Γιατί πρέπει να σεβόμαστε και να συντηρούμε την ισορροπία στη μικροχλωρίδα του εντέρου.
Του Δημήτρη Ελευθερίου*
Το σύνολο των μικροβίων, συμπεριλαμβανομένων των γονιδίων τους και των προϊόντων τους, που διαβιούν στο έντερό μας – μικρόβια όπως μύκητες, αρχαία, βακτήρια…
Αυτοί οι μικροοργανισμοί έχουν συνεξελιχθεί μαζί μας σε τέτοιο βαθμό, ώστε είμαστε πλέον αμοιβαία εξαρτημένοι. «Ουσιαστικά, ως άτομα είμαστε μέρος ενός οικοσυστήματος το οποίο αποικίζεται από έναν εξαιρετικά μεγάλο αριθμό μικροβίων που μας καθοδηγούν και μας κατευθύνουν και τα οποία πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίζουμε και να σεβόμαστε». Αν τα σεβαστούμε θα συντηρούμε τις ισορροπίες οι οποίες μας κρατούν υγιείς. Ένας κακός τρόπος ζωής (κακή διατροφή, ανεπαρκής φυσική κατάσταση κλπ.) ή κάποια πάθηση, αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών και άλλων φαρμάκων θα μπορούσε να διαταράξει αυτές τις ισορροπίες, στο περιβάλλον του εντέρου και των μικροοργανισμών, και να επηρεάσει τη γενικότερη φυσιολογία μας. Μια τέτοια ανισορροπία αναφέρεται συχνά ως δυσβίωση (αν και αυτός ο όρος δεν μπορεί να θεωρηθεί ακριβής, για χάρη της απλούστευσης θα αρκεστούμε σε αυτόν στο παρόν άρθρο). Ας πούμε ότι με τον όρο δυσβίωση εννοούμε τρεις καταστάσεις: την αύξηση παθογόνων («κακών» δηλαδή) μικροβίων, αύξηση οπορτουνιστικών παθογόνων και τη μείωση του πληθυσμού των συμβιωτικών (ωφέλιμων) μικροοργανισμών στο έντερο, με αποτέλεσμα αλλαγές στις μεταβολικές διαδικασίες που συμβαίνουν μέσα μας.
Ένας από τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης, αλλά και πρόληψης, των επιπλοκών μιας τέτοιας ανισορροπίας είναι τα προβιοτικά, δηλαδή οι ζωντανοί μικροοργανισμοί που όταν χορηγηθούν σε επαρκείς δόσεις θα προσφέρουν όφελος στην υγεία του ξενιστή (δηλαδή αυτόν που τα καταναλώνει).
Λίγη ιστορία…
Η σύγχρονη ιστορία των προβιοτικών ξεκινά στις αρχές του 1900 με τις μελέτες του Elie Metchnikoff, ο οποίος εντόπισε την πιθανή επίδραση των μικροοργανισμών στην υγεία του ανθρώπου. Συσχέτισε την μακροβιότητα του αγροτικού πληθυσμού της Βουλγαρίας με τη συχνή κατανάλωση ζυμούμενων γαλακτοκομικών προϊόντων, όπως το γιαούρτι. Επίσης, ισχυρίστηκε πως η εξάρτηση των μικροβίων του εντέρου από το φαγητό καθιστά πιθανή την υιοθέτηση μέτρων με σκοπό την τροποποίηση της μικροχλωρίδας και την αντικατάσταση των επιζήμιων μικροβίων από ωφέλιμα. Κάπως έτσι ξεκίνησε η μελέτη των προβιοτικών. Τα προβιοτικά οφείλουν το όνομά τους στον Werner Kollath ο οποίος, το 1953, χρησιμοποίησε πρώτη φορά τον όρο «probiotics» που προκύπτει από το λατινικό pro («υπερ») και βίος («ζωή»), δηλαδή οι μικροοργασνιμοί υπερ της ζωής.
To 2001 πραγματοποιήθηκε η διαβούλευση εμπειρογνωμόνων από την «Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας» του ΟΗΕ («FAO») και τον «Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας» («WHO») με σκοπό να δοθεί μια επιστημονική γνώμη για τα προβιοτικά. Το 2002 εκδόθηκε ο ορισμός των προβιοτικών: «Οι ζωντανοί μικροοργανισμοί που, όταν χορηγούνται σε επαρκείς ποσότητες, παρέχουν όφελος στην υγεία του ξενιστή». Επομένως, οι οδηγίες αναφέρουν πως, για να λάβουμε όντως τα οφέλη των μικροοργανισμών αυτών θα πρέπει να τους λάβουμε σε επαρκείς ποσότητες και ζωντανούς. Μπορούμε να τους βρούμε σε πληθώρα σκευασμάτων – συμπληρώματα διατροφής και διάφορα τρόφιμα. Πώς όμως οι παρασκευαστές εξασφαλίζουν ότι τα προβιοτικά θα παραμείνουν ζωντανά και σε επαρκείς ποσότητες μέχρι εμείς να τα καταναλώσουμε για να λάβουμε όντως τα οφέλη τους; Πώς θα είμαστε σε θέση ως καταναλωτές να επιλέξουμε τα κατάλληλα προϊόντα; Ποια είναι αυτά τα οφέλη που παρέχουν τα προβιοτικά;
Πηγές:
Ερευνητικά άρθρα
Day, R. L., Harper, A., Woods, R., Davies, O. G., & Heaney, L. M. (2019). Probiotics: current landscape and future horizons. Future Science OA, 5(4). https://doi.org/10.4155/fsoa-2019-0004
Latif, A., Shehzad, A., Niazi, S., Zahid, A., Ashraf, W., Iqbal, M. W., Rehman, A., Riaz, T., Aadil, R. M., Khan, I. M., Özoğul, F., Rocha, J. M., Esatbeyoglu, T., & Korma, S. A. (2023). Probiotics: mechanism of action, health benefits and their application in food industries. Frontiers in Microbiology, 14. https://doi.org/10.3389/fmicb.2023.1216674
Olson, D. W., & Aryana, K. J. (2022). Probiotic Incorporation into Yogurt and Various Novel Yogurt-Based Products. Applied Sciences, 12(24), 12607. https://doi.org/10.3390/app122412607
Puntillo, M., Segli, F., Champagne, C. P., Raymond, Y., & Vinderola, G. (2022). Functional Microbes and Their Incorporation into Foods and Food Supplements: Probiotics and Postbiotics. Annual Review of Food Science and Technology, 13(1), 385–407. https://doi.org/10.1146/annurev-food-052720-011545
Βιβλία
Harry J. Flint. (2022). Το μικροβίωμα της γαστρεντερικής οδού (Κώστας Κορμάς Επιμ. & Χριστίνα Ευτύχη Μεταφ.). ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ. (Αρχική έκδοση δημοσιεύτηκε το 2020)
Βασίλειος Φανός. (2022). Μεταβόλωμα και μικροβίωμα (Αναστάσιος Γερμένης Επιμ. & Μαρία Οικονομίδου Μεταφ.). ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ. (Αρχική έκδοση δημοσιεύτηκε το 2015
Ιστοσελίδες
Kc. (2022, October 7). Probiotics – International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics (ISAPP). https://isappscience.org/for-clinicians/resources/probiotics/#toggle-id-3
*Ο Δημήτρης Ελευθερίου είναι τελειόφοιτος του τμήματος Τεχνολογίας Τροφίμων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και έχει ολοκληρώσει την Πρακτική του άσκηση σε οινοποιείο της Λήμνου. Ακόμα, έχει απασχοληθεί στον χώρο της εστίασης. Το ενδιαφέρουν οι τομείς της Υγιεινής / Ασφάλειας τροφίμων, Διατροφής και Δημόσιας Υγείας.
Ακολουθήστε το Cibum 
