Μπορεί ο πόλεμος στην Ουκρανία να επέφερε κάποιες ελλείψεις, αλλά αυτές οφείλονται, κυρίως στις κυρώσεις στη Ρωσία και την κερδοσκοπία ορισμένων εταιρειών εις βάρος, πάντα των φτωχότερων πληθυσμών.
Της Βιργινίας Κιμπουρόπουλου
Ενώ οι τιμές των τροφίμων ήταν ήδη σε άνοδο πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, το ξέσπασμα του πολέμου οδήγησε τις τιμές στο καλάθι της Ευρώπης σε επίπεδα ρεκόρ, ωθώντας τους φτωχούς καταναλωτές στην πείνα. Ωστόσο, κάποιοι βγαίνουν κερδισμένοι από όλη την ιστορία.
Οι παγκόσμιες τιμές των τροφίμων έφθασαν στα υψηλότερα επίπεδα όλων των εποχών τον Μάρτιο. Ενώ, όμως ο παγκόσμιος πληθωρισμός ωθεί εκατομμύρια ανθρώπους στην πείνα, υπάρχουν ορισμένοι κερδοσκόποι που επωφελούνται από αυτό. Σύμφωνα με έκθεση της Lighthouse Reports (σελίδα αφιερωμένη στην ανεξάρτητη ερευνητική δημοσιογραφία), μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι διεθνείς τράπεζες άρχισαν να αναζητούν τρόπους με τους ιδιώτες επενδυτές να στοιχηματίσουν στην αύξηση των τιμών των τροφίμων. Στις 7 Μαρτίου, καθώς το σιτάρι έφτασε την υψηλότερη τιμή του από ποτέ, η ομάδα διαχείρισης πλούτου της JP Morgan δημοσίευσε ένα άρθρο που ενθάρρυνε τους πελάτες να επενδύσουν σε γεωργικά κεφάλαια.
Μάλιστα, μέχρι τον Απρίλιο, δύο κορυφαία γεωργικά ETF είχαν προσελκύσει καθαρές επενδύσεις επενδυτών ύψους 1,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σε σύγκριση με μόλις 197 εκατομμύρια δολάρια για ολόκληρο το 2021. Αυτό σημαίνει πως, παρά τις απίστευτα υψηλές τιμές σε είδη πρώτης ανάγκης, όπως το ψωμί και παρά τον κίνδυνο χώρες με επισιτιστική ανασφάλεια, όπως η Αφρική και η Μέση Ανατολή, να βυθιστούν στην πείνα, η έκθεση αποκαλύπτει τεράστια κερδοσκοπία από συγκεκριμένους φορείς, μεταβάλλοντας εντελώς το τοπίο.
Η Lighthouse παρακολούθησε τις ροές χρημάτων σε μερικά από τα μεγαλύτερα δημόσια εισηγμένα γεωργικά ταμεία που ασχολούνται με το σιτάρι και ανέλυσε δεδομένα σχετικά με τα επίπεδα κερδοσκοπικών επενδύσεων σε αγορές συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης αγροτικών προϊόντων, καθώς το μερίδιο των κερδοσκόπων στις αγορές σίτου αυξήθηκε απότομα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Παράλληλα, ειδικοί του κλάδου εκφράζουν τις ανησυχίες τους σχετικά με τα επίπεδα κερδοσκοπίας, αλλά και την (σκόπιμη) αναποτελεσματικότητα των ρυθμιστικών αρχών να την περιορίσουν.
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με επίσημα έγγραφα, η International Swaps and Derivative Association (ISDA), της οποίας μέλη περιλαμβάνουν εταιρείες όπως η Goldman Sachs, η BNP Paribas, η Blackrock και η Citibank, άσκησε επιτυχώς πιέσεις στη ρυθμιστική αρχή της ΕΕ, τις Ευρωπαϊκές Κεφαλαιαγορές και Αγορές Αρχή (ESMA), για αποδυνάμωση των ορίων θέσης στα κερδοσκοπικά όρια θέσεων συναλλαγών βασικών εμπορευμάτων. Μια ειδικός σε θέματα ασφάλειας τροφίμων σχολίασε πως πρέπει να μπουν αυστηρότεροι κανόνες, προκειμένου η διατροφή να γίνει ξανά ένα «ανθρώπινο δικαίωμα», όπως το χαρακτήρισε και όχι είδος πολυτελείας.
Παράλληλα, οι αυξανόμενες τιμές των τροφίμων έχουν ήδη αρνητικές επιπτώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο, ιδιαίτερα στις χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές. Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει υπολογίσει ότι για κάθε αύξηση κατά μία ποσοστιαία μονάδα στις τιμές των τροφίμων, 10 εκατομμύρια άνθρωποι πέφτουν στην ακραία φτώχεια. Εργαζόμενοι, για παράδειγμα, στον Λίβανο και την Αίγυπτο αντιμετωπίζουν μια δεινή πραγματικότητα, καθώς τα προς το ζην των ανθρώπων έχουν ανατραπεί από τα υψηλά κόστη. Μόνο στο Λίβανο, η τελευταία Έκθεση Τροφίμων από τη Διεθνή Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για τα Αειφόρα Συστήματα Τροφίμων (IPES) κατέγραψε αύξηση 70% στις τιμές του ψωμιού.
Η υπηρεσία επισιτιστικής βοήθειας του ΟΗΕ, το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων (WFP), λέει ότι ήδη αντιμετωπίζει αύξηση 50% στο κόστος για τις παγκόσμιες επιχειρήσεις. Tην ίδια στιγμή, οργανισμοί, όπως Andersen, το Νορβηγικό Συμβούλιο Προσφύγων, σύμφωνα με τη lighthouse, λαμβάνουν 30-50% λιγότερη ποσότητα φαγητού από πέρσι. Για την κατάσταση ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό οι «χαλαροί» κανόνες για την κερδοσκοπία από τις ρυθμιστικές αρχές, όπως ακριβώς συνέβη και με την επισιτιστική κρίση 2007-2008.
Παρά τα αντικρουόμενα επιχειρήματα των ιθύνοντων για την κατάσταση, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Βόννης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν μπορούν να αποκλείσουν τον κίνδυνο η υπερβολική κερδοσκοπία να συμβάλλει ήδη στην αστάθεια των τιμών των τροφίμων και σε ενισχυμένες εκτοξεύσεις. «Είναι πράγματι εξαιρετικά απογοητευτικό και μια πραγματική τραγωδία να βλέπουμε αυτά τα ίδια επιχειρήματα που επαναλαμβάνονται τα τελευταία 15 χρόνια να επιστρέφουν ξανά, με μια νέα γενιά να αντιμετωπίζει ανανεωμένη επισιτιστική κρίση», δήλωσε ο Olivier De Schutter, Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για την ακραία φτώχεια και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και συμπρόεδρος της IPES-Food.
Συμπερασματικά, μπορεί ο πόλεμος στην Ουκρανία να επέφερε κάποιες ελλείψεις, αλλά αυτές οφείλονται, κυρίως στις κυρώσεις στη Ρωσία και την κερδοσκοπία ορισμένων εταιρειών εις βάρος, πάντα των φτωχότερων πληθυσμών.
Παράλληλα, η παγκόσμια παραγωγή δημητριακών, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις του FAO, ελάχιστα θα επηρεαστεί από τον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς αναμένεται να αυξηθεί, αν και ελάχιστα, σε 2,8 δισεκατομμύρια τόνους το 2021-2022. Η εκτιμώμενη παραγωγή σιταριού για την περίοδο 2021-2022 θα μειωθεί, επίσης, ελάχιστα σε 776,5 εκατομμύρια τόνους μέχρι το τέλος του 2022. Από αυτό και μόνο φαίνεται ξεκάθαρα πως η πείνα δεν οφείλεται πια στην έλλειψη, αλλά αποτελεί αποτέλεσμα επενδύσεων και συσσώρευσης κερδών από αυτούς που ακόμα και πριν τον πόλεμο προέβλεψαν επιπρόσθετη άνοδο του πληθωρισμού.
Ακολουθήστε το Cibum 
