Πιθανές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της περικοπής των απορριμμάτων τροφίμων της Ε.Ε. έως το 2030.
Το 2020 στην Ε.Ε. σχεδόν 59 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων πήγαν στα σκουπίδια, σύμφωνα με το Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτό σημαίνει πως 131 κιλά σπατάλη τροφίμων βαρύνει τον καθένα έναν από μάς που ζούμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή περίπου 10% του συνόλου των τροφίμων που παρέχονται σε εστιατόρια, καταστήματα εστίασης, λιανική πώληση και νοικοκυριά. Οι επιστήμονες του Κέντρου Ερευνών υπολόγισαν ότι τα απόβλητα τροφίμων αντιπροσωπεύουν περίπου το 16% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από το σύστημα τροφίμων της Ε.Ε.
Ο στόχος 12.3 του Στόχου Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) απαιτεί τη μείωση κατά το μισό της παγκόσμιας κατά κεφαλήν σπατάλης τροφίμων σε επίπεδο λιανικής και καταναλωτή και μείωση των απωλειών τροφίμων σε ό,τι αφορά τις αλυσίδες παραγωγής και εφοδιασμού τροφίμων. Για να επιταχυνθεί η συμβολή της Ε.Ε. σε αυτόν τον παγκόσμιο στόχο, σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει στόχους για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων στα κράτη-μέλη.
Οι επιστήμονες της Επιτροπής ανέλυσαν τις πιθανές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της περικοπής των απορριμμάτων τροφίμων της Ε.Ε. έως το 2030 με το μοντέλο παγκόσμιας οικονομίας που ονομάζεται MAGNET (Modular Applied General Equilibrium Tool). Επιπλέον, έχουν αξιολογηθεί αναλόγως και τα περιβαλλοντικά οφέλη που συνδέονται με τη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων.
Εφαρμόστηκαν θεωρητικά μειώσεις στη σπατάλη τροοφίμων, περίπου 12%, 23% και 41% στα απορρίμματα τροφίμων της Ε.Ε., που αφορούσαν διαφορετικά επίπεδα περικοπών σπατάλης τροφίμων σε ολόικληρη την αλυσίδα εφοδιασμού. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι με τέτοιες μειώσεις στη σπατάλη τροφίμων, τα νοικοκυριά στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν 220-720 ευρώ κατά μέσο όρο κάθε χρόνο. Αυτό θα σήμαινε μείωση άνω του 6% στο μερίδιο των δαπανών για τρόφιμα στο σύνολο των δαπανών των νοικοκυριών.
Η σπατάλη λιγότερων τροφίμων θα μπορούσε να βοηθήσει στον μετριασμό των τιμών των τροφίμων. Για παράδειγμα, η έκθεση του Κέντρου Ερευνών εκτιμά ότι η τιμή των λαχανικών θα μπορούσε να μειωθεί έως και 4%, ενώ οι τιμές των φρούτων θα μπορούσαν να μειωθούν κατά 2%. Επιπλέον, εκτίμησε ότι ο περιορισμός της σπατάλης τροφίμων θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως και 108 εκατομμύρια τόνους, ανάλογα με το σενάριο που εξετάζεται.
Η έκθεση εκτιμά επίσης πως θα υπάρξει χαμηλότερη ζήτηση τροφίμων στην Ε.Ε., καθώς με λιγότερη σπατάλη τροφίμων, θα χρειαστεί να παραχθούν λιγότερα τρόφιμα για τη διατροφή του πληθυσμού της ΕΕ. Εάν η Ε.Ε. μειώσει τη σπατάλη τροφίμων πιο γρήγορα από άλλες περιοχές, η έρευνα δείχνει ότι οι εξαγωγές τροφίμων της Ε.Ε. θα γίνουν πιο ανταγωνιστικές παγκοσμίως. Η ενδεχόμενη αύξηση των εξαγωγών θα μπορούσε να εξισορροπήσει ορισμένες από τις αρνητικές επιπτώσεις της χαμηλότερης εγχώριας ζήτησης για τον τομέα των τροφίμων της Ε.Ε.
Πρωτοβουλίες για εξοικονόμηση χιλιάδων τόνων τροφίμων
Πέρα από τη μελέτη, οι ερευνητές του κέντρου διεξήγαγαν επίσης στοχευμένη διαβούλευση μεταξύ των κρατών-μελών αλλά και των όλων των ενδιαφερομένων, προκειμένου να συλλέξουν δεδομένα σχετικά με τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για την πρόληψη της σπατάλης τροφίμων. Έλαβαν απαντήσεις από 20 χώρες σχετικά με 62 πιθανές πρωτοβουλίες. Οι πρωτοβουλίες είναι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους σε επίπεδο μεγέθους και προϋπολογισμού, καθώς οι συμμετέχοντες στην έρευνα ήταν έμποροι λιανικής, εργαζόμενοι σε δήμους, καταναλωτές, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, αγρότες, σχολεία αλλά και άλλοι τύποι ενδιαφερόμενων μερών.
Οι περισσότερες από τις πρωτοβουλίες που συμμετείχαν στην έρευνα αφορούσαν την αναδιανομή των πλεονασματικών τροφίμων. Σύμφωνα με τις απαντήσεις της έρευνας, 15 διαφορετικά έργα που παρείχαν αυτές τις πληροφορίες αναδιανέμουν σωρευτικά σε ένα
Οι χώρες της Ε.Ε. έχουν λάβει διάφορα μέτρα όπως η ενημέρωση σχετικά με τη σημασία της σήμανσης ημερομηνίας στα τρόφιμα για την αντιμετώπιση παρεξηγήσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε σπατάλη τροφίμων, η υποχρεωτική δωρεά πλεονάζοντος τροφίμων για ορισμένους τομείς, η μείωση του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας στα τρόφιμα που δωρίζονται ή η χρηματοδότηση σχετικής έρευνας.
Από την άλλη πλευρά, η παρακολούθηση και η αξιολόγηση των πολιτικών πρωτοβουλιών για την πρόληψη της σπατάλης τροφίμων δεν είναι ακόμη μια ευρέως διαδεδομένη πρακτική μεταξύ των χωρών της Ε.Ε., γεγονός που καθιστά δύσκολο τον προσδιορισμό της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας της πολιτικής.
Τρόποι αντιμετώπισης της σπατάλης τροφίμων
Τα νοικοκυριά ευθύνονται για πάνω από το μισό (53%) των απορριμμάτων τροφίμων στην Ε.Ε., σπαταλώντας περισσότερους από 31 εκατομμύρια τόνους τροφίμων το 2020. Ο τομέας μεταποίησης έρχεται δεύτερος με το 20% των απορριμμάτων τροφίμων της Ε.Ε., ακολουθούμενος από τον πρωτογενή τομέα παραγωγής (10%), εστιατόρια και υπηρεσίες εστίασης (9%) λιανική και λοιπή διανομή τροφίμων (7%).
Εξετάζοντας τι συνθέτει τα απορρίμματα τροφίμων της Ε.Ε., τα φρούτα και τα λαχανικά καταλαμβάνουν τη μεγαλύτερη μερίδα στον κάδο, αντιπροσωπεύοντας το 27% και το 20%, αντίστοιχα. Σημαντικό μερίδιο έχουν επίσης τα δημητριακά (13%), το κρέας (10%) και οι πατάτες (10%).
Το European Consumer Food Waste Forum, ένα πιλοτικό πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και συντονίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εξέδωσε μία λίστα των καλύτερων πρακτικών και εργαλείων για να βοηθήσει τόσο τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής όσο και τους επαγγελματίες να μειώσουν τη σπατάλη τροφίμων κατά την κατανάλωση, π.χ. , σε εστιατόρια και σε άλλες υπηρεσίες εστίασης.
Η λίστα διαφοροποιείται μεταξύ έξι τύπων, παρέχοντας πληροφορίες για την αποτελεσματικότητά τους, το πιο σχετικό κοινό-στόχο και τους ενδιαφερόμενους φορείς, συγκεκριμένα παραδείγματα για τον καθένα και πρακτική καθοδήγηση, βασιζόμενη επίσης στην εμπειρία των επαγγελματιών. Οι έξι τύποι είναι οι εξής:
- Συμβουλές και εργαλεία για τα νοικοκυριά (π.χ. συνταγές για τη χρήση υπολειμμάτων).
- Καθοδήγηση για νοικοκυριά (π.χ. πρακτική εκπαίδευση σε κουζίνες)
- Τοπικές εκστρατείες ευαισθητοποίησης (π.χ. ενημέρωση Μέσων Ενημέρωσης και αναδυόμενες εκδηλώσεις).
- Εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις στην τάξη ΚΑΙ στα σχολικά κυλικεία.
- Π.χ. τσάντες με σκυλάκια σε εστιατόρια προκειμένου να μεταφερθεί στο σπίτι το φαγητό που έχει απομείνει
- Εθνικά προγράμματα πρόληψης της σπατάλης τροφίμων.
Η στρατηγική Farm to Fork που εγκρίθηκε ως μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας στοχεύει στη μείωση του περιβαλλοντικού και κλιματικού αποτυπώματος του συστήματος τροφίμων της Ε.Ε. και στη διευκόλυνση της στροφής σε υγιεινή και βιώσιμη διατροφή. Για να επιταχυνθεί η πρόοδος της Ε.Ε. προς αυτόν τον στόχο, η Επιτροπή προτείνει να τεθούν στόχοι μείωσης των απορριμμάτων τροφίμων που θα πρέπει να επιτύχουν τα κράτη-μέλη έως το 2030. Αυτοί απαιτούν μείωση της σπατάλης τροφίμων, έως το 2030, κατά 10% στη μεταποίηση και την κατασκευή και 30%, από κοινού σε λιανική και κατανάλωση.
Ακολουθήστε το Cibum 
