Οι Ευρωπαίοι καταναλωτές έχουν εκτεθεί σε δραματική αύξηση των τοξικών καταλοίπων φυτοφαρμάκων στα φρούτα και τα λαχανικά τα τελευταία εννέα χρόνια, επισημαίνει νέα έκθεση του Δικτύου Δράσης για τα Φυτοφάρμακα (PAN).
Η συχνότητα των καταλοίπων των «πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων» στα φρούτα αυξήθηκε κατά 53%, ενώ τα λαχανικά παρουσίασαν αύξηση 19% την περίοδο 2011-2019, αναφέρει η σχετική έκθεση.
Ως “πιο επικίνδυνα φυτοφάρμακα” ταξινομούνται ως εκείνα που επί του παρόντος επιδιώκουν να αντικατασταθούν λόγω εικαζόμενου κινδύνου για την υγεία.
Πάνω από το ένα τρίτο των μολυσμένων φρούτων περιείχε ένα κοκτέιλ με τουλάχιστον δύο από τα πιο επικίνδυνα φυτοφάρμακα, με βάση 97.170 δείγματα φρούτων που συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια της χρονικής αυτής περιόδου.
Τα ευρήματα αυτά έρχονται σε αντίθεση με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύθηκε πέρυσι και δείχνει ότι το 2019 σηματοδότησε σημαντική μείωση στη χρήση αυτών των «πιο επικίνδυνων» φυτοφαρμάκων. Η Κομισιόν αναφέρει μείωση κατά 12% της χρήσης πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων στην ΕΕ το 2019 σε σύγκριση με την περίοδο βάσης 2015-2017. Ωστόσο, αναγνωρίζει ότι μέχρι το 2019, η χρήση φυτοφαρμάκων είχε αυξηθεί σε σχέση με το 2011.
Προβληματικές χημικές ουσίες
Η μελέτη της PAN επικεντρώθηκε σε φυτοφάρμακα γνωστά ως “υποψήφια για αντικατάσταση“. Ο όρος αυτός αναφέρεται σε φυτοφάρμακα που θα έπρεπε να έχουν ήδη απαγορευτεί ή καταργηθεί σταδιακά από τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει ουσίες για τις οποίες υπάρχουν υπόνοιες ότι είναι τοξικές για την αναπαραγωγή, καρκινογόνες για τον άνθρωπο, που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές ή εκείνες που δεν πληρούν πλήρως τα κριτήρια για να προσδιοριστούν ως ανθεκτικές, βιοσυσσωρευτικές και τοξικές για το περιβάλλον.
Το υποψήφια για αντικατάσταση φ/φ ρυθμίζονται αυστηρότερα από νομοθετικής πλευράς, αλλά μπορούν να παραμείνουν στην αγορά έως ότου η επιστήμη επιβεβαιώσει ότι δεν πληρούν πλέον τα κριτήρια που ορίζονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1107/2009.
Αυτό έχει παρατηρηθεί αρκετές φορές ήδη, σημειώνει το PAN, συμπεριλαμβανομένης της περίπτωσης του εντομοκτόνου Thiacloprid, ένα εντομοκτόνο της τάξης των νεονικοτινοειδών.
Το 2020, το Thiacloprid αποσύρθηκε από την ΕΕ, μετά από τον χαρακτηρισμό του ως τοξικού για την αναπαραγωγή και ως κινδύνου για την υγεία των μελισσών. Πριν από αυτό το εύρημα, είχε ταξινομηθεί ως υποψήφιο για αντικατάσταση λόγω των ιδιοτήτων ενδοκρινικής διαταραχής.
Οι Top 5 ένοχοι και τα προϊόντα
Οι χώρες που παρήγαγαν συχνότερα μολυσμένα δείγματα φρούτων και λαχανικών κατά τη διάρκεια των ετών μελέτης ήταν το Βέλγιο (34%), η Ιρλανδία (26%), η Γαλλία (22%), η Ιταλία (21%) και η Γερμανία (20%).
Τα σημαντικότερα παραδείγματα φρούτων ήταν τα ακτινίδια (από +397% αυξήθηκαν σε 30% το 2019), τα κεράσια (+152% σε 50%), τα μήλα (+117% σε 33%), τα αχλάδια (+103% σε 45%) και τα ροδάκινα (+52% σε 53%).
Στα λαχανικά, η μεγαλύτερη μόλυνση ήταν σε δείγματα σέλινο (+68% σε σύγκριση με 63%), αγγούρι (+59% σε 20%), σπανάκι (+59% σε 18%) και τέλος το μαρούλι (+19% σε 23%).
Τις πταίει;
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που μπορεί να εξηγήσουν την αύξηση της χρήσης φυτοφαρμάκων στην ΕΕ.
Πέρυσι, καθώς οι καλλιέργειες ζαχαρότευτλων υπέφεραν, η EFSA χορήγησε επείγουσα άδεια για την επαναφορά των απαγορευμένων χημικών ουσιών clothianidin, imidacloprid, thiamethoxam και thiacloprid σε επιλεγμένα κράτη της ΕΕ. Αυτά επιτράπηκαν σε μεγάλο βαθμό επειδή δεν υπήρχαν διαθέσιμα εναλλακτικά προϊόντα ή υπήρχε κίνδυνος το παράσιτο να γίνει ανθεκτικό στα διαθέσιμα εναλλακτικά προϊόντα.
Έχει σημειωθεί μια μικρή μόνο πρόοδος για την εξεύρεση αντικαταστάσεων, όπως αναφέρει το PAN, υπογραμμίζοντας ότι δεν πραγματοποιήθηκε καμία αντικατάσταση μεταξύ 2015 και 2018.
Επιπλέον, κάνει αναφορά για “συνεχείς επεκτάσεις” της έγκρισης αυτών των φυτοφαρμάκων ως αποτυχία της ΕΚ να προστατεύσει την υγεία και το περιβάλλον των πολιτών.
Με τη γενετική τροποποίηση και την επεξεργασία γονιδίων εκτός συζήτησης στην ΕΕ, οι Ευρωπαίοι παραγωγοί τροφίμων αγωνίζονται να βρουν εναλλακτικές λύσεις σε αυτές τις επικίνδυνες χημικές ουσίες.
Το Δίκτυο κάνει και κάποιες συστάσεις στην ΕΕ, μια εκ των οποίων να θέσει δεσμευτικούς στόχους μείωσης των φυτοφαρμάκων σε εθνικό επίπεδο για την εφαρμογή πρακτικών υποκατάστασης, όπως απαιτείται από το δίκαιο της ΕΕ για 11 χρόνια. Ο οργανισμός προτείνει επίσης στην ΕΚ να αρχίσει να αξιολογεί τις σωρευτικές επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων, όπως αυτές προτείνονται στη χημική στρατηγική της ΕΕ για τη βιωσιμότητα. Ζητεί επίσης την προσαρμογή μιας πολιτικής μηδενικών καταλοίπων έως το 2035, ζητώντας ένα μέγιστο όριο καταλοίπων για όλους τους υποψηφίους για υποκατάσταση να είναι 0,01 mg ανά κιλό.
Εν τω μεταξύ, το Food Ingredients First αναφέρει πως στην Αγγλία, η χώρα πιέζει να νομιμοποιήσει τη γονιδιακή επεξεργασία για να βοηθήσει στη μείωση των φυτοφαρμάκων, να προσαρμοστεί στο μεταβαλλόμενο κλίμα και να αυξήσει τη διατροφή «επιταχύνοντας» τις παραδοσιακές πρακτικές αναπαραγωγής.
Ακολουθήστε το Cibum 
