ΗΜΕΡΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ 2023: Οι αλλαγές στη διατροφή των Ελλήνων καταναλωτών – Το έχουν ρίξει στα όσπρια!

Αύξηση στις αγορές ψωμιού και αλκοόλ αλλά μείωση σε κρέας, γαλακτοκομικά, ελαιόλαδο και φρούτα.

• Σημαντικές αλλαγές στη διατροφή τη τελευταία δεκαετία όσον αφορά τις δαπάνες και τη κατανάλωση.
• Στα 20 δισεκατομμύρια Ευρώ εκτιμάται η ετήσια δαπάνη των Ελλήνων για είδη παντοπωλείου
• 1 στα 5 ευρώ δαπανήθηκε το 2022 για αγορές τροφίμων
• Στα 1485€ η ετήσια κατά κεφαλή δαπάνη στα τρόφιμα μειωμένη κατά 2,3% τη τελευταία δεκαετία.

Το Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) πραγματοποιεί μελέτες καταγράφοντας τις αλλαγές τις οποίες διέρχονται οι καταναλωτικές τάσεις των Ελλήνων σε είδη παντοπωλείου. Στο πλαίσιο αυτών των ερευνών αναλύθηκαν οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί που παρέχονται από την ΕΛ.ΣΤΑΤ.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ανάλυσης η δαπάνη κατά κεφαλήν σε είδη παντοπωλείου διαμορφώθηκε το 2022 στα 1,825 ευρώ μειωμένη κατά -5,8% σε σχέση με το 2009, τη χρονιά πριν την έναρξη της πρώτης δημοσιονομικής κρίσης. Σε σχέση με το 2021, η συνολική δαπάνη σε είδη παντοπωλείου αυξήθηκε κατά 3,10% κάτι που αποδίδεται στον συνδυασμό των ανατιμήσεων και της μείωσης στον όγκο αγορών των νοικοκυριών. Με βάση τα στοιχεία αυτά εκτιμάται ότι η συνολική δαπάνη των Ελλήνων για είδη παντοπωλείου το 2022 ανέρχεται σε 20,28 δις ευρώ (έναντι 22,10 δις ευρώ το 2009).

Το ποσό αυτό περιλαμβάνει μόνο τη δαπάνη των Ελλήνων (π.χ. όχι τη δαπάνη μέσω Ho.Re.Ca., τουρισμού, εστίασης κλπ) και αφορά μόνο τα είδη παντοπωλείου (π.χ. δεν περιλαμβάνονται λοιπά είδη που βρίσκονται σε καταστήματα σουπερμάρκετ όπως γραφική ύλη, είδη για κατοικίδια, βρεφικό γάλα, είδη bazaar, καλλυντικά, καπνός κλπ).
Όπως φαίνεται από μία σε μεγαλύτερο βάθος ανάλυση, η δαπάνη ανά κατηγορία αγαθών έχει διαφοροποιηθεί αρκετά στις επιμέρους κατηγορίες προϊόντων κάτι το οποίο αποδίδεται στις αλλαγές σε καταναλωτικές και διατροφικές συνήθειες.
Συγκεκριμένα, τα στοιχεία της μηνιαίας χρηματικής δαπάνης δείχνουν:

• αύξηση στη δαπάνη των αγορών σε βασικές πηγές υδατανθράκων, ενδεικτικά αύξηση της δαπάνης για ψωμί και είδη αρτοποιίας 12%
• μείωση της δαπάνης για πηγές πρωτεΐνης, ενδεικτικά το μοσχαρίσιο κρέας: μείωση – 18% και το κρέας από αιγοπρόβατα -40%
• μείωση της δαπάνης σε γαλακτοκομικά, ενδεικτικά το νωπό φρέσκο γάλα με μείωση -30%
• μείωση της δαπάνης για ελαιόλαδο -17%
• μείωση της δαπάνης για φρούτα -7%, για λαχανικά -43%, αλλά αύξηση στα όσπρια κατά 44% και στους ξηρούς καρπούς κατά 48%
• μείωση της δαπάνης για μη αλκοολούχα ποτά κατά 9%, αλλά αύξηση της δαπάνης για αλκοολούχα ποτά κατά 68%.

Ακόμα πιο ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία της μηνιαίας κατανάλωσης σε ποσότητες τα οποία καταγράφουν μεγάλες μεταβολές πλέον σε επίπεδο διατροφής και τα οποία δείχνουν:

• Σταθερή τάση στις κύριες πηγές υδατανθράκων με τη μηνιαία κατανάλωση κατά κεφαλήν σε ψωμί και είδη αρτοποιίας να παρουσιάζει μείωση κατά 6% σε περίπου 4 κιλά μηνιαίως.
• Μείωση στην κατανάλωση των βασικών ζωικών πρωτεϊνών κατά περίπου 16%, με περίπου 1 κιλό λιγότερο κρέας μηνιαίως με εξαίρεση τα πουλερικά τα οποία παρουσιάζουν αύξηση (είναι άλλωστε πιο οικονομική λύση).
• Αύξηση παρουσιάζουν οι φυτικές πρωτεΐνες και ειδικά τα όσπρια.
• Μείωση στα γαλακτοκομικά και ιδιαίτερα στο φρέσκο γάλα κατά 41% με εξαίρεση το γάλα με χαμηλά λιπαρά και τα αυγά
• Μείωση στην κατανάλωση ελαιόλαδου κατά περίπου 30%
• Μείωση στα φρέσκα φρούτα και τα λαχανικά κατά 15% περίπου με μείωση κατά 1 κιλό λιγότερο ανά μήνα τόσο σε φρούτα, όσο και σε λαχανικά, κάτι που όμως εν μέρει αποδίδεται στην σπατάλη τροφίμων της δεκαετίας του 2000
• Μείωση για τα μη αλκοολούχα ποτά με περίπου 1 λίτρο λιγότερα αναψυκτικά ανά μήνα κατά κεφαλήν.

Οι διατροφικές αυτές εξελίξεις μπορούν να παρέχουν πλεονεκτήματα, αλλά και σημαντικά μειονεκτήματα για την ποιότητα της διατροφής του κοινού. Ενδεικτικά:

Πλεονεκτήματα

Μείωση Κατανάλωσης Κρέατος: Αυτή η αλλαγή μπορεί να συμβάλει στη μείωση της κατανάλωσης κορεσμένων λιπαρών και υψηλών επιπέδων συντηρητικών. Μειώνει επίσης την επιβάρυνση του περιβάλλοντος που συνδέεται με την κτηνοτροφία.

Αύξηση Πουλερικών: Τα πουλερικά παρέχουν υψηλή ποιότητα πρωτεϊνών με χαμηλότερα επίπεδα κορεσμένων λιπαρών σε σύγκριση με το κόκκινο κρέας.

Αύξηση Φυτικών Πρωτεϊνών (Ειδικά Όσπρια): Τα όσπρια είναι πηγή υψηλής ποιότητας πρωτεϊνών, πλούσια σε φυτικές ίνες, βιταμίνες και μέταλλα.

Μειονεκτήματα

Μείωση Κατανάλωσης Φρούτων και Λαχανικών: Η μείωση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε λιγότερη πρόσληψη βιταμινών, μετάλλων και φυτικών ινών που είναι σημαντικά για την υγεία και την ανοσία.

Μείωση Κατανάλωσης Ελαιόλαδου: Η μείωση αυτή μπορεί να επηρεάσει την πρόσληψη των απαραίτητων λιπαρών, αν και μπορεί να ρυθμιστεί με την προσθήκη άλλων πηγών λιπαρών στη διατροφή.

Αύξηση Αλκοολούχων Ποτών: Η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να συνδέεται με υγειονομικά προβλήματα, καθώς και με άλλους κινδύνους.

Παρόλα αυτά, η ημερήσια πρόσληψη θερμίδων δεν φαίνεται να έχει επηρεαστεί. Μέχρι την τελευταία διαθέσιμη μέτρηση από τον ΟΗΕ δεν καταγραφόταν κάποια ανησυχητική τάση με την μείωση στην περίοδο που εξετάζει η παρούσα μελέτη 2009-2018 να εκτιμάται σε 3,5% και την ημερήσια πρόσληψη θερμίδων το 2018 να εκτιμάται σε 3.382 θερμίδες.

Τέλος, καταγράφεται η μέση τιμή που πληρώνει το καταναλωτής το 2022 σε σχέση με το 2009. Όπως φαίνεται, η μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφονται στους ξηρούς καρπούς κατά 61%, στα μαρούλια κατά 64% και στον καφέ κατά 54%, ενώ οι μεγαλύτερες μειώσεις καταγράφονται στο συντηρημένο γάλα κατά -18%, στα μεταλλικά νερά κατά -30% και στα πουλερικά κατά -4%. Σε γενικές γραμμές τα στοιχεία αυτά δείχνουν μία στροφή του καταναλωτικού κοινού σε οικονομικότερες λύσεις προκειμένου να καλύψουν τις ίδιες ανάγκες με παρεμφερή προϊόντα.
Σημειώνεται ότι τα τελευταία χρόνια, η κάλυψη των αναγκών των νοικοκυριών από ίδια παραγωγή, η οποία αφορά κατά κανόνα τις αγροτικές περιοχές, έχει μειωθεί σημαντικά με εξαίρεση μεμονωμένα προϊόντα και κυρίως το ελαιόλαδο.