Περί vegan διατροφής…

Ποιος είναι ο ορισμός του vegan τροφίμου; Ποιες είναι οι κατάλληλες τροφές για ένα άτομο που ακολουθεί μία vegan διατροφή; Υπάρχει σχετική νομοθεσία που ορίζει συγκεκριμένες προϋποθέσεις χρήσης του χαρακτηρισμού;

Τόσα πολλά ερωτήματα που αναζητούν απαντήσεις…. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να ξεκαθαρίσουμε κάπως το τοπίο, ξεκινώντας από την επεξήγηση του όρου…

Vegan χαρακτηρίζονται τα τρόφιμα που δεν είναι προϊόντα ζωικής προέλευσης, και στα οποία, σε κανένα στάδιο της παραγωγής και της μεταποίησης, δεν έχει γίνει χρήση ή προσθήκη συστατικών (συμπεριλαμβανομένων των προσθέτων, φορέων, αρτυμάτων και ενζύμων) ή βοηθητικών μέσων επεξεργασίας ή ουσιών που δεν είναι πρόσθετα τροφίμων, αλλά χρησιμοποιούνται με τον ίδιο τρόπο και με τον ίδιο σκοπό ως βοηθητικά μέσα επεξεργασίας σε μεταποιημένη ή μη μορφή, ζωικής προέλευσης.

Ο χαρακτηρισμός vegan παρέχεται σε προαιρετική βάση για τον καταναλωτή και τον διευκολύνει να επιλέξει συγκεκριμένα τρόφιμα για τη διατροφή του.  Η ακριβής επισήμανση και η διαφάνεια στην επικοινωνία πρέπει να υποστηρίζουν και να προστατεύουν τα δικαιώματα των  ανθρώπων με συγκεκριμένες πεποιθήσεις, που για εκείνους αποτελούν φιλοσοφία και στάση ζωής.

Σύμφωνα με το άρθρο 36, του Καν. (ΕΕ) 1169/2011 σχετικά με την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα στους καταναλωτές, οι προαιρετικές πληροφορίες δεν πρέπει να παραπλανούν τον καταναλωτή, πρέπει να είναι σαφείς, να μην προκαλούν σύγχυση, και να βασίζονται, κατά περίπτωση, σε σχετικά επιστημονικά δεδομένα. Ειδικότερα δε, στην παρ. 3γ του ίδιου άρθρου, αναφέρεται ότι η Επιτροπή εκδίδει εκτελεστικές πράξεις σχετικά με τις προϋποθέσεις για την καταλληλότητα του τροφίμου για χορτοφάγους ή ακραιφνείς χορτοφάγους. Γνήσιους χορτοφάγους, δηλαδή vegans.

Το 2017, η SAFE (Safe Food Advocacy Europe) σε μία κοινή ενέργεια με vegetarian και vegan οργανισμούς, μεταξύ των οποίων και η Vegan Society, κάλεσε τα αρμόδια μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να δράσουν, και παράλληλα προώθησαν ένα πρότυπο με τις θεμελιώδεις απαιτήσεις και τις βασικές αρχές που καθιστούν ένα τρόφιμο κατάλληλο για vegetarian  ή vegan διατροφή. Η απάντηση της ΕΕ ήταν ότι τη δεδομένη χρονική στιγμή, δεν μπορούσαν να δεσμευτούν σε ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για την έκδοση των σχετικών εκτελεστικών πράξεων, διότι τότε υπήρχαν άλλες προτεραιότητες για τον Καν. 1169/2011, όπως για παράδειγμα οι διατάξεις για την καταγωγή του πρωταρχικού συστατικού των τροφίμων.

Αντίστοιχες κρούσεις προς την ΕΕ υπήρξαν και από την κοινή δράση της FoodDrinkEurope και της EVU (European Vegetarian Union), όπου ζητούσαν να οριστεί ένας νομικά δεσμευτικός ορισμός για τους χαρακτηρισμούς “Food suitable for vegans” και “Food suitable for vegetarians”.

To 2018, κατατέθηκε και μία πρόταση από πρωτοβουλία πολιτών για τη θέσπιση νομοθεσίας που θα καθιστά υποχρεωτική, μία από τις τρεις απλές εικονογραφικές επισημάνσεις σε όλα τα προϊόντα διατροφής: Μη χορτοφαγικά, χορτοφαγικά ή αμιγώς χορτοφαγικά. Ωστόσο, δεν έχει φτάσει στο ελάχιστο απαιτούμενο όριο, ένα εκατομμύριο υπογραφές σε τουλάχιστον 7 χώρες, για να ληφθεί υπόψη στις Βρυξέλλες.

Το θέμα λοιπόν εκκρεμεί ως προς τη νομοθεσία, η ΕΕ δεν έχει θεσπίσει συγκεκριμένους κανόνες για την εθελοντική επισήμανση των vegetarian και vegan προϊόντων.

Υπάρχουν βέβαια στην αγορά, αρκετά ιδιωτικά πρωτόκολλα που κατοχυρώνουν τα τρόφιμα ως vegetarian ή vegan, επιτρέποντας τη χρήση αναγνωρίσιμων συμβόλων επί των συσκευασιών τους, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις φυσικά. Με αυτό τον τρόπο βοηθούν τις επιχειρήσεις να διαφημίζουν καλύτερα τα προϊόντα τους και τους καταναλωτές να κάνουν πιο εύκολα τις επιλογές τους.

To 2019 ξεκινά και το project δημιουργίας νέου προτύπου από τον ISO, όπου έφερε αρκετές αντιδράσεις από την Vegan Κοινότητα.

Τον Νοέμβριο του 2020, η SAFE μαζί με άλλα 4 μέλη χορτοφαγικών οργανώσεων, απέστειλαν μία επιστολή στα μέλη της Τεχνικής Επιτροπής Τυποποίησης για τα τρόφιμα (ISO/ TC 34), επισημαίνοντας ότι το υπό ανάπτυξη πρότυπο ISO23662, δεν ευθυγραμμίζεται με τις βασικές αρχές τους και τους καλούν να λάβουν υπόψη το δικό τους πρότυπο Vegan Standard.

Το νέο διεθνές πρότυπο ISO23662:2021,  εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2021 και καθορίζει τους ορισμούς και τα τεχνικά χαρακτηριστικά για τα τρόφιμα και τα συστατικά τροφίμων που είναι κατάλληλα για τους χορτοφάγους και τους αμιγώς χορτοφάγους, καθώς επίσης και τους όρους επισήμανσης και των σχετικών ισχυρισμών.

Οι απαιτήσεις ασφάλειας των τροφίμων, τα χαρακτηριστικά των υλικών συσκευασίας, η καλή μεταχείριση των ζώων και άλλα κοινωνικοοικονομικά ζητήματα (όπως το δίκαιο εμπόριο), δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του.

Σύμφωνα με τον διεθνή οργανισμό ISO, η συμμόρφωση με το ISO23662:2021 θα διασφαλίσει ότι εφαρμόζονται με σαφήνεια οι ίδιοι κανόνες, ώστε να εξασφαλιστεί η ακεραιότητα κατά τις επικοινωνίες και να διευκολυνθεί το εμπόριο των χορτοφαγικών προϊόντων, διότι μέχρι σήμερα δεν υπήρχε ένα κοινά αποδεκτό πρότυπο σε παγκόσμιο επίπεδο.

Από την άλλη πλευρά, όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι εκπρόσωποι της Vegan Society of Canada «…δεν χρειάζεται τα πάντα να χαρακτηριστούν vegan…Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όλες τις λέξεις που έχουμε, και ακόμη και να δημιουργήσουμε νέες, εάν βοηθά τους καταναλωτές να κάνουν ενημερωμένες επιλογές. Κατανοούμε την επιθυμία να συνδεθούμε με καταναλωτές που θέλουν να κάνουν μια προσπάθεια αλλαγής, αλλά ο τρόπος για να γίνει αυτό δεν είναι να κάνουμε απαράδεκτες παραχωρήσεις στην ετικέτα vegan, όπως είδαμε στο ISO23662…»

Χρήσιμες πηγές και πληροφορίες:

• Το European Vegetarian Union δίνει τον ορισμό για vegan: http://www.euroveg.eu/wp-content/uploads/2015/06/Definition_greek.pdf
• Η Vegan Society αναφέρει ότι η εφαρμογή των vegan αρχών ….’’is a philosophy and a way of living which seeks to exclude, as far as is possible and practicable, all forms of exploitation of, and cruelty to, animals for food, clothing, or any other purpose’’: https://www.vegansociety.com/go-vegan/definition-veganism
• Οι ορισμοί και οι προϋποθέσεις χρήσης των χαρακτηρισμών vegan από το πρότυπο της SAFE: https://www.safefoodadvocacy.eu/vegan-and-vegetarian-legislation/
• H κοινή θέση της FoodDrinkEurope και της EVU: https://www.fooddrinkeurope.eu/uploads/best_practices/Joint_Position_FoodDrinkEurope_and_EVU.pdf
• H πρωτοβουλία πολιτών για τη θέσπιση νομοθεσίας περί χαρακτηρισμών χορτοφαγικών προϊόντων: https://europa.eu/citizens-initiative/initiatives/details/2018/000007_el
• Ενημέρωση για τη νέα έκδοση ISO23662:2021: https://www.iso.org/standard/76574.html