελίδα Mental Floss.  

«Από τότε έχει τέτοια επιρροή,
που αναγκάζομαι να υπακούσω στους Νόμους της.
Αυτή είναι ο Κόκορας κι εγώ η Κότα,
Αυτή είναι η περίπτωσή μου, Ω! λυπήσου με τότε».

Όχι δεν φταίει που οι millennials είναι υπερβολικά ευαισθητοποιημένοι σε κοινωνικά ζητήματα. Όντως υπάρχει ένας εμφανής σεξισμός εδώ. Οι κότες είναι υποδεέστερες, το αδύναμο φύλο, όπως ορίζει η πατριαρχία, ενώ οι κόκορες δεν είναι παρά γενναία πλάσματα και σύμβολα ανδρείας. Τώρα γιατί αυτό είναι η κότα και όχι κάποιο άλλο ζώο, θεωρούμε πως είναι περισσότερο συμβολικό: ένας κόκορας σε κάθε κοτέτσι, πολλές κότες. Οι γυναίκες αναλώσιμες, ο άνδρας αναντικατάστατος.

Παρόλο που, ίσως, στο σήμερα η φράση να μην ακούγεται όσο άλλοτε, το σεξιστικό υπόβαθρο παραμένει εξίσου ισχυρό. Μπορεί και να είναι καλό που πια δεν ακούγεται τόσο η φράση. Ίσως σηματοδοτεί και τη σταδιακή υποχώρηση αυτού του στερεότυπου από την κοινωνική συνείδηση.