Η ιστορία των αναψυκτικών είναι πιο παλιά απ’ όσο νομίζετε…
Τα αναψυκτικά είναι ένα αγαπημένο τμήμα ποτών παγκοσμίως που απολαμβάνουν περισσότερα από 200 έθνη και έχει τις ρίζες του από την αρχαιότητα. Πριν από δύο χιλιάδες χρόνια Έλληνες και Ρωμαίοι αναγνώρισαν τη φαρμακευτική αξία του μεταλλικού νερού και έκαναν μπάνιο σε αυτό για χαλάρωση, μια πρακτική που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Στα τέλη του 1700, οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί άρχισαν να πίνουν το αφρώδες μεταλλικό νερό για τα φημισμένα θεραπευτικά του οφέλη. Τα πρώτα αναψυκτικά που κυκλοφόρησαν στην αγορά εμφανίστηκαν τον 17ο αιώνα ως μείγμα νερού και χυμού λεμονιού ζαχαρούχου με μέλι. Το 1676 ιδρύθηκε στο Παρίσι η Compagnie de Limonadiers και παραχώρησε το μονοπώλιο για την πώληση των προϊόντων της. Οι πωλητές έφεραν δεξαμενές στην πλάτη τους από τις οποίες μοίραζαν φλιτζάνια λεμονάδας, σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια Britannica. Ο Άγγλος κληρικός και επιστήμονας Joseph Priestley έχει το παρατσούκλι «ο πατέρας της βιομηχανίας αναψυκτικών» για τα πειράματά του σε αέριο από τα δοχεία ζύμωσης ενός ζυθοποιείου. Το 1772 έδειξε μια μικρή συσκευή ενανθράκωσης στο Κολέγιο Ιατρών του Λονδίνου, προτείνοντας ότι, με τη βοήθεια μιας αντλίας, το νερό θα μπορούσε να εμποτιστεί περισσότερο με σταθερό αέρα. Ο Γάλλος χημικός Antoine-Laurent Lavoisier έκανε την ίδια πρόταση το 1773.
Η πρώτη απομίμηση μεταλλικού νερού στις ΗΠΑ κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1809. Ονομαζόταν «νερό σόδας» και αποτελούνταν από νερό και διττανθρακικό νάτριο αναμεμειγμένα με οξύ για την προσθήκη αναβρασμού. Φαρμακοποιοί στην Αμερική και την Ευρώπη πειραματίστηκαν με μυριάδες συστατικά με την ελπίδα να βρουν νέα φάρμακα για διάφορες παθήσεις. Ήδη τα αρωματισμένα αναψυκτικά χαιρετίζονταν ως τονωτικά του εγκεφάλου για τη θεραπεία πονοκεφάλων και νευρικών παθήσεων.
Η αγορά επεκτάθηκε τη δεκαετία του 1830, όταν το νερό σόδας πωλήθηκε για πρώτη φορά σε γυάλινα μπουκάλια. Η πλήρωση και το πώμα του αερίου υγρού σε δοχεία ήταν μια δύσκολη διαδικασία μέχρι το 1850, όταν σχεδιάστηκε με επιτυχία μια χειροκίνητη μηχανή πλήρωσης και φελλού. Ο όρος “soda pop” προήλθε τη δεκαετία του 1860 από τον ήχο που σκάει από το αέριο που διαφεύγει, καθώς άνοιγε ένα μπουκάλι σόδας. Νέες γεύσεις σόδας εμφανίζονταν συνεχώς στην αγορά όπως το ginger ale και η σόδα λεμόνι. Στις αρχές της δεκαετίας του 1880, οι φαρμακοποιοί πειραματίστηκαν με ισχυρά διεγερτικά για να τα προσθέσουν στη σόδα, συμπεριλαμβανομένων των καρπών κόλα και των φύλλων κόκας. Εμπνεύστηκαν από Βολιβιανούς Ινδούς εργάτες που μασούσαν φύλλα κόκας για να διώξουν την κούραση και από εργάτες της Δυτικής Αφρικής που μασούσαν καρύδια κόλα ως διεγερτικό.
Το 1886 ένας φαρμακοποιός από την Ατλάντα, ο Τζον Πέμπερτον, έκανε το μοιραίο βήμα να συνδυάσει την κόκα με την κόλα, δημιουργώντας έτσι αυτό που θα γινόταν το πιο διάσημο ποτό στον κόσμο, την «Κόκα-Κόλα». Το ρόφημα διαφημίστηκε ως δροσιστικό και θεραπευτικό: «Γαλλική κόλα κρασιού, Ιδανικό Νευρικό και Τονωτικό Διεγερτικό». Λίγα χρόνια αργότερα ένας άλλος φαρμακοποιός, ο Caleb Bradham, δημιούργησε την “Pepsi-Cola” στη Βόρεια Καρολίνα. Αν και το όνομα ήταν ένα παράγωγο της πεψίνης, ενός οξέος που βοηθά στην πέψη, η Pepsi δεν διαφήμισε το ρόφημα ότι έχει θεραπευτικά οφέλη. Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι περισσότερες εταιρείες κόλα εστίασαν τη διαφήμισή τους στις δροσιστικές πτυχές των ποτών τους.
Καθώς τα αρωματισμένα ανθρακούχα ποτά κέρδισαν δημοτικότητα, οι κατασκευαστές αγωνίστηκαν να βρουν ένα κατάλληλο όνομα για τα ποτά. Κάποιοι πρότειναν «μαρμάρινο νερό», «σιροπιαστό νερό» και «αερωμένο νερό». Το πιο ελκυστικό όνομα, ωστόσο, ήταν το “αναψυκτικό”, με την ελπίδα ότι τα αναψυκτικά θα αντικαταστήσουν τελικά την αγορά “σκληρού ποτού”. Μέχρι τη δεκαετία του 1890 τα αναψυκτικά παράγονταν χειροκίνητα, από το φύσημα των μπουκαλιών μεμονωμένα μέχρι το γέμισμα και τη συσκευασία. Τις επόμενες δύο δεκαετίες αυτοματοποιημένα μηχανήματα αύξησαν σημαντικά την παραγωγικότητα των εργοστασίων αναψυκτικών. Πιθανώς η πιο σημαντική εξέλιξη στην τεχνολογία εμφιάλωσης συνέβη με την εφεύρεση του «στεφάνου» το 1892, το οποίο περιείχε με επιτυχία το αέριο διοξείδιο του άνθρακα σε γυάλινες φιάλες. Το σχέδιο του καλύμματος κορώνας άντεξε για 70 χρόνια.
Η εμφάνιση των μηχανοκίνητων οχημάτων προκάλεσε περαιτέρω ανάπτυξη στη βιομηχανία αναψυκτικών. Οι αυτόματοι πωλητές, που σερβίρουν αναψυκτικά σε φλιτζάνια, έγιναν δημοφιλείς σε πρατήρια καυσίμων σε όλη την Αμερική. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 εισήχθησαν αλουμινένια κουτιά αναψυκτικών, εξοπλισμένα με βολικές γλωττίδες έλξης και αργότερα με καρτέλες παραμονής. Τα ελαφριά και ανθεκτικά στο σπάσιμο πλαστικά μπουκάλια άρχισαν να χρησιμοποιούνται στη δεκαετία του 1970, αν και μόλις το 1991 η βιομηχανία αναψυκτικών χρησιμοποιούσε πλαστικό PET (τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο) σε ευρεία κλίμακα.
Πρώτες ύλες
Το ανθρακούχο νερό αποτελεί έως και το 94% ενός αναψυκτικού. Το διοξείδιο του άνθρακα προσθέτει αυτή την ιδιαίτερη σπιρτάδα στο ρόφημα και επίσης δρα ως ήπιο συντηρητικό. Είναι ένα κατάλληλο αέριο για αναψυκτικά επειδή είναι αδρανές, μη τοξικό και σχετικά φθηνό και εύκολο να υγροποιηθεί. Κύριο συστατικό των αναψυκτικών είναι η ζάχαρη, η οποία αποτελεί το 7-12% ενός αναψυκτικού. Χρησιμοποιούμενη είτε σε ξηρή είτε σε υγρή μορφή, η ζάχαρη προσθέτει γλυκύτητα και σώμα στο ρόφημα, ενισχύοντας την «αίσθηση του στόματος», ένα σημαντικό συστατικό για την απόλαυση των καταναλωτών ενός αναψυκτικού. Η ζάχαρη εξισορροπεί επίσης τις γεύσεις και τα οξέα. Η συνολική γεύση ενός αναψυκτικού εξαρτάται από μια περίπλοκη ισορροπία γλυκύτητας, ξινού και οξύτητας (pH). Τα οξέα προσθέτουν μια ευκρίνεια στη γεύση του φόντου και ενισχύουν την εμπειρία σβέσης της δίψας διεγείροντας τη ροή του σάλιου. Το πιο κοινό οξύ στα αναψυκτικά είναι το κιτρικό οξύ, το οποίο έχει γεύση λεμονιού. Πολύ μικρές ποσότητες άλλων προσθέτων ενισχύουν τη γεύση, την αίσθηση στο στόμα, το άρωμα και την εμφάνιση του ροφήματος.
Για να παρεμποδιστεί η ανάπτυξη μικροοργανισμών και να αποφευχθεί η φθορά, προστίθενται συντηρητικά στα αναψυκτικά. Τα αντιοξειδωτικά, όπως το BHA και το ασκορβικό οξύ, διατηρούν το χρώμα και τη γεύση. Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1980, οι κατασκευαστές αναψυκτικών επέλεξαν φυσικά πρόσθετα ως απάντηση στις αυξανόμενες ανησυχίες για την υγεία των καταναλωτών. Οι ακαθαρσίες στο νερό απομακρύνονται μέσω μιας διαδικασίας πήξης, διήθησης και χλωρίωσης. Η πήξη περιλαμβάνει την ανάμειξη του κροκιδώματος στο νερό για την απορρόφηση των αιωρούμενων σωματιδίων. Για την αποστείρωση του νερού, μικρές ποσότητες χλωρίου προστίθενται στο νερό και φιλτράρονται.
Παρασκευή, Επεξεργασία, διαδικασία
Καθαρισμός του νερού
1 Η ποιότητα του νερού είναι καθοριστική για την επιτυχία ενός αναψυκτικού. Ακαθαρσίες, όπως αιωρούμενα σωματίδια, οργανική ύλη και βακτήρια, μπορεί να αλλοιώσουν τη γεύση και το χρώμα. Γενικά αφαιρούνται μέσω της παραδοσιακής διαδικασίας μιας σειράς πήξης, διήθησης και χλωρίωσης.
Φιλτράρισμα, αποστείρωση και αποχλωρίωση του νερού
2 Το διαυγασμένο νερό χύνεται μέσω ενός φίλτρου άμμου για να αφαιρεθούν τα λεπτά σωματίδια του κροκιδώματος. Το νερό περνά μέσα από ένα στρώμα άμμου και χαλικιού για να συλλάβει τα σωματίδια.
3 Η αποστείρωση είναι απαραίτητη για την καταστροφή βακτηρίων και οργανικών ενώσεων που μπορεί να αλλοιώσουν τη γεύση ή το χρώμα του νερού. Το νερό αντλείται σε δεξαμενή αποθήκευσης και τροφοδοτείται με μικρή ποσότητα ελεύθερου χλωρίου. Το χλωριωμένο νερό παραμένει στη δεξαμενή αποθήκευσης αναψυκτικού για περίπου δύο ώρες μέχρι να ολοκληρωθεί η αντίδραση.
4 Στη συνέχεια, ένα φίλτρο ενεργού άνθρακα αποχλωρώνει το νερό και αφαιρεί την υπολειμματική οργανική ύλη, όπως το φίλτρο άμμου. Μια αντλία κενού εξαερίζει το νερό πριν περάσει σε έναν δοσομετρικό σταθμό.
5 Η διαλυμένη ζάχαρη και τα συμπυκνώματα γεύσης αντλούνται στον δοσομετρικό σταθμό με προκαθορισμένη σειρά ανάλογα με τη συμβατότητά τους. Τα συστατικά μεταφέρονται σε δεξαμενές παρτίδων όπου αναμειγνύονται προσεκτικά. Η υπερβολική ανάδευση μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητο αερισμό. Το σιρόπι μπορεί να αποστειρωθεί ενώ βρίσκεται στις δεξαμενές, με χρήση υπεριώδους ακτινοβολίας ή φλας παστερίωσης, η οποία π.Περιλαμβάνει γρήγορη θέρμανση και ψύξη του μείγματος. Τα σιρόπια με βάση τα φρούτα γενικά πρέπει να είναι παστεριωμένα.
6 Το νερό και το σιρόπι συνδυάζονται προσεκτικά από εξελιγμένα μηχανήματα, που ονομάζονται αναλογείς, τα οποία ρυθμίζουν τους ρυθμούς ροής και τις αναλογίες των υγρών. Τα δοχεία υπόκεινται σε πίεση με διοξείδιο του άνθρακα για να αποτραπεί ο αερισμός του μείγματος.
Ανθράκωση του ποτού
7 Η ενανθράκωση προστίθεται γενικά στο τελικό προϊόν, αν και μπορεί να αναμιχθεί στο νερό σε προγενέστερο στάδιο. Η θερμοκρασία του υγρού πρέπει να ελέγχεται προσεκτικά καθώς η διαλυτότητα του διοξειδίου του άνθρακα αυξάνεται καθώς μειώνεται η θερμοκρασία του υγρού. Πολλοί ανθρακούχοι είναι εξοπλισμένοι με τα δικά τους συστήματα ψύξης. Η ποσότητα της πίεσης του διοξειδίου του άνθρακα που χρησιμοποιείται εξαρτάται από τον τύπο του αναψυκτικού. Για παράδειγμα, τα ποτά φρούτων απαιτούν πολύ λιγότερη ενανθράκωση από τα ποτά μίξερ, όπως τα τονωτικά, τα οποία προορίζονται να αραιωθούν με άλλα υγρά. Το ρόφημα είναι ελαφρώς υπερπιεσμένο με διοξείδιο του άνθρακα για να διευκολυνθεί η μετακίνηση στις δεξαμενές αποθήκευσης και τελικά στη μηχανή πλήρωσης.
Γέμισμα και συσκευασία
8 Το τελικό προϊόν μεταφέρεται σε φιάλες ή δοχεία με εξαιρετικά υψηλούς ρυθμούς ροής. Τα δοχεία σφραγίζονται αμέσως με πώματα ανθεκτικά στην πίεση, είτε από λευκοσίδηρο είτε με ατσάλινες στεφάνες με κυματοειδείς άκρες, περιστρεφόμενες γωνίες ή γλωττίδες.
9 Επειδή τα αναψυκτικά γενικά ψύχονται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας παραγωγής, πρέπει να έρθουν σε θερμοκρασία δωματίου πριν από την επισήμανση για να αποτραπεί η συμπύκνωση από το να καταστρέψει τις ετικέτες. Αυτό συνήθως επιτυγχάνεται ψεκάζοντας τα δοχεία με ζεστό νερό και στεγνώνοντας τα. Στη συνέχεια, επικολλώνται ετικέτες σε μπουκάλια για να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη μάρκα, τα συστατικά, τη διάρκεια ζωής και την ασφαλή χρήση του προϊόντος. Οι περισσότερες ετικέτες είναι κατασκευασμένες από χαρτί, αν και κάποιες από πλαστική μεμβράνη. Τα κουτιά είναι γενικά προεκτυπωμένα με πληροφορίες προϊόντος πριν από το στάδιο πλήρωσης.
10 Τέλος, τα δοχεία συσκευάζονται σε χαρτοκιβώτια ή δίσκους που στη συνέχεια αποστέλλονται σε μεγαλύτερες παλέτες ή κιβώτια στους διανομείς.
Έλεγχος ποιότητας
Οι κατασκευαστές αναψυκτικών τηρούν αυστηρά πρότυπα ποιότητας νερού για επιτρεπόμενα διαλυμένα στερεά, αλκαλικότητα, χλωριούχα, θειικά άλατα, σίδηρο και αλουμίνιο. Όχι μόνο είναι προς το συμφέρον της δημόσιας υγείας, αλλά το καθαρό νερό διευκολύνει επίσης τη διαδικασία παραγωγής και διατηρεί τη συνοχή στη γεύση, το χρώμα και το σώμα. Μικροβιολογικές και άλλες εξετάσεις γίνονται τακτικά. Η National Soft Drink Association στις ΗΠΑ, και άλλοι φορείς θέτουν πρότυπα για τη ρύθμιση της ποιότητας της ζάχαρης και άλλων συστατικών. Εάν τα αναψυκτικά παράγονται με ζάχαρη χαμηλής ποιότητας, τα σωματίδια στο ρόφημα θα το χαλάσουν, δημιουργώντας κροκίδωση. Για να αποφευχθεί μια τέτοια αλλοίωση, η ζάχαρη πρέπει να γίνεται προσεκτικά σε ξηρό, απολυμασμένο περιβάλλον.
Ανακύκλωση
Η βιομηχανία αναψυκτικών 27 δισεκατομμυρίων δολαρίων παρήγαγε περίπου 110 δισεκατομμύρια δοχεία κάθε χρόνο στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Περίπου τα μισά δοχεία αναψυκτικών ήταν δοχεία αλουμινίου και τα άλλα μισά, περίπου 35 δισεκατομμύρια, ήταν πλαστικά μπουκάλια PET. Σχεδόν το 60% όλων των δοχείων αναψυκτικών ανακυκλώθηκαν, το υψηλότερο ποσοστό για οποιαδήποτε συσκευασία στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι περιβαλλοντικές ανησυχίες συνέχισαν να οδηγούν σε βελτιώσεις και καινοτομίες στην τεχνολογία συσκευασίας, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης επαναγεμιζόμενων και επαναχρησιμοποιούμενων δοχείων.
Ακολουθήστε το Cibum 
