Ο δούρειος ίππος για την καινοτομία και την ανάπτυξη είναι τα τρόφιμα
Το ζητούμενο για τον τόπο σήμερα είναι να αποκτήσει άμεσα ένα σχέδιο δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Η χώρα μας αιμορραγεί με διπλό τρόπο: τα καλύτερα μυαλά φεύγουν κάθε μέρα που περνά προς το εξωτερικό ενώ νέοι άνθρωποι αυτοκτονούν.
Σήμερα, η ανεργία των νέων στην Ελλάδα είναι πάνω από 35%, το μεγαλύτερο ποσοστό σε επίπεδο ΕΕ.
Άρα το πρώτο ζητούμενο για την κυβέρνηση σήμερα είναι να δώσει πλήρη και σαφή απάντηση σε τούτο το ερώτημα: Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε δουλειές με σίγουρο μέλλον και καλό εισόδημα; Όσο δύσκολο και να φαίνεται το ερώτημα, η απάντηση είναι απλή. Βιώνοντας κάθε μέρα στο Πανεπιστήμιο για πάνω από είκοσι χρόνια αυτό το ερώτημα και προσπαθώντας να κάνω την απάντησή του πράξη στην καθημερινή μου διδακτική και ερευνητική πρακτική, ιδού μερικές σχετικές σκέψεις. Η Ελλάδα είναι ένας ευλογημένος τόπος. Είναι ένας τόπος με θεϊκό κλίμα και με τέτοια χλωρίδα, πανίδα και εδαφολογική γεωμορφία, που «γεννά» τα καλύτερα στον κόσμο τρόφιμα της Μεσογειακής Διατροφής (π.χ. κρασί, τυρί, λάδι). Αυτά τα τρόφιμα έχουν τεράστιο εξαγωγικό δυναμικό που ακόμα και σήμερα μένει ανεκμετάλλευτο. Και το χειρότερο είναι ότι δεν υπάρχουν ακόμη οι πολιτικοί για να σχεδιάσουν πολιτικές αξιοποίησης αυτών των τροφίμων και συνάμα δημιουργίας χιλιάδων θέσεων εργασίας.
Ένα παράδειγμα: η Λέσβος είναι ένα νησί που έχει τόσα λιόδεντρα όσος και ο πληθυσμός της Ελλάδας. Συνεπώς το ελαιοπαραγωγικό δυναμικό του νησιού είναι απλώς τεράστιο. Η πλειονότητα του λεσβιακού ελαιολάδου πωλείται «χύμα» έως και προς 2,5-3 ευρώ / κιλό σε Ιταλούς και Ισπανούς, οι οποίοι το συσκευάζουν και το μεταπωλούν (ως ιταλικό ή ισπανικό, φευ!) με τελική τιμή για τον καταναλωτή έως και 30 ευρώ / κιλό (ναι! Το είδα με τα ίδια μου τα μάτια σε μια κωμόπολη έξω από το Παρίσι το 2012 – βλέπε φωτογραφία).
Παράλληλα, τα παραπροϊόντα της ελαιοτρίβισης (δηλ. ο ελαιοπυρήνας ή κατσίγαρος) αποτελούν έναν (ακόμη!) αναξιοποίητο θησαυρό. Σήμερα ρυπαίνουν τις πλαγιές και τις ρεματιές της Ελλάδας ενώ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στη διατροφική αλυσίδα με πολλαπλά οφέλη. Με την ερευνητική μου ομάδα, μελετούμε τρόπους αξιοποίησης του ελαιοπυρήνα, ο οποίος μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πλήθος εφαρμογών (π.χ. ζωοτροφές), ώστε τα τελικά παραγόμενα τρόφιμα να έχουν σημαντικές καρδιοπροστατευτικές δράσεις. Έτσι ο ελαιοπυρήνας μετατρέπεται από ρυπαντής σε λειτουργική πρώτη ύλη της βιομηχανίας τροφίμων, που σίγουρα (θα) είναι μια από τις ατμομηχανές της πολυπόθητης ανάπτυξης. Ανάλογες ιδέες δημιουργίας νέων λειτουργικών τροφίμων υπάρχουν σήμερα σε πολλά ΑΕΙ της χώρας μας.
Αυτές οι ιδέες όμως θα μείνουν ιδέες αν δεν «παντρευτούν» με τις επιθυμίες και τις ανάγκες της βιομηχανίας, ώστε να αξιοποιηθούν βιομηχανικά και να παραχθούν καινοτόμα τρόφιμα που θα μπορούν να εξαχθούν σε όλη την οικουμένη.
Αυτό θα πρέπει, λοιπόν, να είναι η προτεραιότητά μας σήμερα: πώς θα μπορέσουμε να παραγάγουμε νέα προϊόντα με άριστα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, εξαιρετική διατροφική αξία και «άρωμα Ελλάδας». Η χώρα μας ποτέ δεν ήταν καλή στο «branding». Σε κάθε μικρό μουσείο στο εξωτερικό υπάρχει και ένα μαγαζάκι με αναμνηστικά. Ενώ εμείς, με μια από τις καλύτερες πολιτιστικές κληρονομιές της υφηλίου, ούτε αυτό δεν έχουμε…
Σήμερα όμως είναι ανάγκη να κάτσουμε στο ίδιο τραπέζι επιστήμονες και πολιτικοί και να σχεδιάσουμε στρατηγικές που θα συνδυάζουν την Ανάπτυξη και την Καινοτομία με έναν μόνο στόχο: την προώθηση της νεανικής επιχειρηματικότητας στη χώρα μας. Πώς να «στήσουμε» επιχειρήσεις που θα παράγουν τρόφιμα εξαγώγιμα σε όλες τις χώρες της Γης.
Η σύγχρονη Χημεία και Τεχνολογία Τροφίμων έχουν τις απαραίτητες λύσεις, λύσεις όμως που πρέπει να αξιοποιήσει η πολιτεία και η βιομηχανία. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να απεξαρτηθούμε σύντομα και μια για πάντα από τη μιζέρια που έφεραν τα μνημόνια και τους εγχώριους (με λουμπάγκο σκέψης) υποστηρικτές της.
Και επί του πρακτέου, άμεσα πρέπει να δούμε τούτο: σήμερα, μας λείπουν μερικές κάθετες μονάδες παραγωγής – τυποποίησης και εµπορίας µοναδικών ελληνικών προϊόντων (π.χ. γάλα, τυρί, κρασί). Μονάδες που να εφαρµόζουν ιχνηλασιµότητα, HACCP, ISO κ.λπ. και να διαθέτουν ανάλογη πιστοποίηση ώστε τα καταλλήλως επισηµασµένα προϊόντα τους να µπορούν να διατεθούν στις αγορές όλου του κόσµου! ∆εν είναι δύσκολο! Φοιτητής µου το 2014 έστησε το δικό του τυποποιητήριο / εµφιαλωτήριο ελαιολάδου και σήµερα το 90% των πωλήσεων του λαδιού που παράγει είναι στο εξωτερικό. Ενώ το χύµα λάδι το πουλάµε 2 ευρώ / κιλό, το εµφιαλωµένο µπορεί να πουληθεί µέχρι και 30 ευρώ / κιλό. ∆εκαπενταπλάσιο κέρδος µε λίγες απλές αλλά συστηματικές κινήσεις!
Τα εµπόδια για την ανάπτυξη στον τοµέα των τροφίµων είναι πολλά, αλλά µε παλιές συνταγές και παλαιοκοµµατική προσέγγιση δεν µπορεί να γίνει κάτι! Οι άρχοντες της τοπικής, της περιφερειακής αλλά και της κεντρικής εξουσίας ίσως θα µπορούσαν να πάρουν µερικές ιδέες από τούτες τις αράδες. ∆ιότι το επιχείρηµα ότι λόγω έλλειψης χρηµάτων δεν µπορεί να γίνει κάτι, δεν µπορώ να το δεχθώ, όταν ξέρω πόσο εύκολο και φτηνό είναι να πιστοποιηθεί ένα τρόφιµο ως ΠΟΠ ή να στηθεί µια εξαγωγική εταιρεία…
Εκτός από αρετή και τόλµη, η ελευθερία και η οικονοµική µας ανεξαρτησία θέλουν κάτι απλό: να πουλήσεις στην αγορά ένα µοναδικό προϊόν µε µοναδικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά (γεύση, άρωµα) και διατροφική αξία, αλλά και ανταγωνιστική τιµή. Σίγουρα το µπορούµε, αλλά δεν το κάνουµε. Γιατί η πολιτικές ηγεσίες στα ΥΠΑΑΤ και ΥΠΟΙΚ δεν προσπαθούν να σχεδιάσουν λίγες απλές κινήσεις µε εξαγωγικό δυναµικό; Να ελπίζουµε σε άµεση απάντηση; Φευ…
Email: ioannis.zabetakis@ul.ie
Twitter: @yanzabet
Ακολουθήστε το Cibum 
