Του Ιωάννη Μπαρράκου*
Πώς ορίζεται το food sustainability και τι σημαίνει στην πράξη; Ποια η σημασία του όρου και πώς εφαρμόζεται;
Το food sustainability αφορά στη βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση τροφίμων και μαζί με όλες τις άλλες δραστηριότητες θα πρέπει να συμβάλλει στη βιωσιμότητα του πλανήτη. Βρισκόμαστε σε μία κατάσταση που η βιωσιμότητα του πλανήτη είναι σε οριακό σημείο. Σε αυτό συμφώνησαν μεν και όλοι οι ηγέτες του κόσμου στο πρόσφατο συνέδριο της G20 για την κλιματική αλλαγή αλλά δυστυχώς υπήρξαν ελάχιστες δεσμεύσεις από την πλευρά τους προς την κατεύθυνση των μηδενικών εκπομπών άνθρακα για τον περιορισμό της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1.5oC
Αν θέλαμε να δώσουμε έναν ορισμό για το Food sustainability, θα λέγαμε ότι είναι η παραγωγή και διάθεση ασφαλών τροφίμων από τον πρωτογενή τομέα μέχρι το πιάτο του καταναλωτή με τέτοιο τρόπο ώστε να ώστε να έχει ουδέτερο ή θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον
Eνδεικτικά κάποια στοιχεία που αποδίδουν την εικόνα του σήμερα και αναδεικνύουν την αναγκαιότητα του food sustainability:
Kάθε χρόνο σπαταλούνται πάνω από 1.3 δισεκατομμύρια τόνοι φαγητού! Αυτό το φαινόμενο, η απώλεια και σπατάλη φαγητού (food loss and food waste) έχει πάρει, παγκοσμίως, τεράστιες διαστάσεις και αποτελεί όχι μόνο κοινωνικό αλλά και περιβαλλοντολογικό πρόβλημα, λόγω της σπατάλης φυσικών πόρων.
Υπολογίζεται ότι το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων, χάνεται ή σπαταλάται. Μόνο το 1/4 αυτής της ποσότητας θα αρκούσε, ώστε τα 870 εκατομμύρια υποσιτισμένοι συνάνθρωποί μας να μην πεινάνε πια.
Σύμφωνα με τον FAO υπολογίζεται ότι το 30-40% της συνολικής παραγωγής τροφίμων χάνεται πριν φτάσει στο λιανικό εμπόριο.
Μόνο τα τρόφιμα εκείνα που σπαταλώνται, ευθύνονται για την εκπομπή περίπου 3.3 γιγατόνων αερίων, τα οποία συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην κλιματική αλλαγή.
H ποσότητα νερού που απαιτείται μόνο για την παραγωγή των τροφίμων που τελικά σπαταλώνται, είναι περίπου ίση με την ποσότητα νερού που χρειάζονται όλα τα νοικοκυριά του κόσμου για έναν χρόνο.
Λόγω απώλειας και σπατάλης αναγκαζόμαστε να παράγουμε όλο και περισσότερη τροφή για τον συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό του πλανήτη, κάπου πρέπει να βρεθεί αυτή η επιπλέον καλλιεργήσιμη γη. Πως τη βρίσκουμε; Με αποδάσωση. Με καταστροφή δηλαδή δασικών εκτάσεων, και των οικοσυστημάτων που φιλοξενούν.
Ως αποτέλεσμα των όσων ανέφερα έχουν αναπτυχθεί συστήματα που επιβεβαιώνουν τη βιώσιμη καλλιέργεια και παραγωγή τροφίμων με ελάχιστη ή μηδαμινή επιβάρυνση του περιβάλλοντος
Πώς ορίζεται ένα φαγητό ως βιώσιμο; Υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια; Και αν ναι, πώς και ποιος εξασφαλίζει ότι αυτά εφαρμόζονται;
Ως βιώσιμο τρόφιμο ορίζουμε ένα ασφαλές για κατανάλωση τρόφιμο το οποίο παράγεται με τρόπο που να μην επιβαρύνει το περιβάλλον.
Τόσο για την ασφάλεια των τροφίμων υπάρχουν διάφορες πιστοποιήσεις που διασφαλίζουν την υγιεινή του τροφίμου, όσο και για το sustainability υπάρχουν πιστοποιήσεις που να επιβεβαιώνουν την παραγωγή τους με βάση κριτήρια που να διασφαλίζουν την αποφυγή σπατάλης φυσικών πόρων.
Πιο συγκεκριμένα για το κομμάτι του sustainability, υπάρχει μια πληθώρα πιστοποιήσεων όπως:
– Πιστοποίηση προϊόντων vegan-vegetarian. H TUV HELLAS σε συνεργασία με τη Greek exports παρέχει το logo V-Label, το οποίο είναι ένα διεθνώς αναγνωρισμένο σύμβολο του χορτοφαγικού τρόπου ζωής
– Πιστοποίηση σύμφωνα με το πρότυπο Marine Stewardship Council που αφορά στη sustainable αλιεία. Το πρότυπο αυτό στοχεύει στη διατήρηση ψαριών στις θάλασσες, προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και των απειλούμενων ειδών
– RSPO Certification – Πρότυπο για sustainable φοινικέλαιο. Είναι ένα πρότυπο που θεσπίζει κριτήρια για τη μείωση αρνητικής επίδρασης στο περιβάλλον από την καλλιέργεια φοινικέλαιου
– UTZ Certification (Now Part of the Rainforest Alliance – Sustainable Agriculture Standard) – Πρότυπο για βιώσιμη καλλιέργεια coffee, cocoa, tea, or hazelnut
– Zero food waste to landfill για τη διαχείριση απορριμάτων τροφίμων. Στόχος είναι η παρακολούθηση και μέτρηση του food waste, η μείωση, η διάθεσή τους για ζωοτροφές, ανθρώπινη χρήση όπου είναι εφικτό, η μεταποίηση με στόχο τη μηδενική απόρριψη σε ΧΥΤΑ.
– Πιστοποιήσεις που αφορούν στην επαλήθευση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (ISO 14064)
Άλλαξε η πανδημία τις τάσεις και τις πρακτικές στο food sustainability; Και τι κάνατε προκειμένου να ανταποκριθείτε σε αυτές;
Η κρίση του κορονοϊού επιβεβαίωσε τη σπουδαιότητα ενός βιώσιμου και ανθεκτικού συστήματος τροφίμων το οποίο να είναι σε θέση να λειτουργεί σε οποιεσδήποτε περιστάσεις και να είναι ικανό να διασφαλίζει πρόσβαση σε επαρκή ποσότητα τροφίμων. Μας έκανε, επίσης, να συνειδητοποιήσουμε τη στενή διασύνδεση της υγείας, των οικοσυστημάτων, των αλυσίδων εφοδιασμού, των καταναλωτικών προτύπων και των ορίων αντοχής του πλανήτη μας.
Στη διάρκεια του lockdown μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού παρέμεινε στα σπίτια και η μόνη διέξοδος ήταν τα S/M. Άρα αυξήθηκε η κατανάλωση παραγόμενων τροφίμων με αποτέλεσμα η βιομηχανία τροφίμων να πρέπει όχι μόνο να συνεχίσει τη λειτουργία της αλλά και να αυξήσει την παραγωγή της. Έτσι, η ανάγκη για πιστοποιήσεις παρέμεινε υψηλή και η TUV HELLAS ανταποκρίθηκε είτε με φυσική παρουσία είτε με επιθεωρήσεις εξ αποστάσεως όπου αυτό ήταν εφικτό κι επιτρεπτό από τους ιδιοκτήτες των σχημάτων πιστοποίησης.
Πρέπει να επισημάνουμε ότι τα αυξημένα μέτρα υγιεινής που απαιτήθηκαν λόγω του κωρονοϊού (χρήση μάσκας, αυξημένη προσωπική υγιεινή, πιο συχνές απολυμάνσεις χώρων) είχαν θετικό αντίκτυπο στην παραγωγή ασφαλών τροφίμων.
Η TUV HELLAS αντιλαμβανόμενη τις ανάγκες της εποχής και τις νέες τάσεις, ανέπτυξε ένα νέο τμήμα με αντικείμενο το food sustainability στη διάρκεια της πανδημίας. Το τμήμα αυτό έχει ήδη αναπτύξει συνεργασίες, όπως αυτή με τη Greek exports για την πιστοποίηση vegan-vegetarian προϊόντων καθώς και με την Ελληνική Εταιρεία Κοιλιοκάκης για πιστοποίηση gluten-free προϊόντων, τα οποία αποτελούν μία ολοένα περισσότερο αναπτυσσόμενη διατροφική τάση. Στόχος μας είναι να αναπτύξουμε κι άλλες τέτοιες πιστοποιήσεις που να σχετίζονται με το food sustainability έτσι ώστε να μπορούμε να ανταποκριθούμε στις τάσεις της εποχής.
*Ιωάννης Μπαρράκος, Food Sustainability Product Manager, Lead Auditor TÜV HELLAS (TÜV NORD)
Ακολουθήστε το Cibum 
