Σήμερα, σύμφωνα με την Eurostat υπάρχουν περίπου 27,6 εκατομμύρια αυτοαπασχολούμενοι που εργάζονται στις 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις ΗΠΑ υπολογίζονται στα 59 εκατομμύρια και προβλέπεται να γίνουν το πλειοψηφικό εργατικό δυναμικό έως το 2027, αποτελούν το 50% των εργαζομένων Gen Z, ενώ μέχρι το 2023, η παγκόσμια οικονομία της αγοράς για ελεύθερους επαγγελματίες είναι πιθανό να φτάσει τα 455 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτά τα στοιχεία καταδεικνύουν την ίδια παγκόσμια τάση: από τους δημιουργικούς επιχειρηματίες έως αυτούς που πληρώνονται από την εργασία, ο ελεύθερος επαγγελματίας βρίσκεται σε άνοδο παγκοσμίως.
Την ίδια άνοδο καταγράφουν και οι αναλύσεις αυτού του φαινομένου, καθώς δημοσιογράφοι, κοινωνιολόγοι, ειδικοί στο ανθρώπινο δυναμικό, life coaches, ακόμη και οι ίδιοι οι ελεύθεροι επαγγελματίες προσπαθούν να αποκαλύψουν την «αλήθεια » για τον ελεύθερο επαγγελματία.
Ο ελεύθερος επαγγελματίας συχνά απεικονίζεται ως απελευθερωτικός, ενδυναμωτικός και ακόμη και λαμπερός, αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη.
Στις χώρες του ΟΟΣΑ, μελέτες δείχνουν ότι αυτά τα άτομα εργάζονται κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών (50% των ανδρών και 70% των γυναικών). Τα υπόλοιπα είναι τα πάντα, από διαδικτυακούς βοηθούς μέχρι αρχιτέκτονες, σχεδιαστές και φωτογράφους.
Από τη δημιουργική τάξη στο πρεκαριάτο
Μια μελέτη του 2017 διαπίστωσε ότι η πλειοψηφία των ελεύθερων επαγγελματιών στις χώρες του ΟΟΣΑ είναι «slashers», που σημαίνει ότι η σύμβαση εργασίας τους συμπληρώνει τα έσοδα από μια άλλη θέση μερικής ή πλήρους απασχόλησης.
Αυτά τα πρόσθετα κέρδη μπορεί να διαφέρουν σημαντικά. Παράδειγμα όσοι περνούν μερικές ώρες το μήνα για να επεξεργάζονται εγχειρίδια οδηγιών από το σπίτι μπορεί να κερδίζουν μερικές εκατοντάδες ευρώ το μήνα. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες εργοθεραπευτές μπορεί να κερδίζουν δεκαπλάσιο ποσό, από αυτό που λαμβάνουν από την πλήρη απασχόληση.
Ίσως το πιο λαμπερό πρόσωπο του ελεύθερου επαγγελματία είναι η λεγόμενη δημιουργική τάξη, μια ευέλικτη, συνδεδεμένη, υψηλά μορφωμένη και παγκοσμιοποιημένη κατηγορία εργαζομένων που ειδικεύεται στους τομείς των επικοινωνιών, των μέσων ενημέρωσης, του σχεδιασμού, της τέχνης και της τεχνολογίας, μεταξύ άλλων.
Είναι αρχιτέκτονες, σχεδιαστές ιστοσελίδων, bloggers, σύμβουλοι και άλλοι, των οποίων η δουλειά είναι να παραμείνουν στην κορυφή των τάσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι κοινωνικοί «influencers».
Στο Λονδίνο, αυτή η ομάδα ήταν εν μέρει υπεύθυνη για αυτό που ο οικονομολόγος Ντάγκλας ΜακΓουίλιαμς ονόμασε « επίπεδη-λευκή οικονομία », μια ακμάζουσα αγορά που βασίζεται στη δημιουργικότητα, η οποία συνδυάζει καινοτόμες προσεγγίσεις για τις επιχειρήσεις και τον τρόπο ζωής.
Τέτοιοι χίπστερ, οι οποίοι αναφέρονται επίσης ως « επαγγελματίες », μπορεί να είναι σχετικά επιτυχημένοι στην αυτοαπασχόλησή τους, με πολλές δραστηριότητες και ένα ευρύ χαρτοφυλάκιο πελατών. Για τον McWilliams, ίσως αντιπροσωπεύουν το μέλλον της επιχειρηματικής ευημερίας.
Επίσης, εργάζονται σκληρά, αλλά κάποιοι δεν έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα και είναι οι λεγόμενοι «precarians». (Το «πρεκαριάτο» είναι μία νέα κοινωνική ομάδα, που φέρει τα ενοποιητικά χαρακτηριστικά μίας τάξης που αποτελείται από μορφωμένους νέους, οι οποίοι είναι άνεργοι ή εργάζονται με ελαστική μορφή εργασίας). Εργάζονται πολλές ώρες, συχνά για μια διαδικτυακή πλατφόρμα όπως η Mechanical Turk της Amazon. Τα περισσότερα από τα project τους δεν απαιτούν υψηλό επίπεδο τεχνογνωσίας και δημιουργικότητας, και επομένως είναι εύκολα εναλλάξιμες.
Η εργασιακή ασφάλεια δεν είναι εξασφαλισμένη για αυτούς τους διαδικτυακούς βοηθούς και παρόλο που πιθανότατα εργάζονται για μία μόνο εταιρεία, όπως κάνουν οι εργαζόμενοι, τα οφέλη είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν υπάρχουν.
Μεταξύ της δημιουργικής τάξης όπως οι σύμβουλοι επιχειρήσεων και εκείνων που αγωνίζονται και να κάνουν ταχυδακτυλουργικά στην περιστασιακή τους απασχόληση για να τα βγάλουν πέρα, υπάρχουν πολλοί ενδιάμεσοι: bloggers που οδηγούνται από το πάθος τους να γράφουν, αλλά αγωνίζονται να κερδίσουν μια αξιοπρεπή ζωή, διαδικτυακοί βοηθοί ικανοποιημένοι με τη δουλειά τους που είχαν προηγουμένως αντιμετωπίσει ανεργία, φοιτητές που κερδίζουν μερικά επιπλέον ευρώ δουλεύοντας λίγες ώρες την εβδομάδα ως γραφίστες.
Οι ελεύθεροι επαγγελματίες αποτελούν έναν ποικίλο πληθυσμό εργαζομένων – το μορφωτικό τους υπόβαθρο, τα κίνητρα, οι φιλοδοξίες, οι ανάγκες και η προθυμία τους για εργασία διαφέρουν από τον έναν εργαζόμενο στον άλλο, και συνεπώς είναι δύσκολο για τους σχολιαστές να αναπαραστήσουν με ακρίβεια τη διαφορετικότητά τους.
Η αναζήτηση της ελευθερίας… αλλά και ικανοποιητικού εισοδήματος
Ο ελεύθερος επαγγελματίας είναι ολοένα και περισσότερο μια επιλογή που κάνουν οι εργαζόμενοι για να ξεφύγουν από το ωράριο 9 με 5.
Πολλοί ελεύθεροι επαγγελματίες, όποια κι αν είναι η δουλειά τους, μπορεί να επέλεξαν αρχικά αυτό το μοντέλο απασχόλησης επειδή προσφέρει (ή φαινόταν να προσφέρει) ελευθερία – την ελευθερία να εργάζονται οποτεδήποτε και, σε ορισμένες περιπτώσεις, οπουδήποτε. Μόνο το 37% των σημερινών ελεύθερων επαγγελματιών στις ΗΠΑ λένε ότι καταφεύγουν σε περιστασιακή απασχόληση από ανάγκη, ενώ το 2014, το ποσοστό αυτό ήταν υψηλότερο, στο 47%.
Βέβαια, η εργασία πλήρους απασχόλησης σε εταιρείες εξακολουθεί να είναι το πρότυπο για την απασχόληση στις περισσότερες δυτικές χώρες, όπως συμβαίνει στη Ρωσία.
Ωστόσο, με την άνοδο της τηλεργασίας και του αυτοματισμού και τις απεριόριστες δυνατότητες της αναζήτησης προσωπικού, είναι λογικό ότι όλο και περισσότερες εταιρείες θα αρχίσουν να διευθύνουν, ακόμη και να αναπτύσσουν, τις επιχειρήσεις τους με πολύ λιγότερους υπαλλήλους.
Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα αύξηση της ανεργίας. Αντίθετα, πιθανότατα σημαίνει περισσότερους ελεύθερους επαγγελματίες, οι οποίοι θα μετασχηματίζονται και θα προσαρμόζονται γύρω από διάφορα έργα σε συνεχή και εξελισσόμενα δίκτυα.
Η άνοδος του ελεύθερου επαγγελματία μπορεί να είναι ένας βασικός ορατός δείκτης του μέλλοντος της εργασίας, ιδίως όσον αφορά τις πρακτικές συνεργασίας. Ήδη οι ελεύθεροι επαγγελματίες διευκολύνουν τη συνδιαχείριση έργων. Σύντομα, θα παράγουν, θα επικοινωνούν και θα συνεργάζονται με εταιρείες, πελάτες και με την κοινωνία γενικότερα.
Δεδομένου ότι είναι μια ανομοιογενής τάξη εργαζομένων, η διαχείριση τους δεν θα είναι απλή. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει ούτε ένα σύστημα κοινωνικής προστασίας που να αντιστοιχεί καθαρά σε όλους τους ελεύθερους επαγγελματίες, από καθαριστές σπιτιών και οδηγούς ταξί μέχρι συμβούλους επιχειρήσεων, αρχιτέκτονες και συντάκτες ειδήσεων.
Πώς μπορούν αυτά τα άτομα να ομαδοποιηθούν και να συνεργαστούν για να προωθήσουν και να υπερασπιστούν τα διαφορετικά εργασιακά τους συμφέροντα; Σίγουρα, κάποιος φιλόδοξος ελεύθερος επαγγελματίας ασχολείται αυτή τη στιγμή.
Ακολουθήστε το Cibum 
