ΕΕ: η πορεία των ελέγχων για την ασφάλεια σε φρούτα και λαχανικά

Βελτίωση αλλά και ανησυχία δείχνει η ανασκόπηση της έκθεσης σχετικά με τους επίσημους ελέγχους για τα φρούτα και λαχανικά στην ΕΕ.

Οι νόμοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης στοχεύουν στη διασφάλιση της μικροβιολογικής ασφάλειας των φρούτων και των λαχανικών η οποία εξασφαλίζεται  με τους επίσημους ελέγχους που διενεργούν οι αρχές σε όλες τις χώρες της ΕΕ σε επιχειρήσεις τροφίμων πρωτογενούς παραγωγής και μεταποιητές.

 Οι εκθέσεις ελέγχου διαπίστωσαν ότι, ενώ υπάρχουν και επιμένουν ορισμένες ελλείψεις, έχει σημειωθεί πρόοδος με την πάροδο του χρόνου. Οι χώρες προσάρμοσαν και βελτίωσαν τα επίσημα συστήματά ελέγχου με μεγαλύτερη έμφαση στους αναδυόμενους μικροβιολογικούς κινδύνους στα οπωροκηπευτικά. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης των ελέγχων στα κατεψυγμένα μαλακά φρούτα και λαχανικά.

Μια πρώτη σειρά ελέγχων μεταξύ 2013 και 2016 ξεκίνησε μετά από σοβαρές τροφικές επιδημίες στην ΕΕ που προκλήθηκαν από τρόφιμα μη ζωικής προέλευσης (FNAO). Ένας άλλος κύκλος ελέγχων ξεκίνησε το 2018. Οι χώρες που επισκέφθηκαν οι ελεγκτές, περιλάμβαναν την Ελλάδα, τη Πολωνία, Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Δανία, Κροατία, Τσεχία, Φινλανδία, Σουηδία, Βέλγιο, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ρουμανία, και Ουγγαρία.

Αύξηση προσέγγισης βάσει κινδύνου

Ο πρώτος στόχος ήταν στους επίσημους ελέγχους της υγιεινής των τροφίμων στο στάδιο της πρώτης παραγωγής του FNAO που προοριζόταν να καταναλωθούν ωμά και στον έλεγχο της ιχνηλασιμότητας των σπόρων για βλάστηση και βλαστάρια, εφαρμοστέα μικροβιολογικά κριτήρια, έγκριση εγκαταστάσεων παραγωγής βλαστών καθώς και ελέγχους των εισαγόμενων σπόρων προς βλάστηση.

Αρχικά, εντοπίστηκαν πολλές ελλείψεις. Τα συστήματα για τους πρωτογενείς παραγωγούς δεν είχαν προγραμματιστεί για την αντιμετώπιση του κινδύνου μικροβιολογικών επιμολυντών και δεν υπήρχαν έλεγχοι που να σχετίζονται με κινδύνους τέτοιων ρύπων εκτός από τη χρήση του νερού άρδευσης. Τα κράτη μέλη άρχισαν να προσαρμόζουν και να βελτιώνουν τα επίσημα συστήματα ελέγχου τους με μεγαλύτερη έμφαση στους αναδυόμενους μικροβιολογικούς κινδύνους του FNAO.

Στη δεύτερη σειρά, το πεδίο των ελέγχων επεκτάθηκε ώστε να περιλαμβάνει κατεψυγμένα φρούτα και λαχανικά – μια άλλη πηγή τροφής που σχετίζεται με εστίες τροφικών επιδημιών.

Οι πρώτοι έξι από αυτούς τους ελέγχους παρακολούθησης κατέδειξαν ότι είχε σημειωθεί πρόοδος στους επίσημους ελέγχους στην πρωτογενή παραγωγή, αλλά οι έλεγχοι στα κατεψυγμένα μαλακά φρούτα και λαχανικά θα μπορούσαν να είναι καλύτεροι.

Σε ορισμένες χώρες, το εύρος των αρμοδιοτήτων για τη διενέργεια επίσημων ελέγχων σε εκμεταλλεύσεις που παράγουν FNAO δεν ήταν σαφές, με αποτέλεσμα να υπάρχει κενό στους ελέγχους των παραγωγών κατά τη συγκομιδή. Σε αρκετούς ελέγχους, οι ενέργειες παρακολούθησης και επιβολής δεν θεωρήθηκαν προτεραιότητα και δεν πραγματοποιήθηκαν.

Η εγγραφή των γεωργικών εκμεταλλεύσεων ήταν ατελής στα μισά, περίπου, κράτη μέλη. Αυτό σήμαινε ότι δεν αποτελούσαν μέρος του επίσημου σχεδίου ελέγχου και θα μπορούσαν να εξαιρεθούν από τους ελέγχους για λόγους που δεν βασίζονταν σε κινδύνους, σε αντίθεση με το δίκαιο της ΕΕ.

Σε ορισμένες χώρες, οι εγκρίσεις σε χώρους παραγωγής βλαστών χορηγήθηκαν χωρίς να επαληθεύεται ότι οι ελλείψεις διορθώθηκαν.

Στην πλειοψηφία των κρατών μελών που επισκέφθηκαν οι ελεγκτές, η πρωτογενής παραγωγή FNAO που προοριζόταν να καταναλωθεί ωμή θεωρήθηκε χαμηλού κινδύνου. Κατά συνέπεια, οι συχνότητες των επίσημων ελέγχων με επίκεντρο τους μικροβιολογικούς κινδύνους ήταν χαμηλές ή πολύ χαμηλές. Ορισμένοι μικρότεροι παραγωγοί ελέγχθηκαν λιγότερο ή δεν συμπεριλήφθηκαν καθόλου στα σχέδια ελέγχου.

Επιπλέον, ο χαμηλός αριθμός τοποθεσιών παραγωγής βλαστών προκαλεί δυσκολίες στους επίσημους ελέγχους. Στις περισσότερες χώρες, ένας υπάλληλος έχει μόνο την ευκαιρία να κάνει αυτούς τους ελέγχους από μία έως τέσσερις φορές το χρόνο, δημιουργώντας προβλήματα στη διατήρηση της εμπειρίας σε υψηλό επίπεδο, σύμφωνα με την έκθεση.

Ο σχεδιασμός βάσει κινδύνων έδειξε σημαντικές ελλείψεις με τους επίσημους ελέγχους και στις εγκαταστάσεις κατάψυξης, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης εποπτείας. Για τη δειγματοληψία, παρατηρήθηκαν αδυναμίες στην πλειονότητα των ελέγχων.

Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι το FNAO σπάνια δοκιμάζεται για ιούς. Οι εθνικές αρχές σε ορισμένα κράτη μέλη δεν είχαν εργαλεία για να ελέγξουν την αξιοπιστία των ευρημάτων και όχι πολλά εργαλεία που να αναλύουν και να λαμβάνουν ακριβή αποτελέσματα.

Παρά την επιδημία Listeria monocytogenes που συνδέεται με κατεψυγμένο καλαμπόκι, οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι οι εθνικές αρχές δεν έλαβαν αρχικά μέτρα για τη βελτίωση του συστήματος. Κατά συνέπεια, οι επίσημοι έλεγχοι δεν θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην πρόληψη περαιτέρω πιθανών μολύνσεων με Listeria σε κατεψυγμένο FNAO ή να περιορίσουν τον κίνδυνο διάθεσης μη συμμορφούμενων προϊόντων στην αγορά.

Θετική ήταν βέβαια η παρέμβαση του ιδιωτικού τομέα, όπως λιανοπωλητές και σούπερ μάρκετ, που ανέπτυξαν τα δικά τους πρότυπα ασφάλειας τροφίμων και συστήματα ελέγχου. Αυτό έχει γίνει μέσω ιδιωτικών συστημάτων πιστοποίησης που στοχεύουν στην πρωτογενή παραγωγή (προ συγκομιδής και μετά τη συγκομιδή) και μεταποίηση, εμπόριο και πωλήσεις.

Πηγή:FSN