Ο «πληθωρισμός της απληστίας» και η καθυστερημένη αντίδραση κυβερνήσεων και κεντρικών τραπεζών.
Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την παγκόσμια οικονομία: το φάντασμα του πληθωρισμού κερδών, ή του «πληθωρισμού της απληστίας», greedflation όπως ήδη τον αποκαλούν οι Αμερικανοί που τους αρέσει να «βαφτίζουν» με νεολογισμούς τα οικονομικά φαινόμενα.
Για ποιο πράγμα μιλάμε; Πρώτοι οι ερευνητές οικονομολόγοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και στη συνέχεια οι αναλυτές των μεγαλύτερων κεντρικών τραπεζών, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της αμερικανικής ομοσπονδιακής τράπεζας FED έκαναν την παρατήρηση ότι το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης του πληθωρισμού την τελευταία διετία έχει τροφοδοτηθεί από την αύξηση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων, και όχι από τις αυξήσεις στους μισθούς που ήταν ισχνές. Μάλιστα, οι οικονομολόγοι της ΕΚΤ μέτρησαν ότι ειδικά στην ευρωζώνη από την αρχή του 2022, τα εταιρικά υπερκέρδη είχαν δυόμιση φορές μεγαλύτερη επίδραση στον πληθωρισμό σε σχέση με τους μισθούς και τους φόρους, που ενσωματώνονται στις τελικές τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών.
Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Ότι οι τεράστιες αυξήσεις στην κερδοφορία τους που ανακοίνωσαν στη διάρκεια του 2022 και στις αρχές του 2023 οι πολυεθνικές επιχειρήσεις των τροφίμων, της ενέργειας, των ηλεκτρονικών προϊόντων και του λιανεμπορίου ήταν αποτέλεσμα της πρακτικής τους να εκμεταλλευτούν τις πληθωριστικές προσδοκίες των καταναλωτών και να αυξήσουν στο μέγιστο τα περιθώρια κέρδους από την τελική τιμή που διαμόρφωναν σε κάθε προϊόν τους. Η ενεργειακή κρίση και η αύξηση στις τιμές των πρώτων υλών έγινε ένα βασικό πρόσχημα για να απογειώσουν τα περιθώρια κέρδους τους. Κι αυτό προφανώς ήταν μια έκφραση απληστίας εκ μέρους των ιδιοκτητών και διαχειριστών των επιχειρήσεων που ενόχλησε ακόμη και τις ηγεσίες της ΕΕ και των ΗΠΑ που μίλησαν για «ουρανοκατέβατα» κέρδη και την ανάγκη να φορολογηθούν με έξτρα φόρους.
Τα μεγέθη σοκάρουν. Σύμφωνα με μελέτη των ΜΚΟ Oxfam και ActionAid, τα «ουρανοκατέβατα» κέρδη των 722 μεγαλύτερων επιχειρήσεων του πλανήτη στην τελευταία διετία ξεπέρασαν το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια τον χρόνο, την ώρα που τα νοικοκυριά στις αναπτυγμένες χώρες αναγκάζονταν να περικόψουν την κατανάλωσή τους ενώ στις φτωχότερες χώρες είχαμε επισιτιστικές κρίσεις.
Αυτό ανάγκασε ακόμη και τους επικεφαλής του ΔΝΤ, που κατά κανόνα όχι μόνο δεν ασχολούνται με την κερδοφορία των επιχειρήσεων, αλλά τη θεωρούν στοιχείο υγείας και ανάπτυξης των οικονομιών, να μιλήσουν για πληθωρισμό κερδών και απληστίας και να καλέσουν τις επιχειρήσεις να πιέσουν τα περιθώρια κέρδους ώστε να μειωθούν οι τιμές των αγαθών και ο λεγόμενος δομικός πληθωρισμός, δηλαδή ο πληθωρισμός των βασικών αγαθών, που μένει ψηλός παρά τις αυξήσεις επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες.
Ακόμη και η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, αναγνώρισε ότι τα εταιρικά κέρδη ήταν ο βασικός παράγοντας που οδήγησε πέρυσι τις τιμές στα ύψη. Τα εταιρικά κέρδη αντιπροσώπευαν περίπου τα δύο τρίτα του πληθωρισμού το 2022 σε σύγκριση με τον μέσο όρο του ενός τρίτου που ίσχυε στις προηγούμενες δύο δεκαετίες. Μάλιστα, η Λαγκάρντ, καθώς αναγνωρίζει ότι οι εργαζόμενοι δικαίως θα διεκδικήσουν και θα πάρουν αυξήσεις στους μισθούς τους, κάλεσε τις επιχειρήσεις να απορροφήσουν το αυξανόμενο κόστος εργασίας στα περιθώρια κέρδους τους.
Θα αποτελέσουν αφορμή αυτές οι εκκλήσεις να αλλάξουν τακτική οι επιχειρήσεις; Εξαιρετικά αμφίβολο χωρίς οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες να πάρουν μέτρα. Οι πρώτες αυξάνοντας τη φορολογία στα κέρδη, οι δεύτερες εκβιάζοντας με τις αυξήσεις επιτοκίων, δηλαδή την αύξηση του κόστους δανεισμού και προς τις επιχειρήσεις. Το μήνυμα της Λαγκάρντ και των άλλων κεντρικών τραπεζών προς τις επιχειρήσεις είναι ότι αν θέλουν φθηνότερο δανεισμό κάποια στιγμή πρέπει να περιορίσουν την άπληστη συμπεριφορά που οδηγεί σε υπερκέρδη.
Το χειρότερο είναι ότι, σύμφωνα με την ιστορική εμπειρία, έπειτα από από μια έκρηξη εταιρικής απληστίας και πληθωρισμού κερδών, καθώς τα νοικοκυριά περιορίζουν την κατανάλωσή τους, ακολουθεί μια ύφεση στην εταιρική κερδοφορία και οι επιχειρήσεις συρρικνώνουν τις επενδύσεις και τη δραστηριότητα τους για να περιορίσουν τη ζημιά. Κι έτσι πυροδοτούν ένα κύκλο ύφεσης που την πληρώνουν οι οικονομίες και οι κοινωνίες με απώλεια θέσεων εργασίας και συρρίκνωση εισοδήματος. Ο πληθωρισμός πέφτει μεν ραγδαία, αλλά θύματα και της μείωσής του είναι και πάλι οι μισθωτοί και τα φτωχότερα νοικοκυριά.
Ακολουθήστε το Cibum 
