Mικροβιακή Αντοχή: Τι είναι και τι κάνουμε;

Τι γίνεται για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής;

Η ακατάλληλη και υπερβολική χρήση αντιμικροβιακών τόσο στον τομέα της ανθρώπινης υγείας όσο και στον τομέα της γεωργικής παραγωγής έχει επιταχύνει την ανάπτυξη βακτηριακής άμυνας εναντίον τους και την αύξηση της μικροβιακής αντοχής (AMR). Σε άρθρο του το το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφόρησης Τροφίμων (EUFIC) διερευνά τι κάνουν οι ευρωπαϊκοί και διεθνείς οργανισμοί για να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα.  

Εννσυντομία τι είναι η μικροβιακή και η μικροβιακή αντοχή: 

• Το αντιμικροβιακό είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για οποιοδήποτε φάρμακο (π.χ. αντιβιοτικά, αντιικά, αντιμυκητιακά και αντιπαρασιτικά) που δρα στη θεραπεία και πρόληψη λοιμώξεων που προκαλούνται από μικροοργανισμούς, όπως ιούς, βακτήρια, μύκητες και παράσιτα, σκοτώνοντας ή αναστέλλοντας την ανάπτυξή  τους .
• Η μικροβιακή αντοχή είναι η αντίσταση οποιουδήποτε  μικροοργανισμού  σε ένα αντιμικροβιακό φάρμακο που ήταν αρχικά αποτελεσματικό στη θεραπεία λοιμώξεων που προκαλούνται από αυτόν.

Τι κάνει η Ευρώπη κατά της μικροβιακής αντοχής;  

Επιτήρηση

Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) συνεργάζεται στενά με άλλους οργανισμούς της ΕΕ για την αντιμετώπιση της AMR στην Ευρώπη, όπως το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA). Η παρακολούθηση και η αναφορά της AMR σε ζωονοσογόνα βακτήρια σε ανθρώπους, ζώα και τρόφιμα συλλέγονται ετησίως από τα κράτη μέλη της ΕΕ και τις χώρες αναφοράς, αναλύονται και παρουσιάζονται σε ετήσια συνοπτική έκθεση της ΕΕ.  

Νομοθεσία 

Στην Ευρώπη έχουν ληφθεί αρκετά νομοθετικά μέτρα για την ενίσχυση της ρύθμισης και του ελέγχου των αντιμικροβιακών ουσιών στην πρωτογενή παραγωγή τροφίμων. Τον Ιούνιο του 2023 το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενέκρινε τη Σύσταση για την ενίσχυση της δράσης της ΕΕ κατά της μικροβιακής αντοχής . Όσον αφορά την παραγωγή τροφίμων, το Συμβούλιο ενθαρρύνει τα κράτη μέλη:  

• να βελτιωθεί η υγεία και η καλή διαβίωση των ζώων που παράγουν τρόφιμα για να μειωθεί η εμφάνιση και η εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών στη γεωργία και στη συνέχεια να μειωθεί η ανάγκη για χρήση φαρμάκων. 
• να μειωθούν οι συνολικές πωλήσεις αντιμικροβιακών ουσιών στην ΕΕ που χρησιμοποιούνται για εκτρεφόμενα ζώα και στην υδατοκαλλιέργεια κατά 50% έως το 2030.  
• να προωθηθεί η ανάπτυξη και η διάθεση στην αγορά αποτελεσματικών και βασισμένων σε στοιχεία εναλλακτικών λύσεων στη χρήση αντιμικροβιακών και εμβολίων για την υγεία των ζώων. 

Έρευνα και καινοτομία 

Από το 2014, τα προγράμματα χρηματοδότησης έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ , Horizon 2020 (2014-2020) και Horizon Europe (2021-2027) έχουν κινητοποιήσει πάνω από 690 εκατομμύρια ευρώ για τη στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας σχετικά με την AMR ως μέρος ενός ευρύτερου ερευνητικού χαρτοφυλακίου για τις μολυσματικές ασθένειες. Η έρευνα επικεντρώνεται τόσο στην ανάπτυξη νέων αντιμικροβιακών ουσιών όσο και σε νέους τρόπους αντιμετώπισης της εξάπλωσης της AMR. Επιπλέον, άλλα προγράμματα υγείας και έρευνας παρέχουν σημαντική χρηματοδότηση για την καταπολέμηση της AMR. Μεταξύ αυτών, το πρόγραμμα EU4Health (που εγκρίθηκε ως απάντηση στην πανδημία του COVID-19 και για την ενίσχυση της ετοιμότητας για την αντιμετώπιση κρίσεων στην ΕΕ) έχει διαθέσει 50 εκατ. ευρώ για κοινή δράση κατά της AMR.

Τα πρώτα 2 χρόνια του Horizon Europe, δεσμεύτηκαν 32,5 εκατομμύρια ευρώ για 13 ερευνητικά έργα που σχετίζονται με την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής. Το EUFIC συμμετέχει επί του παρόντος σε δύο από αυτά:  

• Στο HOLiFOOD, οι ερευνητές αναπτύσσουν εργαλεία και συστήματα παρακολούθησης χρησιμοποιώντας τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και τα Big Data, τα οποία θα βοηθήσουν στον έγκαιρο εντοπισμό αναδυόμενων κινδύνων μικροβιολογικής φύσης (όπως AMR) ή χημικής φύσης σε τρεις μελετημένες αλυσίδες εφοδιασμού (πουλερικά , καλαμπόκι, φακές) και βελτίωση της παρακολούθησης. 
• Στο πλαίσιο του CIRCLES , οι ερευνητές σχεδιάζουν και επικυρώνουν μικροβιακές κοινότητες ή ενέργειες προσαρμοσμένες στο μικροβίωμα για τη μείωση της μικροβιακής αντοχής (AMR) και την ενίσχυση της ασφάλειας και της δυνατότητας ανακύκλωσης φυτών, πουλερικών, χοίρων, υδατοκαλλιέργειας και θαλάσσιων ψαριών   .

Τι γίνεται στον κόσμο κατά της μικροβιακής αντοχής; 

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η καταπολέμηση της AMR ακολουθεί την προσέγγιση « One Health ». Αυτή η έννοια έχει αναγνωριστεί από το 1800, παρόλο που η ιατρική των ανθρώπων και των ζώων ασκούνταν χωριστά μέχρι τον 20ο αιώνα. Σήμερα, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια αρχή που αναγνωρίζει ότι η υγεία των ανθρώπων και των ζώων είναι αλληλένδετες και συνδεδεμένες με το περιβάλλον, ότι οι ασθένειες μεταδίδονται από τον άνθρωπο στα ζώα και αντίστροφα και επομένως πρέπει να αντιμετωπιστούν και στα δύο.

Το 2015, η Εξηκοστή όγδοη Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας ενέκρινε ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης, για την αντιμετώπιση του ζητήματος της αντοχής στα αντιβιοτικά και άλλα αντιμικροβιακά φάρμακα. Το επόμενο έτος, οι αρχηγοί κρατών έκαναν μια πολιτική δήλωση κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, υπογραμμίζοντας τη δέσμευση για μια συντονισμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της υγείας του ανθρώπου, της υγείας των ζώων και της γεωργίας. Έκτοτε, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) υποστηρίζει τα κράτη μέλη στην ανάπτυξη εθνικών σχεδίων δράσης για τη μικροβιακή αντοχή, σύμφωνα με τους πέντε στρατηγικούς στόχους του παγκόσμιου σχεδίου δράσης:  

• Για τη βελτίωση της ευαισθητοποίησης και της κατανόησης της μικροβιακής αντοχής. 
• Ενίσχυση της επιτήρησης και της έρευνας. 
• Για τη μείωση της συχνότητας μόλυνσης. 
• Για τη βελτιστοποίηση της χρήσης αντιμικροβιακών φαρμάκων. 
• Να διασφαλίσει βιώσιμες επενδύσεις για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής. 

Παράλληλα, ο ΠΟΥ ηγείται (ή συνοδηγεί) πολλαπλές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής σε κάθε επίπεδο. Μεταξύ αυτών, υπάρχουν:    

• Η Παγκόσμια Εβδομάδα Ευαισθητοποίησης για τα Αντιμικροβιακά (18-24 Νοεμβρίου) , η οποία στοχεύει να αυξήσει την ευαισθητοποίηση για τη μικροβιακή αντοχή παγκοσμίως και να ενθαρρύνει τις βέλτιστες πρακτικές. Το θέμα για το 2023 είναι «Αποτροπή της μικροβιακής αντοχής μαζί», για να τονιστεί ότι η AMR αποτελεί απειλή για τον άνθρωπο, τα ζώα, τα φυτά και το περιβάλλον.  
• Το Παγκόσμιο Σύστημα Επιτήρησης Αντιμικροβιακής Αντίστασης , το οποίο υποστηρίζει μια τυποποιημένη προσέγγιση για τη συλλογή, ανάλυση και κοινή χρήση δεδομένων που σχετίζονται με τη μικροβιακή αντοχή, συμπεριλαμβανομένης της AMR στην τροφική αλυσίδα, για την ενημέρωση της λήψης αποφάσεων και την προώθηση τοπικής, εθνικής και περιφερειακής δράσης. 

Πηγή: Eufic