Ανθεκτικά στις μελλοντικές εξελίξεις συστήματα παραγωγής και κατανάλωσης της Ευρώπης: ο ΕΟΠ απευθύνει έκκληση για συστημική, μακροπρόθεσμη σκέψη
Πώς θα καλύψουμε τις ανάγκες μας για τροφή, στέγαση, ενέργεια και κινητικότητα το 2050; Ποιες σημαντικές διαταραχές – από την παγκόσμια αναταραχή έως την κλιματική κατάρρευση ή την ψηφιακή κατάρρευση – θα μπορούσαν να τις αναδιαμορφώσουν; Και πώς μπορούμε να θωρακίσουμε αυτά τα ζωτικής σημασίας συστήματα παραγωγής και κατανάλωσης έναντι των διαταραχών; Αυτά είναι τα ερωτήματα που εξετάζονται σε έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμούς Περιβάλλοντος που δημοσιεύθηκε χθες.
Η νέα έκθεση προβλέψεων του ΕΟΠ με τίτλο «Imagining a sustainable Europe in 2050: exploring implications for core production and consumption systems» (Φανταζόμαστε μια βιώσιμη Ευρώπη το 2050: διερεύνηση των επιπτώσεων για τα βασικά συστήματα παραγωγής και κατανάλωσης), εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να εξελιχθούν τα συστήματα τροφίμων, ενέργειας και κινητικότητας της Ευρώπης, καθώς και το δομημένο περιβάλλον.
Τα συστήματα αυτά, ζωτικής σημασίας για την κάλυψη των βασικών αναγκών των Ευρωπαίων, ασκούν επίσης σημαντικές περιβαλλοντικές και κλιματικές πιέσεις, καθιστώντας ζωτικής σημασίας τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο θα μπορούσαν να εξελιχθούν έως το 2050.
Η έκθεση έρχεται σε μια στιγμή κατά την οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση μόλις δρομολόγησε τη στρατηγική για την Ένωση Ετοιμότητας με στόχο την ενίσχυση της ικανότητας της Ευρώπης να προλαμβάνει και να ανταποκρίνεται σε αναδυόμενες απειλές, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής και των φυσικών καταστροφών. Η στρατηγική αποσκοπεί στην ενίσχυση της χρήσης στρατηγικών προβλέψεων, πρόβλεψης για την καλύτερη κατανόηση των μελλοντικών κινδύνων, απειλών και των αλυσιδωτών επιπτώσεών τους.
Τέσσερα “φανταστικά μέλλοντα” του ΕΟΠ
Η έκθεση εξετάζει τέσσερα φανταστικά μέλλοντα, ή «φανταστικά», που αναπτύχθηκαν από τον ΕΟΠ και το δίκτυό του – το Eionet, και διερευνά τον τρόπο με τον οποίο τα βασικά συστήματα της Ευρώπης θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε κάθε πιθανό μέλλον. Κάθε φαντασιακό εξερευνά ένα ξεχωριστό μονοπάτι, διαμορφωμένο από διαφορετικούς κοινωνικούς οδηγούς, μοντέλα διακυβέρνησης και τεχνολογικούς ρόλους. Περιλαμβάνουν:
- Τεχνοκρατία για το κοινό καλό: η βιωσιμότητα επιτυγχάνεται μέσω του κρατικού ελέγχου σε εθνικό επίπεδο, ο οποίος δίνει προτεραιότητα στα συλλογικά συμφέροντα της κοινωνίας. Η τεχνολογία επιτρέπει την άνευ προηγουμένου παρακολούθηση και έλεγχο των κοινωνικών και οικολογικών συστημάτων.
- Ενότητα στις αντιξοότητες: Οι Ευρωπαίοι ανταποκρίνονται σε σοβαρές περιβαλλοντικές, κλιματικές και οικονομικές κρίσεις εξουσιοδοτώντας την ΕΕ να χρησιμοποιεί αυστηρά, ρυθμιστικά και αγορακεντρικά μέτρα από την κορυφή προς τη βάση για τον αυστηρά επιβαλλόμενο καθορισμό ορίων για την οικονομική δραστηριότητα.
- Η μεγάλη αποσύνδεση: οι καινοτόμες εταιρείες είναι οι κεντρικοί παράγοντες. Επιτυγχάνουν χάρη στις τεχνολογικές καινοτομίες, ιδίως στη βιοοικονομία, που επιτρέπουν την αποσύνδεση της αύξησης του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος από τις δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
- Οικοτοπία: οι ενδιαφερόμενοι από την κοινωνία των πολιτών έχουν επιφέρει μια αλλαγή στη συλλογική σκέψη και δράση. Οι τοπικές κοινότητες επανασυνδέονται με τη φύση, ενώ η τεχνολογία χρησιμοποιείται με φειδώ για να επιτρέψει βιώσιμους τρόπους ζωής. Η κατανάλωση και η χρήση πόρων μειώνονται σημαντικά.
Τα φαντασιακά προσφέρουν διαφορετικές οδούς για το πώς οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες τους. Ωστόσο, ορισμένες λύσεις εμφανίζονται και στα τέσσερα μέλλοντα. Η μετάβαση σε εναλλακτικές πηγές πρωτεΐνης, η χρήση λύσεων που βασίζονται στη φύση, ο εξηλεκτρισμός των μεταφορών, η αναπροσαρμογή και ανακαίνιση των υφιστάμενων κτιρίων και η επέκταση των συστημάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι μερικές μόνο από τις λύσεις που προσδιορίζονται στην έκθεση ότι επιτρέπουν τη βιωσιμότητα και στα τέσσερα μέλλοντα. Αυτά τα κοινά στοιχεία παρέχουν ένα σύνολο μελλοντικών κατευθύνσεων για συστημική αλλαγή.
Προσομοίωση ακραίων καταστάσεων για διαταραχές
Για να αξιολογηθεί η ευρωστία αυτών των μελλοντικών εξελίξεων και να εντοπιστούν κρίσιμα τρωτά σημεία, η έκθεση εξέτασε κάθε φαντασιακό έναντι σημαντικών διαταραχών, οι οποίες φαίνονται πιο πιθανές στον σημερινό κόσμο αυξανόμενης αβεβαιότητας. Η έκθεση λαμβάνει υπόψη διαταραχές όπως η μαζική κατάρρευση των ψηφιακών συστημάτων, οι παγκόσμιες αναταραχές, οι κλιματικές καταστροφές ή η παγκόσμια οικονομική κρίση.
Η άσκηση συνέβαλε στον εντοπισμό ενός συνόλου ικανοτήτων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν την κοινωνία να πλοηγηθεί στη συστημική αλλαγή και να οικοδομήσει ανθεκτικότητα. Αυτά μπορούν να ομαδοποιηθούν σύμφωνα με τις ακόλουθες θεματικές ομάδες:
- συνεργατική και προληπτική διακυβέρνηση·
- κοινωνική δέσμευση και δημιουργικότητα·
- σύνδεση με τη φύση και την ενσυναίσθηση.
- χωροταξικός σχεδιασμός και πολυλειτουργική χρήση γης·
- τεχνητή νοημοσύνη και ψηφιοποίηση·
- ετοιμότητα για σοκ.
Μακροπρόθεσμη σκέψη για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας
Αυτή η έκθεση προβλέψεων δημοσιεύεται σε μια περίοδο σημαντικής αλλαγής θέσης, κατά την οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση επανεξετάζει τον παγκόσμιο ρόλο της, επιδιώκοντας να προωθήσει την ανταγωνιστικότητα και να εξασφαλίσει βιώσιμη ευημερία. Η αξιολόγηση καθιστά σαφές ότι η συστημική και μακροπρόθεσμη σκέψη είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη πολιτικών απαντήσεων που εξετάζουν ένα ευρύ φάσμα δυνατοτήτων, προκλήσεων και ευκαιριών.
Απευθυνόμενη σε υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, ειδικούς στα τέσσερα συστήματα παραγωγής και κατανάλωσης, καθώς και άλλους κοινωνικούς φορείς που αναζητούν έμπνευση, η έκθεση καλεί τους αναγνώστες να φανταστούν ανθεκτικά, βιώσιμα μέλλοντα και να αρχίσουν να τα χτίζουν σήμερα.
Ακολουθήστε το Cibum 
