Όταν ένας αγοραστής παίρνει μια πλάκα σοκολάτας από ένα ράφι του super market, γίνεται ο τελικός κρίκος σε μια μακρά αλυσίδα που θα μπορούσε να ξεκίνησε από ένα κομμάτι γης στην Γκάνα, όπου βρισκόταν πρόσφατα ένα τροπικό δάσος.
Περίπου το 80% των δέντρων που ισοπεδώνονται κάθε χρόνο στους τροπικούς, καθαρίζονται για να κάνουν χώρο για την καλλιέργεια κακάο, σόγιας, φοινικέλαιου και βοοειδών που είναι οι πρώτες ύλες για σοκολάτα, δημητριακά, δερμάτινα καθίσματα και χιλιάδες άλλα προϊόντα.
Πριν από δέκα χρόνια, ορισμένες από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων των Coca-Cola, Kellogg’s, Walmart και Mars, δεσμεύθηκαν να αλλάξουν τις πρακτικές τους για να βοηθήσουν στον τερματισμό της αποψίλωσης των δασών έως το 2020. Κάποιοι, όπως η Nestle και η Carrefour, προχώρησαν ακόμη παραπέρα, λέγοντας ότι θα εξαλείψουν εντελώς την αποψίλωση των δασών από τις αλυσίδες εφοδιασμού τους.
Η προθεσμία για το 2020 όμως έφτασε, και πέρασε. Ορισμένες εταιρείες ανέφεραν πρόοδο προς την επίτευξη του στόχου τους. Καμία εταιρεία, ωστόσο, δεν θα μπορούσε να πει ότι είχε εξαλείψει την καταστροφή των δασών από την αλυσίδα εφοδιασμού της. Πολλοί άλλοι δεν προσπάθησαν καν, δήλωσε ο Ντιντιέ Μπέργκερετ, διευθυντής βιωσιμότητας για το Φόρουμ Καταναλωτικών Αγαθών, μια βιομηχανική ομάδα περισσότερων από 400 λιανοπωλητών και κατασκευαστών που οργάνωσαν τη δέσμευσή τους. Και η ετήσια αποψίλωση των δασών στους τροπικούς, όπου τα δέντρα αποθηκεύουν τον περισσότερο άνθρακα και φιλοξενούν τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα, έχει πρόσφατα αυξηθεί.
Ξέρουν οι εταιρείες τι υπάρχει στις αλυσίδες εφοδιασμού τους;
Πολλές εταιρείες που δεσμεύτηκαν να επιτύχουν “απόλυτα μηδενική” αποψίλωση των δασών, αρχικά υπέθεσαν ότι ο στόχος θα μπορούσε να επιτευχθεί αγοράζοντας από πιστοποιημένους βιώσιμους πωλητές, δήλωσε ο Τζάστιν Άνταμς στους New York Times, διευθυντής της Συμμαχίας Τροπικών Δασών, ενός οργανισμού που βοηθά τις εταιρείες να εκπληρώσουν τις δεσμεύσεις τους. Κοιτάζοντας πίσω, είπε ο Άνταμς, αυτή ήταν μια αφελής προσέγγιση σε ένα σύνθετο πρόβλημα.
Πρώτον, οι εταιρείες πρέπει να καταλάβουν ακριβώς από πού προέρχονται τα προϊόντα τους. Η Mars, για παράδειγμα, είναι ένας από τους μεγαλύτερους χρήστες κακάο στον κόσμο, το οποίο αγοράζει από προμηθευτές όπως η Cargill. Αλλά και αυτοί οι προμηθευτές αγοράζουν το κακάο τους, και στην αρχή της αλυσίδας είναι οι καλλιεργητές, μερικοί από τους οποίους είναι μικροί αγρότες στην Ακτή ελεφαντοστού, την Γκάνα και αλλού. Μέχρι το τέλος του 2020, η Mars δήλωσε ότι ήταν σε θέση να εντοπίσει περίπου το 43% του κακάο του σε συγκεκριμένες εκμεταλλεύσεις.
Η εταιρεία είχε καλύτερη τύχη χαρτογραφώντας την αλυσίδα εφοδιασμού της σε φοινικέλαιο. Όταν το έκανε, ανακάλυψε ότι το λάδι προερχόταν από 1.500 μύλους φοινικέλαιου, αριθμός που η εταιρεία περιέγραψε ως “υπερβολικά περίπλοκο για να διαχειριστεί”. Έκτοτε μείωσε τον αριθμό αυτό σε 87. Μαζί με μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που ονομάζεται Earth Equalizer Foundation, χρησιμοποιεί δορυφορικές εικόνες για να παρακολουθεί τη χρήση γης στις φυτείες από τις οποίες, προέρχεται για να εξασφαλίσει ότι δεν κόβουν το δάσος.
Η Nestle ανέφερε το 2020 ότι οι προμηθευτές της σε φοινικέλαιο, πολτό, σόγια, ζάχαρη και κρέας ήταν 90% απαλλαγμένοι από αποψίλωση των δασών. Η εταιρεία έκανε κάποια επιτόπια και δορυφορική παρακολούθηση, αλλά η αποφασιστικότητα βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι τα προϊόντα προέρχονταν από “περιοχές χαμηλού κινδύνου” όπως η Ευρώπη ή οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπου είναι απίθανο να υπάρξει αποψίλωση των δασών για προϊόντα όπως η σόγια. Η εταιρεία δεν συμπεριέλαβε το κακάο ή τον καφέ στον αρχικό της στόχο, αλλά δήλωσε ότι οι καλλιέργειες αυτές θα αποτελέσουν μέρος της επόμενης προσπάθειάς της να επιτύχει μηδενική αποψίλωση των δασών το 2025.
Εάν οι εταιρείες δεν μπορούν να εντοπίσουν την προέλευση ενός εμπορεύματος, δεν μπορούν να είναι σίγουροι ότι καλλιεργήθηκε χωρίς να εξαλειφθούν τα δέντρα. Όπως κατέγραψαν πρόσφατα οι New York Times, οι κτηνοτρόφοι στη Βραζιλία που δραστηριοποιούνται σε παράνομα αποψιλωμένη γη πούλησαν τουλάχιστον 17.700 βοοειδή σε διάστημα 3,5 ετών σε μεσάζοντες, οι οποίοι στη συνέχεια τα πούλησαν σε γιγαντιαίους συσκευαστές κρέατος. Η αρχική παράνομη εκμετάλλευση δεν εμφανίστηκε στα έγγραφα της εφοδιαστικής αλυσίδας. Όλοι αυτοί οι παράγοντες καθιστούν δύσκολη την αξιολόγηση της επιτυχίας των προσπαθειών των εταιρειών.
Υπάρχουν άλλοι τρόποι να κάνει κάποιος τη διαφορά;
Οι εταιρείες που έχουν σημειώσει οικειοθελώς πρόοδο σε αυτό το μέτωπο είναι η μειοψηφία, αλλά ορισμένες πιέζουν για ευρύτερη υιοθέτηση αυτών των προτύπων και τις κυβερνήσεις να θεσπίσουν νομοθεσία που θα αναγκάσει σε αλλαγή ολόκληρο τον κλάδο.
Οι νόμοι και οι δημόσιες πιέσεις έχουν ήδη κάνει τη διαφορά. Η Βραζιλία οπισθοχωρεί τώρα — αποτέλεσμα των επιθετικών αναπτυξιακών πολιτικών του προέδρου Jair Bolsonaro στον Αμαζόνιο.
Μεταξύ του 2004 και του 2012, η αποψίλωση των δασών στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας μειώθηκε κατά 84%. Η Βραζιλία έφερε μεγαλύτερο μέρος του δάσους υπό νομική προστασία και ενέτεινε την επιβολή των παράνομων νόμων υλοτομίας. Το 2006, η κυβέρνηση της Βραζιλίας μεσολάβησε επίσης σε ένα εθελοντικό μορατόριουμ με σημαντικούς αγοραστές σόγιας όπως η Cargill, η οποία μείωσε σημαντικά την αποψίλωση των δασών για τη σόγια.
«Αυτό που έκανε η Βραζιλία για να μειώσει την αποψίλωση των δασών θα μπορούσε να συμβεί σε άλλες χώρες και έχει συμβεί σε κάποιο βαθμό στην Ινδονησία», δήλωσε ο David Gibbs, ερευνητικός συνεργάτης στο Παγκόσμιο Ινστιτούτο Πόρων. “Ωστόσο, αυτές οι μειώσεις στην αποψίλωση των δασών είναι πάντα δυνητικά προσωρινές και μπορούν να αντιστραφούν”.
“Έτσι, με αυτόν τον τρόπο”, πρόσθεσε, “η Βραζιλία είναι ταυτόχρονα μια ελπιδοφόρα ιστορία και μια προειδοποιητική ιστορία”.
Αυτή η εντυπωσιακή αντιστροφή δείχνει τι μπορεί να συμβεί όταν υπάρχουν αρκετά κίνητρα. Αλλά η ανάκτηση από τη ζημιά δεν είναι τόσο εύκολη όσο η επιβολή της. Νέα δέντρα μπορούν να φυτευτούν, αλλά χρειάζονται δεκαετίες για να αναπτύξουν τα “φωτοσυνθετικά μηχανήματα” που απαιτούνται για την απομόνωση του άνθρακα με υψηλούς ρυθμούς, δήλωσε ο Mark Harmon, δασικός οικολόγος στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον.
Τι πετυχαίνουν οι υποσχέσεις;
Υπάρχει λόγος ελπίδας, δήλωσε η Νάντια Μπισάι του CDP, ενός μη κερδοσκοπικού ομίλου που παρακολουθεί και κατατάσσει τις εταιρείες που έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή στην τροπική αποψίλωση των δασών. Στο παρελθόν, η βιοποικιλότητα ήταν το κύριο επιχείρημα για τη διατήρηση των τροπικών δασών.
“Νομίζω ότι είμαστε λίγο πιο αισιόδοξοι αυτή τη φορά”, δήλωσε η Μπισάι. “Αυτή η συλλογική δράση είναι το κλειδί για το μέλλον”.
Όπως καθιστούν σαφές οι δεσμεύσεις των εταιρειών για το 2010, ο όρκος δεν είναι αποτέλεσμα. Αλλά μπορεί τουλάχιστον να δείξει το δρόμο.
Ακολουθήστε το Cibum 
