Δηλητήριο για τον οργανισμό ή “τροφή” για τον εγκέφαλο; Οι επιστημονικές μελέτες και οι προειδοποιήσεις για τα γλυκαντικά πληθαίνουν ανοίγοντας τον δρόμο για την επιστροφή της ζάχαρης αλλά υπό έναν και μοναδικό όρο.
Της Δέσποινας Χάρου
Τι γνωρίζει ο εγκέφαλος μας για τη ζάχαρη που δεν γνωρίζει η γεύση μας; Ποια είναι η βασική λειτουργία της; Μπορεί να μειωθεί η ανάγκη μας για ζάχαρη; Και το κυριότερο, πρέπει όντως να μειωθεί και να αντικατασταθεί;
Αιώνιος βραχνάς για τους αιώνια μαχόμενους ενάντια των λευκών, γλυκών κρυστάλλων. Δεκάδες χρόνια ερευνών και υποκατάστατα γλυκαντικών, και ακόμα δεν έχουμε καταφέρει να βρούμε τον τρόπο να απαλλαγούμε από την σημαντικότερη πηγή παχυσαρκίας και καρδιακών παθήσεων. Ωστόσο η ζάχαρη είναι πηγή και για κάτι άλλο: ενέργειας για τον εγκέφαλο. Η επιστήμη λέει πως η γλυκόζη που προέρχεται από τη ζάχαρη, είναι η κυριότερη πηγή ενέργειας για τους νευρώνες του εγκεφάλου και ο μεταβολισμός της είναι στενά συνδεδεμένος με τη λειτουργία του. “Ο εγκέφαλος εξαρτάται από τη ζάχαρη ως το κύριο καύσιμο”, λέει η Vera Novak, MD, PhD, αναπληρώτρια καθηγήτρια ιατρικής στο HMS στο Ιατρικό Κέντρο Beth Israel Deaconess. “Δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτή”. Η ίδια επιστήμη όμως τονίζει τις θανατηφόρες επιπτώσεις που μπορεί να έχει για την υγεία, και αυτό γιατί, δεν είναι η πείνα που μας οδηγεί στη ζάχαρη αλλά η επιθυμία, η επιθυμία για απόλαυση. Η ίδια απόλαυση που δίνει στον εγκέφαλο το σεξ και τα ναρκωτικά. Αυτός είναι ο λόγος που όσο φουσκωμένοι και να νιώθουμε, πάντα υπάρχει χώρος για γλυκό.
Η επανάσταση της ζάχαρης ξεκίνησε περίπου τον 8ο αιώνα μ.Χ, ωστόσο ήταν γνωστή στην Ινδία από τον 3ο αιώνα π.Χ, όπου την εξήγαγαν από ζαχαροκάλαμα. Αρχικά έφτασε σε Ευρώπη και στην Αφρική, όπου και την θεωρούσαν ευρέως ως σύμβολο εξουσίας, εξ ου και το γεγονός πως ήταν πολύ ακριβή, καθώς και εξαιρετική πηγή ενέργειας και δύναμης. Ήταν συνυφασμένη με την υγεία συνεπώς και κανένας ως τότε δεν είχε πρόθεση να την αντικαταστήσει.
Το πρώτο υποκατάστατο της ζάχαρης εφευρέθηκε τυχαία το 1878 από τον χημικό Constantin Fahlberg και ήταν η ζαχαρίνη. Ένα πραγματικά επαναστατικό γλυκαντικό αφού είναι 300 φορές πιο γλυκό από τη ζάχαρη αλλά χωρίς θερμίδες. Έτσι το χρησιμοποιούσαν κατα κόρον οι άνθρωποι που έπασχαν από διαβήτη καθώς και παραγωγοί συσκευασμένων τροφίμων που έψαχναν ένα φθηνότερο συντηρητικό. Η ζαχαρίνη είδε ιδιαίτερη δημοφιλία μετά τους παγκόσμιους πολέμους όταν η ζάχαρη ήταν περιορισμένη.
Αργότερα, το ένα τυχαίο εργαστηριακό συμβάν μετά το άλλο, έφεραν στο φως ακόμα περισσότερα γλυκαντικά γνωστά έως σήμερα. Το 1937 εφευρίσκεται το κυκλαμικό (cyclamate), το οποίο είναι έως 50 φορές πιο γλυκό από τη ζάχαρη χωρίς καθόλου θερμίδες, και είναι αυτό που θα συνθέσει αργότερα το πρώτο αναψυκτικό χωρίς ζάχαρη. Το 1940 εμφανίζεται η αλουλόζη, η οποία είναι ότι πιο κοντινό υπάρχει στη ζάχαρη με μηδαμινές θερμίδες. Επίσης θεωρείται το πιο ασφαλές γλυκαντικό. Ένα ακόμη γλυκαντικό χωρίς ζάχαρη ακολουθεί το 1970, η σουκραλόζη η οποία είναι 600 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη. Τη μόνη διαφορά έκανε το 1965 η ασπαρτάμη, η οποία αν και διαθέτει τις ίδιες ακριβώς θερμίδες με τη ζάχαρη, ωστόσο είναι 200 φορές πιο γλυκιά. Το γεγονός αυτό της επιτρέπει να διαθέτει την ίδια γλυκύτητα σε πολύ λιγότερη ποσότητα. Σταθμός στην ιστορία της αποτελεί το 1983, όταν κυκλοφορεί ως συστατικό στην coca-cola, γεγονός που δίνει το έναυσμα για τη ραγδαία αύξηση στη ζήτηση της. Λέγεται πως μέσα σε 10 χρόνια η ασπαρτάμη αντικατέστησε σχεδόν μισό δισ. κιλά ζάχαρης στην βιομηχανία των τροφίμων. Το 2000 κάνει την εμφάνιση του το σιρόπι καλαμποκιού με φρουκτόζη το οποίο θεωρείται η χειρότερη μορφή ζάχαρης. Μάλιστα, μελέτη του 2012 έδειξε μια θετική σχέση μεταξύ της κατανάλωσης φρουκτόζης και της γήρανσης των κυττάρων.
Τη δεκαετία του 60’ και 70’ είναι που εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια παχυσαρκίας και καρδιακών παθήσεων, οι οποίες ήταν η Νο1 αιτία θανάτου του 1/3 του πληθυσμού των Αμερικανών. Έτσι και έγινε η συσχέτιση με τη ζάχαρη και οι άνθρωποι άρχισαν σταδιακά να την περιορίζουν. Ωστόσο επειδή την ίδια περίοδο, σε εργαστηριακή μελέτη που έγινε σε αρουραίους συσχετιστήκαν τα γλυκαντικά με την ανάπτυξη όγκων, η ζάχαρη δεν άργησε να επανακάμψει. Όσον αφορά τα γλυκαντικά, αργότερα ανατράπηκαν αυτές οι μελέτες αφού οι έρευνες σε ανθρώπους δεν απέδειξαν συσχέτιση με τον καρκίνο.
Δεκάδες τα νέα γλυκαντικά που εφευρεθήκαν στο πέρασμα των χρόνων, ωστόσο κανένα δεν δίνει στον οργανισμό αυτήν την έκρηξη ενέργειας μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα που προκαλεί τον “εθισμό”. Επιπλέον τα γλυκαντικά ιδιώς τα τελευταία χρόνια έχουν συνδεθεί με διάφορες ασθένειες και γι αυτό και υπήρξε και προειδοποίηση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για τη χρήση γλυκαντικών. Η τελευταία έρευνα της New Cleveland Clinicπου που συγκλόνισε όχι μόνο τους καταναλωτές αλλά και τη βιομηχανία τροφίμων αναφέρει πως η γλυκαντική ουσία ερυθριτόλη, σχετίζεται άμεσα με τον κίνδυνο εγκεφαλικού και εμφράγματος, που μπορεί δυνητικά να απειλήσουν και τη ζωή.
Καμία έρευνα δεν έχει αποδείξει πως τα γλυκαντικά προκαλούν εθισμό, σε αντίθεση με μελέτες που έγιναν σε ποντίκια και έδειξαν πως η ζάχαρη είναι πιο εθιστική και από την κοκαίνη. Αυτό διότι συνδέεται με τις ζώνες ανταμοιβής του εγκεφάλου και με την απελευθέρωση ντοπαμίνης, ορμόνη που απελευθερώνεται σε στιγμές απόλαυσης. Εργαστηριακές μελέτες σε ποντίκια έδειξαν πως έχουν ένα έντονο εθιστικό συμπεριφοράς στην σακχαρόζη (ζάχαρη), σε σχέση με τα υπόλοιπα γλυκαντικά. Η ειδοποιός διαφορά μεταξύ της ζάχαρης και των γλυκαντικών, που προέκυψε κατόπιν μελέτης, είναι πως οι ζώνες ανταμοιβής του εγκεφάλου ενεργοποιούνται μόνο όταν η γλυκύτητα συνοδεύεται από θερμίδες (έχει και η απόλαυση το τίμημα της). Τα τεχνητά γλυκαντικά έχουν γλυκιά γεύση, αλλά δεν είναι τόσο ωφέλιμα για τον εγκέφαλο όσο η ζάχαρη. Αντιθέτως η κατανάλωση γλυκαντικών όπως η ασπαρτάμη, μπορεί να λειτουργήσει αναστέλλοντας τη σύνθεση και την απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών, ντοπαμίνης, νορεπινεφρίνης και σεροτονίνης, που είναι γνωστοί ρυθμιστές της νευροφυσιολογικής δραστηριότητας, σύμφωνα με μελέτες.
Επομένως η ολική διαγραφή της ζάχαρης από τη διατροφή δεν συνίσταται και οι επιστήμονες κατά βάση δεν προτείνουν κάτι τέτοιο. Αυτή είναι και η παρανόηση που έχει επικρατήσει μετά την επίπτωση που αποδείχθηκε πως έχει στην υγεία. Το ζήτημα είναι πως οι καρδιακές παθήσεις και η παχυσαρκία επέρχονται μόνο όταν γίνεται υπερβολική κατανάλωση της. Τη ζάχαρη τη χρειαζόμαστε αφού είναι η βασική τροφή του εγκεφάλου μας ωστόσο το μέτρο είναι το κλειδί, και όποια κι αν είναι η ερώτηση, η απάντηση είναι “παν μέτρον άριστον”.
Πηγές
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3900881/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6952499/
https://www.health.harvard.edu/mind-and-mood/dopamine-the-pathway-to-pleasure
https://hms.harvard.edu/news-events/publications-archive/brain/sugar-brain
Ακολουθήστε το Cibum 
