Όταν ο Ρούσβελτ κήρυξε πόλεμο στις μπανανόφλουδες!

Του Νικόλα Εμμανουήλ

Ο τρόμος της μπανάνας στις αρχές του 20ου αιώνα στη Νέα Υόρκη. Τραυματισμοί, θάνατοι, αποζημιώσεις, η παρέμβαση του Ρούσβελτ και η δημιουργία του “άσπρου στρατού” για να νικήσει την μάστιγα της μπανάνας.

Σοβαροί κατ΄επανάληψη τραυματισμοί και υψηλές αποζημιώσεις λόγω… μπανανόφλουδας; Και όμως, όσο περίεργο και αν μπορεί να φαίνεται σε εμάς ήταν κάτι συνηθισμένο στη Νέα Υόρκη στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ού αιώνα και μάλιστα, οι λόγοι για αυτό το φαινόμενο δεν ήταν καθόλου αστείοι.

Το 1907 η Anna H. Sturla επιβιβάστηκε σε ένα πλοίο, πάτησε μια μπανανόφλουδα, έπεσε, τραυματίστηκε και ζήτησε 250 δολάρια ως αποζημίωση από την πλοιοκτήτρια εταιρεία. Σύμφωνα με την ίδια, χρειάστηκε να την εξετάσουν τρεις γιατροί, οι οποίοι έκριναν πως είναι απαραίτητο να χειρουργηθεί. Τελικά, έλαβε 150 δολάρια, ένα σημαντικό ποσό για εκείνη την εποχή, αν και λιγότερα από τα 500 δολάρια που είχε πάρει την πρώτη φορά που πάτησε μπανανόφλουδα στις σκάλες του σιδηροδρομικού σταθμού στην 125th Street and Park Avenue!

“Δεν πέρασαν καλά καλά έξι μήνες”, έγραψε τότε ένας ρεπόρτερ των New York Times, “προτού η κυρία Sturla ξαναμπλέξει με το μεγάλο εχθρό της, τις μπανανόφλουδες”. Συνολικά, έλαβε 2.950 δολάρια από 17 ατυχήματα μέσα σε τέσσερα χρόνια σε 11 εκ των οποίων η ίδια κατηγόρησε τις μπανανόφλουδες. Όταν οι Times έγραψαν για αυτήν, η ίδια βρισκόταν στα δικαστήρια γιατί είχε κατηγορηθεί ότι αυτή είχε σκηνοθετήσει τα ατυχήματα.

Ωστόσο, για χρόνια την έπαιρναν στα σοβαρά. Εξάλλου, πολλοί Νεοϋορκέζοι την είχαν πατήσει έτσι, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Μπορεί τώρα το να γλιστρήσει κανείς πάνω σε μια μπανανόφλουδα να θεωρείται αστείο, όμως, στο μακρινό παρελθόν δεν ήταν έτσι με τις μπανανόφλουδες να απειλούν τους Νεοϋορκέζους για δεκαετίες.

Μην ξεχνάμε ότι τότε μέχρις ότου φτάσουν ακτοπλοϊκώς οι μπανάνες από την πλησιέστερη περιοχή παραγωγής, δηλαδή την Τζαμάικα, χρειάζονταν τρεις εβδομάδες, χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από την ίδια τη διάρκεια ζωής της μπανάνας. Όταν, όμως, ένας επιχειρηματίας συνειδητοποίησε ότι με το να αφήνει τις μπανάνες στο κατάστρωμα, αυτές διατηρούνταν δροσερές και δε χαλούσαν, έγινε το “μπαμ”. Σύντομα, δίκτυα εργοστασίων παρείχαν πάγο για να διατηρούνται κρύες οι μπανάνες κατά τη μεταφορά και έτσι, γέμισε η αγορά και όλη η χώρα με μπανάνες.

1937 Εργάτες ξεφορτώνουν μπανάνες στην προβλήτα 13

Ωστόσο, όλα έρχονται με ένα τίμημα. Οι πωλητές διαφήμιζαν τις μπανανόφλουδες ως ένα εξαιρετικά “υγιεινό περιτύλιγμα” και τις πουλούσαν ως street food με αποτέλεσμα οι Νεοϋορκέζοι να τις πετάνε στο δρόμο και οι σελίδες των εφημερίδων της Νέας Υόρκης της εποχής να γεμίζουν με πληθώρα περιστατικών από σοβαρούς τραυματισμούς με αφορμή την… μπανάνα.

“Ένας πλούσιος έμπορος, ηλικίας 75 ετών, γλίστρησε πάνω σε μια μπανανόφλουδα μπροστά από το σπίτι του και έσπασε το δεξί του πόδι κοντά στο ισχίο. Εκτιμάται ότι δε θα αναρρώσει”, έγραφαν οι Times το 1884. Περισσότερα από 30 χρόνια μετά, ένα άρθρο με τίτλο “Η φλούδα της μπανάνας προκαλεί θάνατο” περιέγραφε πώς ένας εργάτης στο εργοστάσιο γλίστρησε και κατέληξε στο δρόμο όπου τον χτύπησε ένα φορτηγό.

Και αν αναρωτιέται κανείς πώς μπορεί μια μπανανόφλουδα να σπείρει τον τρόμο και να στέλνει κόσμο μαζικά στα νοσοκομεία, η συνέχεια λύνει όλες τις απορίες.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, τα σκουπίδια στη Νέα Υόρκη συσσωρεύονταν μέχρι τον αστράγαλο ή το γόνατο. Το Τμήμα Καθαρισμού των δρόμων της πόλης δημιουργήθηκε το 1881, αλλά λόγω της διαφθοράς στην πολιτική οργάνωση Tammany Hall, η οποία πρωταγωνιστούσε στην πολιτική σκηνή της Νέας Υόρκης, οι δουλειές δίνονταν βάσει πολιτικών πεποιθήσεων, ενώ η κατάχρηση κεφαλαίων ήταν σύνηθες φαινόμενο.

Οι φωτογραφίες της εποχής τα λένε όλα. Οι Νεοϋορκέζοι πετούσαν τα σκουπίδια τους στο δρόμο από όπου κανείς δεν τα μάζευε, με αποτέλεσμα η δημοτική αρχή να απελευθερώσει αγριογούρουνα προκειμένου να φάνε τα απορρίμματα. Τα νεκρά ζώα έμεναν σε υδρορροές για μέρες. Σε αυτό το βρώμικο περιβάλλον ήρθαν να προστεθούν και οι σάπιες πεταμένες φλούδες μπανάνας, οι οποίες ήταν “κίνδυνος- θάνατος” για… τούμπες.

Και δεν ήταν οι μόνες αφού τόσο οι φλούδες πορτοκαλιού όσο και οι φλούδες πατάτας προκαλούσαν, επίσης, τούμπες πολιτών. Απλά οι πεζοί φοβούνταν περισσότερο τις μπανάνες επειδή οι επιστήμονες είχαν επιβεβαιώσει ότι κατατάσσονται μεταξύ των πιο ολισθηρών φρούτων.

Μάλιστα, υπήρχαν απαιτήσεις για να καθιερωθούν αυστηρές ποινές σε όσους πετούσαν μπανανόφλουδες στο δρόμο. Ο τότε αρχηγός της αστυνομίας της Νέας Υόρκης, Θεόδωρος Ρούσβελτ, “κήρυξε τον πόλεμο” στις μπανανόφλουδες. Έδωσε δε δημόσια ομιλία στο Σώμα γύρω από “τις κακές συνήθειες της φλούδας της μπανάνας, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην τάση της να πετάει τους ανθρώπους στον αέρα και να τους κάνει να πέφτουν με τρομερή δύναμη στο σκληρό πεζοδρόμιο”. Ο Ρούσβελτ ζήτησε από τους επόπτες του αστυνομικού τμήματος να καταπολεμήσουν τους εμπόρους φρούτων και λαχανικών από το να πετάνε «μπανανόφλουδες, φλούδες μήλων και πατάτας και παρόμοια είδη» στους κάτω ανατολικούς δρόμους όπου υπήρχαν πολλές αγορές.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Νεοϋορκέζοι δεν ήταν μόνοι που φοβούνταν τις μπανάνες. Στο Σεντ Λούις είχε απαγορευτεί να πετάει κανείς τη φλούδα σε δημόσιο χώρο, ενώ ακόμα και στον Παναμά, μια χώρα εξοικειωμένη με το συγκεκριμένο φρούτο, υπήρξαν άνθρωποι που πέθαναν επειδή πάτησαν μπανανόφλουδα και έπεσαν κάτω. Η διαφορά είναι ότι στη Νέα Υόρκη η όλη κατάσταση είχε ξεφύγει τελείως.

Στις άλλες αμερικανικές πόλεις, οι εργαζόμενοι στο Τμήμα της Καθαριότητας έκαναν τη δουλειά τους και μάζευαν τα σκουπίδια και κατ΄επέκταση και τις μπανανόφλουδες από τους δρόμους σε αντίθεση με τη Νέα Υόρκη, η οποία είχε χαρακτηριστεί “αποκρουστικά βρώμικη”. Το γλίστρημα σε μπανανόφλουδα έφτασε να γίνει κομμάτι της αμερικανικής κουλτούρας. Ίσως, για αυτό το λόγο πολλοί σταρ του Χόλιγουντ είχαν κάνει αρκετά σκετσάκια εμπνευσμένα από τις μπανανόφλουδες. Ακόμα και ο Τσάρλι Τσάπλιν καταπιάστηκε με το θέμα με ένα χαρακτήρα του να πατάει μια μπανανόφλουδα και να καταλήγει στο… φρεάτιο.

Ο Τσάρλι Τσάπλιν λίγο πριν την θεαματική τούμπα από μπανανόφλουδα

Στη δεκαετία του 1890, “έσκασε” ένα σκάνδαλο διαφθοράς στους κύκλους της αστυνομίας, υποκινούμενο από έναν υπουργό, ο οποίος προσέλαβε έναν ιδιωτικό ντετέκτιβ για να του δείξει τους παράνομους οίκους ανοχής, τα μπαρ και τους χώρους όπου παίζονταν τα τυχερά παιχνίδια στην πόλη, καθώς και τους αστυνομικούς που συμμετείχαν σε αυτά. Έτσι, αποκαλύφθηκε η διαφθορά της Tammany Hall και στη συνέχεια ανέλαβε καθήκοντα ένας μεταρρυθμιστής δήμαρχος, ο οποίος με τη σειρά του διόρισε τον άνθρωπο που θα έσωζε τους Νεοϋορκέζους από τις μπανανόφλουδες: τον George Waring.

Ο Waring ήταν ένας συνταγματάρχης του Εμφυλίου Πολέμου, του οποίου ο επανασχεδιασμός των υπονόμων στο Μέμφις του Τενεσί, έβαλε τέλος σε μια εποχή που οι επιδημίες θέριζαν σε τοπικό επίπεδο. Ως επίτροπος καθαρισμού δρόμων, ξερίζωσε τη διαφθορά και καθιέρωσε τη στρατιωτική πειθαρχία. «Παρέλαβε έναν όχλο για Τμήμα Καθαριότητας των δρόμων και παρέδωσε ένα στρατό”, έγραψαν οι Times. Επέμεινε οι άντρες του να φορούν λευκές στολές – προς απογοήτευση των συζύγων τους – για να τους συνδέσει με την υγεία, τους διέταξε να βαδίζουν στους δρόμους και έδωσε προτεραιότητα στο να καθαριστούν πρώτα οι φτωχογειτονιές.

Δεν τους περίμεναν, βέβαια, με ανοιχτές αγκάλες. “Στις πραγματικά φτωχές γωνιές της πόλης, όπως τη Five Points, το να βλέπεις κάποιον από την τοπική Αυτοδιοίκηση να έρχεται στη γειτονιά δεν ήταν καλά νέα για τους κατοίκους της περιοχής”, εξηγεί η Robin Nagle, ανθρωπολόγος στο τμήμα υγιεινής της Νέας Υόρκης, λέγοντας χαρακτηριστικά πως “πέταξαν τούβλα στους καθαριστές του δρόμου και βγήκαν να τους πολεμήσουν με ξύλα”.

Ωστόσο, ο Waring τους έστειλε ξανά και τελικά, κέρδισαν τις καρδιές των πολιτών, μεταμορφώνοντας τους δρόμους της Νέας Υόρκης. Σύντομα, οι καθαριστές των δρόμων κέρδισαν μια τιμητική θέση στις παρελάσεις της πόλης, ενώ ο δήμαρχος τους έδινε “αντρικές και χρήσιμες ομιλίες” σχετικά με τη σημασία της δουλειάς τους. Ένα διεφθαρμένο τμήμα που κάποτε τσέπωνε χρήματα από τους φορολογούμενους είχε γίνει υπόδειγμα κρατικής υπηρεσίας.

Όσο τα σκουπίδια και οι μπανανόφλουδες εξαφανίζονταν από τους δρόμους της πόλης, οι πτώσεις από… μπανάνα υπήρχαν μόνο στις ταινίες και στην κωμωδία για να θυμίζουν την αστεία πλευρά μιας κατάστασης του παρελθόντος, κάνοντας, βέβαια, τους θεατές να απορούν “πώς γίνεται κάποιος να τραυματιστεί τόσο σοβαρά από μια τέτοια πτώση”. Ευτυχώς για εκείνους δε χρειάστηκε να βιώσουν από πρώτο χέρι – και ίσως, με απρόβλεπτες συνέπειες την εξήγηση – παρά απλά να την αναζητήσουν μόνο σε θεωρητικό επίπεδο.