ΕΕ: Αίτημα επέκτασης υποχρεωτικής επισήμανσης χώρας καταγωγής στα τρόφιμα – Της Ντίας Χωραφά*

Προαιρετική επισήμανση προέλευσης και των συστατικών στη Γαλλία.

Της Ντίας Χωραφά LL.M EU Law*

Στις 24 Μαΐου 2024, ενόψει της συνεδρίασης του Συμβουλίου Υπουργών Γεωργίας και Αλιείας της ΕΕ (που διεξήχθη στις 27.05), οι αντιπροσωπείες της Γερμανίας και της Αυστρίας έθεσαν υπόψη των λοιπών κρατών μελών ενημερωτικό Σημείωμα με θέμα «Επισήμανση χώρας καταγωγής στα τρόφιμα».¹

Η Γερμανία και η Αυστρία, υποστηριζόμενες από τις αντιπροσωπείες της Γαλλίας, της Εσθονίας, της Πορτογαλίας και της Φινλανδίας, στο ενημερωτικό Σημείωμά τους τάχθηκαν υπέρ της επέκτασης της υποχρεωτικής σε επίπεδο ΕΕ επισήμανσης καταγωγής, τονίζοντας τη μεγάλη σημασία για καταναλωτές και αγρότες. Κρίνουν πως το ισχύον νομοκανονιστικό πλαίσιο, που προβλέπει την υποχρεωτική επισήμανση μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις ή ορισμένες μόνο κατηγορίες τροφίμων, είναι ανεπαρκές.

Σχετικά με το αίτημα αυτών των κρατών μελών προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί σε νομοθετική πρόταση για την επέκταση της υποχρεωτικής επισήμανσης, η Επίτροπος για τη Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα (η οποία αναπλήρωνε τον Υπουργό Γεωργίας στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Υπουργών Γεωργίας), φέρεται να χαρακτήρισε «ευαίσθητο» το ζήτημα, επί του οποίου δεν υφίσταται συναίνεση, ενώ «συνεχίζεται η συλλογή στοιχείων, κυρίως ως προς τον αντίκτυπο της επισήμανσης στις επιχειρήσεις, τις τιμές καταναλωτή, τη συμπεριφορά καταναλωτή και την ενιαία αγορά».²

Σύμφωνα με Δελτίο Τύπου του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων σχετικά με την τοποθέτηση του Έλληνα Υπουργού στο Συμβούλιο, αναφέρεται ότι συμφώνησε «για μια πιο φιλόδοξη προσέγγιση όσον αφορά στην επισήμανση της χώρας καταγωγής, μέσα από μια παράλληλη συνεκτίμηση των αναγκών των παραγωγών, των μεταποιητών και της βιομηχανίας τροφίμων».³

Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία ΕΕ για την παροχή πληροφοριών στους καταναλωτές, ο γενικός κανόνας προβλέπει ότι η επισήμανση της χώρας καταγωγής ή του τόπου προέλευσης είναι υποχρεωτική σε περίπτωση που παράλειψή της ενδέχεται να παραπλανήσει τον καταναλωτή σχετικά με την πραγματική καταγωγή ή προέλευση του τροφίμου (άρθρο 26 Κανονισμού 1169/2011).

Επιπλέον, στον Κανονισμό απαιτείται η επισήμανση καταγωγής ή προέλευσης για κρέας χοιροειδών, προβατοειδών, αιγοειδών και πουλερικών (Παράτημα ΧΙ Κανονισμού (ΕΕ) 1169/2011 και κανόνες εφαρμογής στον Εκτελεστικό Κανονισμό (ΕΕ) 1337/2013 της Επιτροπής).

Προβλέπεται, επίσης, η επισήμανση χώρας καταγωγής ή τόπου προέλευσης και για το πρωταρχικό συστατικό σε περίπτωση που δεν συμπίπτει με αυτή του τροφίμου (παράγραφος 3 άρθρου 26 Κανονισμού ΕΕ 1169/2011). Κανόνες εφαρμογής έχουν θεσπιστεί στον Εκτελεστικό Κανονισμό 2018/775 της Επιτροπής. Επιπλέον, η Επιτροπή εξέδωσε το 2020 Ανακοίνωση για την παροχή κατευθυντήριων γραμμών στους υπευθύνους επιχειρήσεων τροφίμων και τις εθνικές αρχές σχετικά με την εφαρμογή των διατάξεων για την επισήμανση του πρωταρχικού συστατικού.⁴

Επιπλέον, διατάξεις για την υποχρεωτική επισήμανση της καταγωγής έχουν θεσπιστεί για συγκεκριμένα είδη τροφίμων, όπως το μέλι, τα φρούτα & λαχανικά, το βόειο κρέας, το ελαιόλαδο κ.α.

Σε ό,τι αφορά ειδικά το μέλι, θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην πρόσφατη αναθεώρηση των «Οδηγιών για το πρωϊνό» (όπως συνήθως αναφέρεται το νομοθετικό πλαίσιο για μέλι, χυμούς φρούτων, μαρμελάδες, γάλα εβαπορέ) προβλέπεται για τα μείγματα μελιού υποχρεωτική επισήμανση των χωρών προέλευσης κατά φθίνουσα σειρά, βάσει του ποσοστιαίου μεριδίου.

Η στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο» προβλέπει ότι θα εξεταστεί το ενδεχόμενο να προταθεί η επέκταση της υποχρεωτικής επισήμανσης καταγωγής ή προέλευσης σε ορισμένα προϊόντα, λαμβάνοντας πλήρως υπόψη τις επιπτώσεις στην ενιαία αγορά. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει ακόμη προβεί στην εξαγγελθείσα πρόταση αναθεώρησης της νομοθεσίας για την παροχή πληροφοριών στους καταναλωτές (λόγω της μεγάλης απόκλισης θέσεων σχετικά με τα προς ρύθμιση θέματα, στα οποία περιλαμβάνεται και η διατροφική επισήμανση εμπρόσθιου πεδίου συσκευασίας).

Ορισμένα κράτη μέλη ΕΕ, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, έχουν εισαγάγει σε εθνικό επίπεδο υποχρεωτική επισήμανση προέλευσης για ορισμένα είδη τροφίμων, όπως π.χ. για το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο προδικαστικού ερωτήματος που τέθηκε από το Συμβούλιο Επικρατείας στη Γαλλία και αφορούσε γαλλικό διάταγμα σχετικά με την επισήμανση της γαλλικής, ευρωπαϊκής ή μη ευρωπαϊκής καταγωγής του γάλακτος, καθώς και του γάλακτος το οποίο χρησιμοποιείται ως συστατικό σε προσυσκευασμένα τρόφιμα, αποφάνθηκε ότι:

η εναρμόνιση της υποχρεωτικής επισήμανσης μέσω του Κανονισμού ΕΕ για την παροχή πληροφοριών στους καταναλωτές «δεν εμποδίζει τα κράτη μέλη να θεσπίζουν μέτρα που να επιβάλλουν την αναγραφή πρόσθετων υποχρεωτικών ενδείξεων καταγωγής ή προέλευσης, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που απαριθμούνται στον κανονισμό: αφενός, η υποχρέωση αναγραφής τέτοιων ενδείξεων πρέπει να δικαιολογείται από έναν ή περισσότερους λόγους που αφορούν την προστασία της δημόσιας υγείας, την προστασία των καταναλωτών, την πρόληψη της απάτης, την προστασία των δικαιωμάτων βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας, τις αναγραφές προελεύσεως ή τις ελεγχόμενες ονομασίες προελεύσεως, καθώς και την πρόληψη του αθέμιτου ανταγωνισμού∙ αφετέρου, η θέσπιση τέτοιων μέτρων είναι δυνατή μόνο όταν υπάρχει αποδεδειγμένη διασύνδεση μεταξύ ορισμένων ιδιοτήτων του τροφίμου και της καταγωγής ή της προελεύσεώς τους, και εφόσον τα κράτη μέλη παρέχουν στοιχεία τα οποία αποδεικνύουν ότι η πλειονότητα των καταναλωτών προσδίδει ιδιαίτερη αξία στην παροχή αυτής της πληροφορίας».5

Γαλλία – προαιρετική επισήμανση προέλευσης συστατικών

Στις 25 Μαΐου η γαλλική κυβέρνηση ανακοίνωσε πρωτοβουλία σχετικά με την προαιρετική επισήμανση της προέλευσης των συστατικών στα μεταποιημένα τρόφιμα.⁶

Σε συνέχεια της ολοκλήρωσης της διαβούλευσης και των συναντήσεων εργασίας με εκπροσώπους από τη βιομηχανία τροφίμων και το λιανικό εμπόριο, και αφού τέθηκαν υπόψη τα ζητήματα σε φορείς εκπροσώπησης των αγροτών και των καταναλωτών, ανακοινώθηκε συμφωνία ως προς τη συγγραφή υποχρεώσεων και το σήμα (Origin’ Info) που θα χρησιμοποιείται.

Σύμφωνα με τα ανακοινωθέντα τύπου του γαλλικού Υπουργείου Οικονομίας & Οικονομικών, 82 σήματα -επιχειρήσεις από τη βιομηχανία τροφίμων και το λιανικό εμπόριο- έχουν δεσμευτεί στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας αυτής. Η χρήση του σήματος Origin’Info θα ξεκινήσει σταδιακά από το καλοκαίρι και εκτιμάται ότι ως τα τέλη του έτους μπορεί να εφαρμόζεται σε περισσότερους από 10.000 κωδικούς.

Η παροχή της σχετική πληροφορίας στους καταναλωτές μπορεί να λάβει διάφορες μορφές, σύμφωνα με τις επιλογές της επιχείρησης / μάρκας: πάνω στη συσκευασία, ηλεκτρονικές ενδείξεις στο ράφι, στον ιστότοπο, μέσω QR κωδικού.

Ενδεικτική απεικόνιση υπό διαμόρφωση λογότυπου

* * Αφεντία Ευδοκία Χωραφά, LL.M EU Law || 30 Μαΐου 2024

¹ Council of the European Union, Note “County of Origin Labelling for foodstuffs, Information from the German and Austrian delegations, supported by the Estonian, French, Finish and Portuguese delegations (24 May 2024)

² Euractiv, Group of EU countries pushes to extend food origin labelling (28.05.24)

³ https://www.minagric.gr/2013-04-05-10-13-09/ministry-example/ypaat-grafeio- typou/deltiatypou/16680-dt280524

⁴ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ για την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 26 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1169/2011, (2020/C 32/01)

⁵ Συνοπτικά, βλ. το σχετικό Ανακοινωθέν Τύπου του Δικαστηρίου ΕΕ σχετικά με την Απόφαση στην Υποθεση C-485/18 Groupe Lactalis κατά Premier ministre κ.λπ.

⁶ Δελτίο Τύπου του γαλλικού Υπουργείου Οικονομίας & Οικονομικών, 25 Μαΐου 2024: https://presse.economie.gouv.fr/origininfo/ και

https://www.economie.gouv.fr/actualites/consommation-avec-origineinfo-vers-une-meilleure- transparence-de-lorigine-des-produits#