Αποστολή του cibum στο πρόγραμμα της WWF «Εat4Change» στον Γαλατά Τροιζηνίας.
Της Βιργινίας Κιμπουροπούλου
Η δεύτερη ημέρα στο πρόγραμμα Eat for Change μας βρήκε με πολλές πληροφορίες, πολλά brainstorming και παιχνίδια αναφορικά με την επείγουσα ανάγκη για την υιοθέτηση ενός πιο βιώσιμου τρόπου διατροφής. Βέβαια, ακόμα και ανάμεσα σε ανθρώπους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους σε περιβαλλοντικούς σκοπούς, υπήρχαν ακόμα κάποια κενά που έπρεπε να γεμίσουν πάνω σε αυτό το ζήτημα.
Γιατί το τι τρώω είναι σημαντικό για τη βιοποικιλότητα; Πώς το τι τρώω «εγώ» επηρεάζει τον πλανήτη; Τι είναι πάλι αυτές οι εναλλακτικές πρωτεΐνες; Πρέπει να αποκόψουμε τελείως την ανθρωπότητα από τη ζωική παραγωγή για να δούμε αποτελέσματα; Τι θα γίνει με άλλα κρίσιμα ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν, όπως η παγκόσμια πείνα ή η σπατάλη τροφίμων και πώς μια οικολογική δίαιτα θα μπορέσει να συμβάλει θετικά σε κάποιο από τα παραπάνω; Και κυρίως, γιατί πρέπει μια φιλική προς το περιβάλλον δίαιτα, να ενδιαφέρει τους περισσότερους, αν όχι όλους, τους ανθρώπους και να ξεπερνά τους ανθρώπους που βρίσκονται στη λεγόμενη «πράσινη φούσκα» της οικολογίας;
Κάποια από αυτά τα ερωτήματα με απασχολούσαν στο σημερινό πρόγραμμα, κάποια ίσως να προβληματίζουν εσάς. Αλλά σε πρώτη φάση θα ήταν μια καλή ιδέα να δούμε το μέγεθος του προβλήματος. Σύμφωνα με την Stella Hoynalanmaa από τη WWF στη Φινλανδία και διευθύντρια στο πρόγραμμα της οργάνωσης που ασχολείται με το φαγητό, επί του παρόντος το μείζον ζήτημα είναι η αγροδιατροφή, η οποία καλύπτει περίπου το 25% της γης στον πλανήτη. Το αμέσως επόμενο πρόβλημα που προκύπτει από την εκτεταμένη χρήση της γης για αγροτικούς σκοπούς είναι πως το 85% χρησιμοποιείται ως τροφή για τα καλλιεργούμενα ζώα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη σόγια από την οποία αποτελείται το μεγαλύτερο μέρος των ζωοτροφών.
Το αποτέλεσμα δεν αφορά, δυστυχώς, μόνο τα άμεσα προβλήματα που είναι η αποψίλωση των δασών για χάρη των καλλιεργειών και η αύξηση των εκπομπών από τα ζώα, αλλά και έμμεσα προβλήματα, το καθένα από τα οποία τροφοδοτούν μια μακρά συζήτηση γεμάτη προβληματισμούς. Αφενός οι μονοκαλλιέργειες χειροτερεύουν την ποιότητα του εδάφους και αφετέρου έχουμε τα προβλήματα που αφορούν την ίδια τη μαζική παραγωγή: ζώα γεμάτα ορμόνες και φάρμακα, τοξικές ουσίες (φυτοφάρμακα κ.α.), συσκευασίες, μεταφορά κ.α.
Όλα τους είναι παράγοντες που συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή και απαιτούν αλλαγές σε ένα κρίσιμο πεδίο του τρόπου ζωής, που τελικά αφορά στο τι βάζουμε στο στομάχι μας. Και το πρόβλημα είναι πιο σοβαρό από όσο σας το περιγράφω εγώ. Γνωρίζατε για παράδειγμα ότι αν τρώγαμε όλοι σαν τον πληθυσμό της Βραζιλίας θα χρειαζόμασταν περίπου 5 πλανήτες για να μας συντηρήσουν, κυρίως λόγω της κατανάλωσης κρέατος; Ούτε εγώ…
Όσο σοκαριστικός και αν είναι ο αριθμός, η λύση προφανώς δεν είναι να «αφανίσουμε» τις διατροφικές συνήθειες της Βραζιλίας, αν και αυτό σίγουρα σε εμάς ως Ευρωπαίους θα φαινόταν «βολικό» κατά ένα τρόπο.
Δεν θα σας κουράσω με τη θεωρία, γιατί από όπου και να το πιάσουμε, όλα τα τρόφιμα έχουν μεγάλο περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Για παράδειγμα, μια κούπα καφέ χρειάζεται για να παραχθεί πολλά λίτρα νερού, ρεύμα, εκτάσεις γης και άλλα πόσα καύσιμα για να μεταφερθεί από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής – και όχι μόνο- όπου παράγεται, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τις κούπες του μέσου Ευρωπαίου. Αν μια κούπα καφέ μόνο έχει τόσο μεγάλο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, φανταστείτε πόσα πράγματα θα έπρεπε να κόψουμε για να φτάσουμε το απόλυτο μηδέν. Αν οι αγελάδες, οι οποίες εκτιμάται ότι εκπέμπουν περίπου το 1\3 του μεθανίου που είναι υπεύθυνο για την μόλυνση του περιβάλλοντος, είναι τόσο βλαπτικές, θα έπρεπε να κόψουμε τελείως το γάλα και το κρέας;
Προς το παρόν, δεν έχουμε φτάσει ακόμα εκεί, καθώς κάτι τέτοιο θα ήταν μη ρεαλιστικό, δεδομένου ότι η ζωική παραγωγή αποτελεί τεράστιο μέρος της κουλτούρας και της διατροφικής μας καθημερινότητας, όπως και ο καφές.
Μια σημαντική αλλαγή, ωστόσο, που μπορούμε να κάνουμε είναι να μειώσουμε την κατανάλωση κρέατος και έπειτα να ελέγχουμε την παραγωγή του. Αυτό θα σήμαινε, για παράδειγμα, βιολογικά προϊόντα ή από ντόπιους και έμπιστους παραγωγούς, μιας και δεν μπορούμε όλοι να γίνουμε αγρότες και να παράγουμε τα δικά μας προϊόντα.
Από που θα παίρνουμε πρωτεΐνη, η οποία είναι απαραίτητη για την διατροφή ενηλίκων και των παιδιών; Πράγματι, μόνο το κρέας προσφέρει τόσο μεγάλη ποσότητα βιταμίνης Β12 και ορισμένα άλλα μικροθρεπτικά συστατικά. Αλλά η πραγματικότητα είναι πως χρειαζόμαστε λιγότερα ζωικά προϊόντα για να πάρουμε τις απαιτούμενες ποσότητες. Μάλιστα, μια έρευνα του Lancet που είχαμε παραθέσει και εμείς ανέδειξε την αυθεντική μεσογειακή διατροφή –που έχει χαρακτηριστεί ως η πιο θρεπτική- την πιο βιώσιμη δίαιτα και αυτή περιλαμβάνει κρέας μια φορά την εβδομάδα και κόκκινο κρέας μια φορά το μήνα.
Η αλήθεια είναι πως η ζωή μας έχει γίνει πολύ περίπλοκη, όσον αφορά στις διατροφικές επιλογές, με αποτέλεσμα τα αρνητικά να είναι πολλά και να χρειάζεται ακόμα παραπάνω σκέψη για να ζήσει κανείς βιώσιμα από ό,τι νομίζουμε. Αλλά στο πεδίο των πρωτεϊνών, δεν χρειάζονται τεράστιες ή πολύ ακριβές (γιατί οι εποχές είναι δύσκολες και οι αγελάδες «ισχνές» για όλους). Τα αυγά, τα μπιζέλια, το σπανάκι, οι φακές, τα μανιτάρια είναι μόνο μερικά παραδείγματα εναλλακτικών πρωτεϊνών, που πολλές φορές είναι και πιο φτηνές από το κρέας.
«Ναι, αλλά κάθε μέρα αρακά θα τρώμε;». Αυτό θα ήταν βαρετό για όλους και εξίσου μη ρεαλιστικό με το να γίνουν όλοι vegan. Σε αυτό το σκέλος, οι οικολογικές οργανώσεις μπορούν να βοηθήσουν αρκετά, παρέχοντας σεμινάρια με συνταγές, πληροφορίες και πληροφορίες σχετικά με το budget ή τη διατροφική αξία ορισμένων πιάτων.
Ειδικά σε μια κοινωνία, όπως η ελληνική, που το κρέας αφορά την πλειοψηφία των πολιτών και πολλοί γονείς μπορεί να έχουν αμφιβολίες για το αν μια vegetarian ή vegan διατροφή είναι υγιές και επαρκές μοντέλο για να μεγαλώσουν το παιδί τους, η πληροφόρηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μεγάλο «όπλο» για την επίτευξη της βιωσιμότητας. Κάνοντας ένα ομαδικό role play, όπου ο καθένας από εμάς έπρεπε να υποδυθεί μια προσωπικότητα που υιοθετεί τη δυτική νόρμα στο φαγητό και την πολυάσχολη καθημερινότητα, καταλάβαμε πως η άγνοια είναι ίσως το μεγαλύτερο εμπόδιο που έχει ο μέσος άνθρωπος στο να φάει εναλλακτικά.
Το κεφάλαιο γεύση επίσης απασχολεί πολύ κόσμο και σε αυτό έγκειται και η παροχή των συνταγών που ανέφερα προηγουμένως. Αυτό το τελευταίο το βίωσα προσωπικά αυτές τις μέρες ως ένας μέσος κρεατοφάγος ενήλικας. Μαγειρεύοντας μόνο με φυτά και ελάχιστα μπαχαρικά είδα πως ακόμα και το μπρόκολο, που προσωπικά μισούσα, μπορεί να γίνει μια πολύ οικονομική και φτηνή λιχουδιά, αν μαγειρευτεί στο τηγάνι σε μικρά κομματάκια, με λίγο ελαιόλαδο και καπνιστό αλάτι από πάνω. Είδα πως στην πραγματικότητα χρειάζονται απλά μερικές τεχνικές από ανθρώπους που έχουν «σπουδάσει» το να μαγειρεύουν με φυτικά προϊόντα και ελάχιστα υλικά για να έχει κανείς μια υγιεινή και οικολογική διατροφή και πρωτίστως με καλή γεύση. Άλλωστε τι είναι η ζωή χωρίς γεύση;
Ακολουθήστε το Cibum 
