ΠΟΥ: Νέα στρατηγική κατά των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά βακτηρίων, στη βιομηχανία Τροφίμων

Μετά από ζοφερές προβλέψεις για τη υγεία των καταναλωτών από βακτηριακές λοιμώξεις, ο ΠΟΥ προτείνει μια νέα στρατηγική με στόχο τη ρύθμιση της χρήσης αντιβιοτικών στη βιομηχανία τροφίμων

Η μικροβιακή ανθεκτικότητα επηρεάζει τον παγκόσμιο πληθυσμό, απειλώντας την υγεία των καταναλωτών τροφίμων, ενώ οδηγεί τη βιομηχανία τροφίμων σε τεράστιες οικονομικές απώλειες. Πώς όμως η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών οδήγησε στη μικροβιακή ανθεκτικότητα και κατά συνέπεια στην έξαρση των τροφιμογενών ασθενειών; Σε μία νέα εκτεταμένη μελέτη-ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Foods, οι συγγραφείς αναλύουν το πως τα ανθεκτικά στα αντιμικροβιακά βακτήρια επηρεάζουν την υγεία μας μολύνοντας τα τρόφιμα σε όλα τα στάδια, από το χωράφι στο λιανικό εμπόριο.

Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών και η εμφάνιση της AMR

Από τη δεκαετία του 1930 έως τη δεκαετία του 1960, τη «χρυσή εποχή» των αντιβιοτικών, αναπτύχθηκαν τα περισσότερα αντιβιοτικά και αντιμικροβιακά που χρησιμοποιούμε σήμερα. Η αποτυχία ανάπτυξης ή ανακάλυψης νέων αντιβιοτικών και η αδιάκριτη και αδιάληπτη χρήση των υπάρχoντων αντιβιοτικών χωρίς κατάλληλες κατευθυντήριες γραμμές είναι παράγοντες που έχουν οδηγήσει τα βακτήρια σε αντίσταση στα αντιβιοτικά. Σήμερα, αρκετές δεκαετίες αργότερα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι προειδοποιήσεις, τα δεδομένα δείχνουν πως, για παράδειγμα, από το 2014 έως το 2016, σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι πέθαναν λόγω λοιμώξεων ανθεκτικών στα αντιμικροβιακά, ενώ οι προοπτικές είναι ζοφερές, με πρόωρη θνησιμότητα σχεδόν 300 εκατομμυρίων ανθρώπων έως το 2050.

Τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται συχνά προληπτικά σε ζώα που προορίζονται προς κατανάλωση (βοοειδή, κοτόπουλα και χοίρους). Προβλέπεται ότι μέχρι το 2030 η χρήση αυτή των αντιβιοτικών θα αυξηθεί σχεδόν κατά 67% παγκοσμίως. Η μικροβιακή ανθεκτικότητα (AMR) εμφανίζεται όταν τα μικρόβια (δηλαδή βακτήρια, μύκητες και ιοί) αλλάζουν τη φυσιολογία ή τη γενετική τους σύνθεση μετά από συχνή επαφή με αντιμικροβιακούς παράγοντες (δηλαδή τα αντιβιοτικά). Η άφθονη χρήση αντιβιοτικών εγείρει ανησυχίες σχετικά με την αυξημένη AMR στα παθογόνα μικρόβια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει ότι αν και 50 νεότερα αντιβιοτικά και 10 βιολογικά σκευάσματα βρίσκονται υπό αξιολόγηση, στοχεύουν μόνο σε 32 παθογόνα προτεραιότητας του ΠΟΥ ενώ για τα υπόλοιπα παθογόνα δεν έχει αναπτυχθεί κανένα στοχευμένο αντιμικροβιακό. Το 2014, ο ΠΟΥ δήλωσε ότι στις έξι περιοχές αναφοράς του, >25% των Streptococcus pneumoniae ήταν ανθεκτικά στην πενικιλίνη και σε πέντε από τις έξι περιοχές >50% της Escherichia coli ήταν ανθεκτικά στις κεφαλοσπορίνες τρίτης γενιάς. Τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια σχετίζονται με λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, φυματίωση, σήψη, γονόρροια, αλλά και τροφιμογενείς ασθένειες.

Τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια στη βιομηχανία τροφίμων

Τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης είναι μια κύρια πηγή μικροβίων με ανθεκτικότητα (AMRB) στην τροφική αλυσίδα. Πηγή εισόδου είναι τα οικόσιτα ζώα και το κρέας που προέρχεται από ζώα που φιλοξενούν AMRB. Για παράδειγμα, η εξάπλωση της AMR Salmonella συνδέεται γενικά με το μολυσμένο κρέας πουλερικών, αυγά, χοιρινό και μοσχάρι. Εκτός από τα AMRB, γονίδια AMR έχουν αναφερθεί σε προϊόντα διατροφής που προέρχονται από πουλερικά, χοίρους, κατσίκες, βοοειδή και πρόβατα. Τα θαλασσινά που καλλιεργούνται σε συστήματα υδατοκαλλιέργειας και φάρμες χαρακτηρίζονται ως «Hotspot of AMR» λόγω της συχνής ανταλλαγής γονιδίων μεταξύ των πληθυσμών. Τα δεδομένα επιδημιών μεταξύ 2007 και 2011 δείχνουν ότι και τα τρόφιμα μη ζωικής προέλευσης συνδέθηκαν με το 10% των τροφιμογενών επιδημιών παθογόνων. Άλλες πηγές μόλυνσης είναι η σκόνη (βλ. Staphylococcus aureus), το πόσιμο νερό, αλλά και οι χειριστές τροφίμων. Οι εργαζόμενοι στον τομέα τροφίμων συνδέονται συχνά με την εξάπλωση των AMRB που προκύπτει από κακές πρακτικές υγιεινής ή διασταυρούμενη μόλυνση από τη διαχείριση μολυσμένων τροφίμων.

Η ανησυχία του ΠΟΥ

Σύμφωνα με τη μελέτη-ανασκόπηση, ο ΠΟΥ εξέδωσε μια έκθεση που δείχνει ότι τα αντιβιοτικά που αναπτύσσονται κατά των παθογόνων που παρουσιάζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία είναι ανεπαρκή για τον έλεγχο των επεκτεινόμενων προβλημάτων λόγω AMR. Εάν δεν ρυθμιστεί η χρήση των αντιβιοτικών σωστά, ο αντίκτυπος της AMR στη θνησιμότητα είναι ανησυχητικός, με τους θανάτους λόγω AMR να αυξάνονται από 700.000 σε 10 εκατομμύρια ετησίως έως το 2050. Από το 1994 έως το 2000, οι μεταδοτικές εστίες AMR ήταν 6, 17 και 22% για τις ΗΠΑ, το Κουβέιτ και την Κίνα, αντίστοιχα. Μέχρι το 2050, προβλέπεται ότι η AMR θα μειώσει το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν κατά 2-3,5%, με μείωση του ζωικού κεφαλαίου κατά 3-8%, επηρεάζοντας ουσιαστικά ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία. Η AMR αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα και γι’ αυτό έχει προταθεί η προσέγγιση «One Health». Η έννοια «One Health» αναφέρεται σε προβλήματα που παρουσιάζουν αλληλένδετες σχέσεις μεταξύ της ανθρώπινης υγείας, της υγείας των ζώων, των τροφίμων και του περιβάλλοντος και εγείρει κοινές προσπάθειες εκ μέρους όλων των ρυθμιστικών φορέων για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων.

«One Health»: Η λύση κατά της AMR

Η προσέγγιση «One Health» προτάθηκε από διεθνείς φορείς για τον έλεγχο των κινδύνων λόγω AMR, δημιουργώντας μια ένωση μεταξύ ΠΟΥ, FAO και OIE ως «τριμερής συμμαχία». Η στρατηγική περιλαμβάνει τους εξής πυλώνες:

1. Αύξηση της ευαισθητοποίησης για την AMR μέσω ενεργής επικοινωνίας, κατάρτισης και εκπαίδευσης
2. Υποστήριξη της γνώσης μέσω έρευνας και παρατήρησης
3. Μείωση της εμφάνισης μολυσματικών ασθενειών μέσω αυξημένης καθαριότητας, υγιεινής και προληπτικών μέτρων
4. Ρύθμιση της χρήσης των αντιμικροβιακών/αντιβιοτικών για την υγεία του ανθρώπου και των ζώων
5. Βελτίωση της οικονομίας μέσω βιώσιμων και αυξημένων επενδύσεων σε νέα φάρμακα, διαγνωστικά εργαλεία και εμβόλια

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη τη μελέτη-ανασκόπηση εδώ.