Διατροφή σε ορθόδοξα μοναστήρια της Β. Ελλάδας: Σύγκριση της Ορθόδοξης νηστείας με τη διαλειμματική

Η πρώτη συγχρονική μελέτη που συγκρίνει τις επιδράσεις της ορθόδοξης νηστείας σε καλόγριες με έλλειψη βιταμίνης D με την διαλειμματική νηστεία σε λαϊκές γυναίκες με επάρκεια βιταμίνης D. 

Η Χριστιανική Ορθόδοξη νηστεία (COF) είναι ένα ζωτικό υποσύνολο της μεσογειακής διατροφής (ΜΔ), η οποία για θρησκευτικούς λόγους θεωρείται ότι είναι βαθιά ενσωματωμένη στην πολιτιστική διατροφική συμπεριφορά μεγάλου μέρους του ελληνικού πληθυσμού για παρατεταμένες περιόδους (από 120 έως 180 ημέρες) ετησίως.

Τα ορθόδοξα μοναστήρια ακολουθούν αυτό το αρχετυπικό πρότυπο διατροφής καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με περιόδους πιο αυστηρών τελετουργιών νηστείας 2-6 εβδομάδες πριν από τις θρησκευτικές γιορτές, ως μέσο σωματικής και ψυχικής ευημερίας και προσωπικής πνευματικής ανάπτυξης. Ωστόσο, εκτός από την πνευματική σημασία της COF, μια πληθώρα μελετών κοόρτης υποδηλώνει ότι η νηστεία των Ορθοδόξων, μοιράζεται τα ευεργετικά αποτελέσματα της τυπικής Μεσογειακής διατροφής προάγοντας ειδικούς καρδιοπροστατευτικούς μηχανισμούς, συμπεριλαμβανομένης της μειωμένης πρόσληψης διατροφικής χοληστερόλης και λιπαρών οξέων, παρέχοντας έτσι βέλτιστες επιδράσεις στις συγκεντρώσεις λιπιδίων στο πλάσμα.

Αυτά τα οφέλη έχουν αποδοθεί κυρίως στην ενσωμάτωση μιας φυτικής διατροφής μαζί με τα χαρακτηριστικά του διατροφικού περιορισμού όσον αφορά τα ζωικά προϊόντα (κρέας, γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγά) και τον περιορισμό της θερμιδικής πρόσληψης. Αν και προηγούμενες μελέτες έχουν αναφέρει τις ευεργετικές επιδράσεις του COF, έχει αναφερθεί επίσης και την μεγάλη υποβιταμίνωση D σε Ορθόδοξους μοναχούς.

Επιπλέον, ο περιορισμός της πρόσληψης τροφής σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας έχει επίσης υποτεθεί ότι συμβάλλει στα οφέλη που περιγράφηκαν παραπάνω, ένα χαρακτηριστικό που έχει προσελκύσει σημαντικό επιστημονικό και δημόσιο ενδιαφέρον την τελευταία δεκαετία, μέσω διαφόρων προτύπων διαλείπουσας νηστείας, που εφαρμόζονται παγκοσμίως. ως δίαιτα που προάγει την υγεία. Η χρονικά περιορισμένη διατροφή (TRE) περιλαμβάνει συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια πρόσληψης τροφής κατά τη διάρκεια της ημέρας, τα οποία ποικίλλουν από 4 έως 12 ώρες ημερησίως [π.χ. 20 ώρες νηστείας έναντι 4 ώρες επιτρεπόμενης πρόσληψης τροφής—20:4—καθώς και πρόσθετα χρονικά πλαίσια (18:6, 16:8, κ.λπ)].

Μελέτη Ελλήνων ερευνητών από την  Ιατρική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, τη Σχολή Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, την Ενδοκρινική Ιατρική, Τμήμα Παχυσαρκίας και Μεταβολισμού Κέντρο Βοηθητικής Φύσης Αναπαραγωγής και Γενετικής,  της Σχολής Επιστημών Υγείας, του Πανεπιστημίου Πατρών, και το Department of Medicine, University of Brown, Providence, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικο Nutrients, επιχείρησε να αξιολογήσει τα αποτελέσματα της Χριστιανικής Ορθόδοξης νηστείας (COF) σε μια ομάδα ορθοδόξων μοναχών με έλλειψη βιταμίνης D και υπέρβαρες από την Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα σε σύγκριση με την εφαρμογή του TRE, ενός διατροφικού σχήματος 16:8 (16 ώρες) αποχής τροφής και 8 ώρες σίτισης) σε μια ομάδα ενηλίκων γυναικών από τον γενικό πληθυσμό από την ίδια περιοχή όσον αφορά τους δείκτες οξειδωτικής κατάστασης του ενδοθηλίου.

Στη μελέτη συμμετείχαν μια ομάδα 50 γυναικών από δύο ορθόδοξα μοναστήρια της Βόρειας Ελλάδας και μια ομάδα 50 υγιών λαϊκών γυναικών. Κατά την εγγραφή πραγματοποιήθηκε αναλυτική καταγραφή των διατροφικών τους συνηθειών, καθώς και επιστημονική καταγραφή των δημογραφικών και ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών τους. Οι ορθόδοξες μοναχές ακολούθησαν ένα τυπικό ορθόδοξο σχήμα νηστείας [ημερήσιο παράθυρο σίτισης (8 π.μ.–4 μ.μ.)], ενώ οι λαϊκές γυναίκες ακολούθησαν ένα σχήμα TRE 16:8 με το ίδιο χρονικό παράθυρο σίτισης με σύσταση να ακολουθήσουν μια δίαιτα χαμηλών λιπαρών, χωρίς χαρακτηριστικά της μεσογειακής διατροφής. 

Οι ερευνητές προχώρησαν σε πλήρη βιοχημική ανάλυση, καθώς και ασβεστιοτροπικά προφίλ [ασβέστιο—Ca, λευκωματίνη, παραθυρεοειδική ορμόνη—PTH και 25-υδροξυβιταμίνη D—25(OH)D] και δείκτες TAC (ολική αντιοξειδωτική ικανότητα), GSH (γλουταθειόνη) και συγκεντρώσεις δραστικών ουσιών θειοβαρβιτουρικού οξέος (TBARSs) ως δείκτες οξειδωτικής κατάστασης.

Αποτελέσματα

Και οι δύο ομάδες συγκρίθηκαν στην αρχική γραμμή όσον αφορά τις συγκεντρώσεις τους σε ασβέστιο, PTH και 25(OH)D, χωρίς στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των ομάδων εκτός από τα υψηλότερα επίπεδα παραθυρεοειδικής ορμόνης στις καλόγριες λόγω χαμηλότερων επιπέδων 25(OH)D. Οι Ορθόδοξες καλόγριες εμφάνισαν χαμηλότερη διάμεση γλουταθειόνης σε σύγκριση με τους ελέγχους και υψηλότερη διάμεση ολική αντιοξειδωτική ικανότητα. Οι συγκρίσεις θειοβαρβιτουρικού οξέος δεν έδειξαν σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων.

Συμπεράσματα

Τα αποτελέσματα αυτής της μικρής πιλοτικής μελέτης δείχνουν ότι και τα δύο διατροφικά σχήματα έχουν πλεονεκτήματα έναντι των οξειδωτικών δεικτών σε σύγκριση μεταξύ τους, με αυξημένη ολική αντιοξειδωτική ικανότητα στην ομάδα των Ορθοδόξων μοναχών μετά από περίοδο 16 εβδομάδων COF σε σύγκριση με TRE 16:8 και αυξημένη συγκέντρωση γλουταθειόνης στην ομάδα των λαϊκών γυναικών. Ωστόσο σύμφωνα με τους ερευνητές απαιτούνται μελλοντικές τυχαιοποιημένες δοκιμές για τη διερεύνηση της υπεροχής ή της μη κατωτερότητας μεταξύ αυτών των διατροφικών προτύπων στο καθημερινό κλινικό περιβάλλον.

Για να διαβάσετε ολόκληρη τη μελέτη πατήστε ΕΔΩ.

Αναφορά: Καρράς, Σπυρίδων Ν., Κωνσταντίνος Μιχαλάκης, Φώτιος Τέκος, Ζωή Σκαπέρδα, Περικλής Βαρδάκας, Παναγιώτης Δ. Ζιάκας, Μαρία Κυπραίου, Μάριος Ανεμούλης, Αντώνιος Βλαστός, Γεώργιος Τζιμαγιώργης και κ.ά. 2024. «Effects of Religious Fasting on Markers of Oxidative Status in Vitamin D-Deficient and Overweight Orthodox Nuns versus Implementation of Time-Restricted Eating in Lay Women from Central and Northern Greece» Nutrients 16, αρ. 19: 3300. https://doi.org/10.3390/nu16193300