Η επιμόλυνση των προϊόντων τροφίμων με ξένα σώματα εξακολουθεί να αποτελεί κίνδυνο για τη βιομηχανία τροφίμων και ποτών. Παρά το γεγονός ότι έχουν θεσπιστεί πολλοί έλεγχοι για την ασφάλεια των τροφίμων, ορισμένοι κίνδυνοι εξακολουθούν να ξεγλιστρούν από αυτά τα προληπτικά μέτρα.
Όπως αναφέρει το Food Safety Magazine, ενώ με πρώτη ματιά ο αριθμός των ανακλήσεων του 2020 λόγω παρουσίας ξένου σώματος σε σχέση με το 2019 δείχνει μια φθίνουσα τάση, μπορεί ουσιαστικά να μην είναι πλήρως αντιπροσωπευτικός εξαιτίας των αλλαγών που επέφερε η πανδημία COVID-19. Εξετάζοντας παράλληλα, το σύνολο των στοιχείων από το 2010 έως το 2020, παρατηρείται ανοδική τάση.
Η στάση και οι συμπεριφορές της ομάδας μέσα στο εργοστάσιο, ή την επιχείρηση θα επηρεάσουν την κουλτούρα ασφάλειας των τροφίμων. Η κουλτούρα για την ασφάλεια τροφίμων θα διασφαλίσει ότι η γνώση των εργαζομένων για τους κινδύνους του ξένου σώματος είναι επαρκώς διαδεδομένη. Η ομάδα HACCP εντοπίζει τους κινδύνους του ξένου σώματος και εφαρμόζει κατάλληλους ελέγχους.
Υπάρχουν διάφορα κομμάτια εξοπλισμού που χρησιμοποιούνται για την πρόληψη της εισβολής ξένων σωμάτων όπως κόσκινα, φίλτρα, μαγνήτες, οπτικοί ταξινομητές, ανιχνευτές μετάλλων και μηχανήματα ακτινών Χ. Υπάρχουν επίσης χειρωνακτικοί έλεγχοι, όπως η μετάγγιση προϊόντων από την αρχική τους συσκευασία, το άνοιγμα των σάκων και οι οπτικές επιθεωρήσεις. Καθώς οι πρώτες ύλες φθάνουν στον κατασκευαστή και ελέγχονται τα συστατικά, η απόδοση κάθε πρώτης ύλης θα πρέπει να παρακολουθείται με βάση τα ευρήματα κατά την παραλαβή και μέσω των παραπόνων των πελατών. Η αξιολόγηση επικινδυνότητας των πρώτων υλών θα πρέπει να προσδιορίζει και τους κινδύνους απόδοσης, τους οποίους μπορείτε να γνωρίζετε είτε από τα δικά σας ευρήματα είτε από εξωτερικές βάσεις δεδομένων.
Στρατηγικές Πρόληψης
Προτείνεται προσέγγιση 4 σταδίων για την αποτροπή εμφάνισης ξένου σώματος στα προϊόντα.
- Εξάλειψη
- Ελαχιστοποίηση
- Περιορισμός
- Διαχείριση
Όπως δηλώνει ο όρος “εξάλειψη”, αυτή είναι μια ευκαιρία να αποφευχθεί ένας κίνδυνος ξένου σώματος από την είσοδο του εργοστασίου. Η επόμενη προσέγγιση πρόληψης είναι να «ελαχιστοποιηθεί» ο κίνδυνος όπου είναι δυνατόν. Αυτό θα μπορούσε να μεταφραστεί π.χ. σε τοποθέτηση των πρώτων υλών σε πλαστικά δοχεία αντί για γυάλινες φιάλες.
Εάν δεν έχει υπάρξει επιτυχία στην εξάλειψη ή την ελαχιστοποίηση του κινδύνου ξένου σώματος, στη συνέχεια, προσπαθούμε να εισαγάγουμε διαδικασίες που να “περιορίζουν” τους κινδύνους ξένου σώματος από την είσοδο σε ορισμένες περιοχές του εργοστασίου. Τέλος, η «διαχείριση» των κινδύνων ξένου σώματος γίνεται με τη χρήση της καταλληλότερης μηχανικής ή χειροκίνητης λειτουργίας για την απομάκρυνση του ξένου σώματος κατά την παρασκευή του προϊόντος. Αυτό υποστηρίζεται επίσης με ένα ισχυρό προγραμματισμένο σύστημα προληπτικής συντήρησης (PPM) και ένα σύστημα επιθεώρησης για να διασφαλιστεί ότι ο εξοπλισμός κατασκευής είναι κατάλληλος για χρήση σε καθημερινή βάση. Ακολουθείται παράλληλα ένα πρόγραμμα εσωτερικού ελέγχου για την επαλήθευση των διαδικασιών.
Οι μεγαλύτερες επιμολύνσεις με ξένα σώματα στη βιομηχανία τροφίμων τα τελευταία 10 χρόνια ήταν με μέταλλο και πλαστικό και ακολουθούν τα θραύσματα γυαλιού και τα λοιπά απροσδιόριστα ξένα σώματα.
Το πλαστικό χρησιμοποιείται σε πολλές περιοχές ενός εργοστασίου και μερικές φορές άσκοπα.
Το περιτύλιγμα των παλετών των α’ υλών σπάνια αποτελεί πηγή μόλυνσης, αλλά θα πρέπει να γίνεται καλή διαχείρισή του κατά το άνοιγμα, για να διασφαλιστεί ότι δεν υπάρχει κίνδυνος να καταλήξουν κάποια κομμάτια του στο τρόφιμο.
Όταν τα προϊόντα μεταγγίζονται από την αρχική τους συσκευασία, συνήθως σε πλαστικούς ή χάρτινους σάκους, μπορούν επίσης να περιβάλλονται από πλαστικά περιτυλίγματα. Θα πρέπει να υπάρχουν αυστηρές διαδικασίες μετάγγισης και να εφαρμόζονται καλές τεχνικές για το άνοιγμα των σάκων. Στην ιδανική περίπτωση, αυτή η εργασία διεξάγεται σε ειδικό χώρο και δεν επιτρέπει την άμεση επαφή με προϊόντα.
Τα μέτρα ατομικής προστασίας (ΜΑΠ) έχουν συνήθως διαφορετικά χρώματα για να υπάρχει διαφοροποίηση των ρόλων εργασίας και του χειρισμού των προϊόντων. Μία «ευκαιρία» επιμόλυνσης των προϊόντων με ξένο σώμα, συμβαίνει κατά τη διαδικασία αφαίρεσης ή αλλαγής των ΜΑΠ από τους εργαζόμενους. Καθώς πολύ συχνά οι ποδιές σχίζονται, ενθαρρύνετε να γίνεται η απομάκρυνση των ΜΑΠ μακριά από τις περιοχές επαφής με τα προϊόντα.
Οι ιμάντες προϊόντων έχουν συχνά πλαστικό στις άκρες, και πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη σωστή ρύθμισή τους. Σε διαφορετική περίπτωση, μπορεί να δημιουργηθεί τριβή με τα καλύμματα κυλίνδρων μεταφοράς και να δημιουργηθούν ξύσματα που πηγαίνουν απευθείας στο προϊόν. Οι έλεγχοι πριν από την έναρξη λειτουργίας μπορούν να εντοπίσουν αυτά τα ζητήματα για να αποτρέψουν τη μόλυνση.
Τα υλικά συσκευασίας μερικές φορές παραβλέπονται ως πιθανή πηγή επιμόλυνσης από πλαστικό. Τα υλικά αυτά είναι βαριά και συχνά παραδίδονται σε λεπτές πλαστικές σακούλες που μπορούν εύκολα να σχιστούν κατά τη χειροκίνητη μεταφορά τους στην περιοχή συσκευασίας. Η ίδια η συσκευασία μπορεί να έχει θραύσματα πλαστικού που να καταλήγουν σε άδειους δίσκους, οι οποίοι αργότερα θα υποδεχθούν το προϊόν, προκαλώντας έτσι μόλυνση με ξένο σώμα.
Υπάρχουν εξελίξεις και καινοτομίες που εξετάζουν πώς μπορούμε να εντοπίσουμε τη μόλυνση από πλαστικά, αλλά δεν είναι κοινές στη βιομηχανία τροφίμων. Ως εκ τούτου, οι ορθές πρακτικές παρασκευής (GMPs) πρέπει να τηρούνται απαρέγκλιτα για την πρόληψη της μόλυνσης από πλαστικά.
Τα υπόλοιπα ξένα σώματα που απασχόλησαν τη βιομηχανία είναι το μέταλλο και το γυαλί. Δεδομένου ότι όλος ο εργοστασιακός εξοπλισμός είναι κατασκευασμένος από κάποιο είδος μετάλλου, αυτό ενέχει τον υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης. Εφόσον λοιπόν το μέταλλο είναι γνωστός κίνδυνος, μία καλή πρακτική είναι, να δημιουργήσετε έναν χάρτη εξοπλισμού του εργοστασίου. Αυτός ο χάρτης δείχνει κάθε κομμάτι εξοπλισμού και περιγράφει λεπτομερώς τη μεταλλική του σύνθεση. Ως εκ τούτου, όταν εντοπιστεί ένα μεταλλικό κομμάτι ως ξένο σώμα, μπορείτε να περιορίσετε τον εξοπλισμό από τον οποίο θα μπορούσε να προέρχεται πολύ πιο γρήγορα.
Όπως αναφέρθηκε ήδη, το γυαλί πρέπει να εξαλειφθεί από μια εγκατάσταση που δεν συσκευάζει προϊόντα σε γυάλινα δοχεία. Ορισμένα μέτρα πρόληψης όταν γίνεται χρήση γυαλιού, θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν λαστιχένια χαλιά στο πάτωμα όπου γίνεται ο χειρισμός του γυαλιού για την πρόληψη θραύσεων σε περίπτωση πτώσης ή αντιστροφή της συσκευασίας για πλύση με νερό ή φύσημα με αέρα, τα οποία μπορούν να απομακρύνουν τυχόν θραύσματα γυαλιού πριν από την πλήρωση. Η καλύτερη μέθοδος για τον οπτικό έλεγχο ενός γυαλιού σε μια γραμμή παραγωγής είναι με έναν φακό, που δημιουργεί αντανάκλαση σε τυχόν θραύσματα.
Σε αντίθεση με την επιμόλυνση από πλαστικό, η μόλυνση από γυαλί μπορεί να ανιχνευθεί με ακτίνες Χ και η μόλυνση μετάλλων από ανιχνευτές μετάλλων καθώς και ακτίνες Χ. Ωστόσο, υπάρχει ένα όριο στις δυνατότητες ανίχνευσης τους, το οποίο θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές ανακλήσεις ως αποτέλεσμα της επιμόλυνσης από μέταλλο και γυαλί.
Οι συχνοί εσωτερικοί έλεγχοι αποτελούν μια καλή ένδειξη για το πόσο ώριμη είναι μια κουλτούρα ασφάλειας των τροφίμων σε μια επιχείρηση. Αν προκύψουν ορισμένα ζητήματα, θα πρέπει να υπάρχει επιθυμία για συνεχή βελτίωση. Όταν υπάρχουν από την άλλη τέλεια check lists, πρώτα αξιολογήστε αν αντιπροσωπεύουν πραγματικά το εργοστάσιο. Εάν οι έλεγχοι εντοπίσουν ζητήματα αντί να υποδείξουν ότι όλα είναι τέλεια, θα φανεί μια αλλαγή συμπεριφοράς.
Πρακτικές πρόληψης της επιμόλυνσης
Τρεις βασικές λειτουργίες μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της μόλυνσης: η μηχανική, οι λειτουργίες και η υγιεινή.
Εάν παρουσιαστεί βλάβη ή δυσλειτουργία, κατά τη διάρκεια της παραγωγής, ο μηχανικός θα πρέπει να μπορεί να διορθώσει τον εξοπλισμό χωρίς να προκαλέσει κίνδυνο παρουσίας ξένου σώματος κατά τη διάρκεια των ωρών παραγωγής, γι αυτό η επισκευή πρέπει να γίνει πολύ προσεκτικά. Μόλις επιδιορθωθεί ο εξοπλισμός, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί επιθεώρηση από τους μηχανικούς για να επαληθευτεί ότι δεν υπάρχουν κίνδυνοι παρουσίας ξένου σώματος πριν από την παράδοση του εξοπλισμού πίσω στην παραγωγή. Επίσης, η αποθήκη και οι εργαλειοθήκες πρέπει να είναι τακτοποιημένες για να μην αποτελούν δυνητικό κίνδυνο με τα αντικείμενα που είναι αποθηκευμένα στο πάτωμα ή τα συντρίμμια να παραμένουν σε εργαλειοθήκη.
Οι επιχειρήσεις είναι υπεύθυνες για τον έλεγχο της καλής λειτουργίας του εξοπλισμού τους στην αρχή κάθε βάρδιας και όλοι οι εργαζόμενοι στη βάρδια τους πρέπει να φέρουν τα κατάλληλα ΜΑΠ. Οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων είναι υπεύθυνοι να καθοδηγούν τις ομάδες τους, όπου χρειάζεται να επικροτούν συμπεριφορές καθώς και να εντοπίζουν την ανάγκη για περαιτέρω εκπαίδευση.
Επίσης συνιστάται να εξετάζονται με προσοχή από την αρμόδια ομάδα υγιεινής όλα τα μέρη του εξοπλισμού όταν αυτός αποσυναρμολογείται για καθαρισμό. Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει και η καλή εσωτερική και διατμηματική εταιρική επικοινωνία, ιδιαίτερα στις αλλαγές της βάρδιας.
Εσωτερικά αποτελέσματα και παράπονα πελατών
Όταν υπάρξει παρουσία ξένων σωμάτων, το τι τελικά θα κάνει η εταιρεία σχετικά με αυτά τα ευρήματα δείχνει και πόσο ώριμη είναι η εταιρική κουλτούρα για την ασφάλεια των τροφίμων. Μερικές εταιρείες μπορεί να είναι ικανοποιημένες που το σύστημα λειτουργεί και όντως είχαν κάποιο εύρημα, ενώ κάποιοι θα προχωρήσουν ακόμα παραπέρα, θα πάρουν αυτά τα ευρήματα και θα καθορίσουν τη βασική αιτία του ζητήματος για να αποτρέψουν την επανεμφάνιση.
Ομοίως, με τα παράπονα των πελατών, το πιο συχνό φαινόμενο είναι να κλείσει ένα παράπονο με μια περιορισμένη έρευνα πάνω στην καταγγελία, όμως η πιο ορθή πρακτική θα είναι η εταιρεία να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα και να χρησιμοποιήσει τις τάσεις παραπόνων και άλλες μετρήσεις για να φτάσει στη βασική αιτία.
Οι μέθοδοι πρόληψης εμφάνισης ενός ξένου σώματος σε μια εγκατάσταση, απαιτούν εξοπλισμό ανίχνευσης, αλλά βασίζονται επίσης σε μεγάλο βαθμό στις συμπεριφορές και τις στάσεις του εργατικού δυναμικού. Από τις πρώτες ύλες που φθάνουν έως την αξιολόγηση κάθε βήματος της διαδικασίας στην παραγωγή, υπάρχει ανάγκη κατανόησης των κινδύνων που εμπλέκονται και του τρόπου με τον οποίο μπορούν να ελεγχθούν ή να μετριαστούν. Όσο ισχυρότερη είναι η κουλτούρα ασφάλειας των τροφίμων στην εταιρεία, τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα να υπάρξουν ζητήματα ασφαλείας λόγω ξένων σωμάτων, καθώς η εταιρεία θα βρίσκεται ένα βήμα μπροστά και θα προσπαθεί να διαχειριστεί τους κινδύνους από την ρίζα τους και όχι απλά να αντιμετωπίσει ένα πιθανώς κακό αποτέλεσμα.
Ακολουθήστε το Cibum 
