Σύστημα επιστροφής εγγύησης για πλαστικές, μεταλλικές και γυάλινες συσκευασίες ποτών – Επιπλέον χρέωση για τους καταναλωτές και… ταλαιπωρία για τις υπόχρεες επιχειρήσεις.
Της Άννας Λεκατσά*
Θυμάστε το Νόμο 4736/2020 για τη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης; Στο άρθρο 13, καθιερώθηκε το σύστημα επιστροφής εγγύησης στις πλαστικές φιάλες ποτών έως 3 λίτρα, για την επίτευξη των στόχων για την ανακύκλωση των υλικών που πρέπει να προωθούνται για χωριστή συλλογή, 77% μέχρι το 2025 και 90% έως το 2029.
Θυμάστε επίσης το Νόμο 4819/2021 για τη διαχείριση των αποβλήτων; Στο άρθρο 86, επεκτάθηκε η υποχρέωση οργάνωσης και λειτουργίας συστημάτων εγγυοδοσίας και στις συσκευασίες από αλουμίνιο και γυαλί μίας χρήσης, πλέον της αντίστοιχης υποχρέωσης για τις πλαστικές φιάλες που ορίζει ο Ν. 4736/2020.
Το 2022, εκδόθηκε η Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ’ αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΔΑ/76254/1331 (ΦΕΚ Β’ 3883/21.07.2022), που ορίζει τις αρμοδιότητες και υποχρεώσεις όλων των εμπλεκόμενων μερών για την εφαρμογή του συστήματος επιστροφής εγγύησης για τις συσκευασίες ποτών από πλαστικό, αλουμίνιο και γυαλί. Το νέο σύστημα δεν εφαρμόστηκε όπως προβλεπόταν στο άρθρο 86 του Ν. 4819/2021, από τον Ιανουάριο του 2023 δηλαδή, και τελικώς μετατέθηκε για τον Ιούλιο του 2023, χωρίς όμως να φαίνεται ότι μπορεί να εφαρμοστεί και σε αυτό το διάστημα (Ν. 4964/2022, άρθρο 179 Συστήματα επιστροφής, συλλογής και ανάκτησης αποβλήτων Τροποποίηση παρ. 1 άρθρου 86 ν. 4819/2021).
Ο νέος προγραμματισμός για την έναρξη εφαρμογής του συστήματος DRS, ακούγεται ότι στοχεύει για το φθινόπωρο του 2023, ωστόσο δεν είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει επαρκής συντονισμός και ανταπόκριση των εμπλεκόμενων μερών για την επίτευξη του νέου πλάνου.
Τι είναι το σύστημα επιστροφής εγγύησης (DRS – Deposit Return Scheme);
Με το σύστημα αυτό, οι καταναλωτές θα πληρώνουν ένα χρηματικό (εγγυοδοτικό) αντίτιμο, το οποίο θα τους αποδίδεται κατά την επιστροφή του προϊόντος, με σκοπό τη χωριστή συλλογή για ανακύκλωση. Αυτό σημαίνει ότι κατά την αγορά των συσκευασιών που είναι στο πλαίσιο εφαρμογής του νόμου, οι καταναλωτές θα χρεώνονται επιπλέον κατά την αγορά και θα καταβάλλουν εγγυοδοτικό αντίτιμο ίσο με 10 λεπτά για συσκευασίες μικρότερες από 0,5 λίτρα και 15 λεπτά για συσκευασίες μεγαλύτερες από 0,5 λίτρα.
Στην ουσία θα «παίρνουν τα χρήματά τους πίσω», με μορφή κουπονιού ίσης χρηματικής αξίας, χωρίς να επιτρέπεται η καταβολή χρημάτων, όταν επιστρέφουν την άδεια συσκευασία στα σημεία λιανικής πώλησης που επιτελούν τη λειτουργία των σημείων επιστροφής.
Εφαρμόζεται στις ακόλουθες συσκευασίες μιας χρήσης ποτών:
α) από:
i. αλουμίνιο έως 1 λίτρο, ii. γυαλί έως 1,3 λίτρα, iii. πλαστικό έως 3 λίτρα,
β) που χρησιμοποιούνται για:
i. μπύρα,
ii. κρασί,
iii. νερό,
iv. υγρά αναψυκτικά,
v. χυμούς και τα νέκταρ,
vi. στιγμιαία ποτά,
vii. γάλα,
για τα προϊόντα που διατίθενται στην Ελληνική αγορά.
Σημαντικά σημεία για τις υποχρεώσεις των επιχειρήσεων
Υπάρχουν δύο είδη υποδομής των σημείων επιστροφής, η αυτόματη με μηχάνημα επιστροφής εγγύησης συσκευασιών και η μη αυτόματη, με χειρωνακτική διαδικασία.
Το κατάστημα επιχείρησης λιανικής πώλησης με επιφάνεια πωλήσεων μεγαλύτερη των διακοσίων (200) τετραγωνικών μέτρων, υποχρεούται να διαθέτει μηχάνημα επιστροφής εγγύησης συσκευασιών, εκτός εάν υπάρχει ήδη μηχάνημα επιστροφής εγγύησης συσκευασιών σε απόσταση ακτίνας μικρότερης των πεντακοσίων (500) μέτρων από την είσοδο του καταστήματος.
Τα σημεία επιστροφής που δεν υποχρεούνται στην τοποθέτηση μηχανήματος επιστροφής εγγύησης συσκευασιών (με επιφάνεια πωλήσεων μικρότερη των διακοσίων (200) τετραγωνικών μέτρων, δύναται να εφαρμόζουν την χειρωνακτική επιστροφή εγγύησης συσκευασιών.
Η υποχρέωση επιστροφής των συσκευασιών συστήματος επιστροφής εγγύησης ισχύει ανεξάρτητα από το αν η συσκευασία συστήματος επιστροφής εγγύησης πωλήθηκε από την ίδια επιχείρηση λιανικής πώλησης ή από άλλον.
Η χωριστή συλλογή δεν μπορεί να γίνει στους κοινόχρηστους κάδους ανακύκλωσης. Οι επιχειρήσεις λιανικής πώλησης που αποτελούν σημείο επιστροφής, υποχρεούνται να διαθέτουν σύμβαση συνεργασίας με εγκεκριμένο ΣΣΕΔ (Φορέας Συλλογικού Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης) συστήματος επιστροφής εγγύησης συσκευασιών.
Οι συσκευασίες που προωθούνται για χωριστή συλλογή πρέπει να έχουν ειδική σήμανση που θα περιλαμβάνει το σύμβολο που θα υποδεικνύει ότι η συσκευασία συμμετέχει στο σύστημα, τον ειδικό γραμμικό κώδικα, την αξία του αντιτίμου και το υλικό συσκευασίας. Ο ΕΟΑΝ (Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης) απέστειλε στις υπόχρεες επιχειρήσεις τις «Οδηγίες σήμανσης των συσκευασιών που εντάσσονται στο σύστημα επιστροφής εγγύησης για τις συσκευασίες ποτών από πλαστικό, αλουμίνιο και γυαλί», καθώς και τα αρχεία με τα σήματα/σύμβολα που υποδεικνύει ότι η συσκευασία θα συμμετέχει στο σύστημα DRS στην Ελλάδα.
Δεν επιτρέπεται η διάθεση στην αγορά στην Ελλάδα προϊόντων των οποίων ο «υπόχρεος παραγωγός συσκευασιών συστήματος επιστροφής εγγύησης» δεν συμμετέχει σε ΣΣΕΔ συστήματος επιστροφής εγγύησης συσκευασιών.
Υπόχρεοι οργάνωσης και λειτουργίας των ΣΣΕΔ συστήματος επιστροφής εγγύησης συσκευασιών ή αλλιώς «υπόχρεοι παραγωγοί» ορίζονται κάποιες επιχειρήσεις, όπως για παράδειγμα:
-Συσκευαστές own branded προϊόντων, πχ παραγωγοί αναψυκτικών
-Εταιρείες που αναθέτουν σε τρίτο τη συσκευασία αγαθών για λογαριασμό τους, πχ για PL χυμούς
-Εισαγωγείς συσκευασμένων προϊόντων, με σκοπό τη διάθεσή τους στην ελληνική αγορά, πχ εισαγόμενες μπύρες
Ως υπόχρεες επιχειρήσεις που επιτελούν τα σημεία επιστροφής, δεν νοούνται μόνο οι επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου, κατά την έννοια της παρ. 5Γ του άρθρου 2 της υπό στοιχεία Υ1Γ/ΓΠ/ ΟΙΚ47829/21.6.2017 απόφασης του Υπουργού Υγείας (Β’ 2161), αλλά οι επιχειρήσεις που πωλούν λιανικώς τα ποτά με αυτές τις συσκευασίες, όπως πχ οι διακινητές, αλλά και οι επιχειρήσεις εστίασης, οι οποίες υποχρεούνται:
-να διακινούν μόνο τα προϊόντα των παραγωγών, που έχουν συμβληθεί με εγκεκριμένο ΣΣΕΔ συστήματος επιστροφής εγγύησης συσκευασιών
– να χρεώνουν το εγγυοδοτικό αντίτιμο μόνο για τα προϊόντα που δεν καταναλώνονται στο κατάστημά τους,
– να ενημερώνουν τους καταναλωτές, κατά τη στιγμή της πώλησης των προϊόντων που υπάγονται σε συσκευασίες συστήματος επιστροφής εγγύησης, τόσο για το εγγυοδοτικό αντίτιμο, όσο και τη δυνατότητα επιστροφής του, εφόσον διαθέτουν μηχάνημα επιστροφής εγγύησης συσκευασιών ή εφόσον επιλέγουν τη χειρωνακτική επιστροφή εγγύησης συσκευασιών
– να αποδέχονται επιστροφές συσκευασιών συστήματος επιστροφής εγγύησης χωρίς οποιαδήποτε χρέωση προς τον καταναλωτή, καταβάλλοντας το καθορισμένο εγγυοδοτικό αντίτιμο
– να τηρούν στοιχεία για τις επιστρεφόμενες συσκευασίες συστήματος επιστροφής εγγύησης, και να συνεργάζονται με ΣΣΕΔ συστήματος επιστροφής εγγύησης συσκευασιών που εγκρίνονται από τον ΕΟΑΝ
-να δίνουν στοιχεία για τις συσκευασίες που πούλησαν και εντάσσονται στο σύστημα επιστροφής εγγύησης
-να δίνουν στοιχεία για τις συσκευασίες που παρέδωσαν στον εξουσιοδοτημένο συλλέκτη – μεταφορέα του συνεργαζόμενου ΣΣΕΔ συστήματος επιστροφής εγγύησης συσκευασιών, σε περίπτωση χειρωνακτικής επιστροφής (τεμάχια ή/και ποσότητες ανά είδος των επιστρεφόμενων συσκευασιών)
Οι υπεύθυνοι φορέων εκδηλώσεων, όπως φεστιβάλ, συναυλίες, συνέδρια, αθλητικές εκδηλώσεις και κάθε άλλη εκδήλωση, όπου τα ποτά που θα πωλούνται σε συσκευασίες συστήματος επιστροφής εγγύησης, θα συνεργάζονται με εγκεκριμένο ΣΣΕΔ συστήματος επιστροφής εγγύησης συσκευασιών.
Πηγές:
Απόφαση ΥΠΕΝ για το σύστημα επιστροφής εγγύησης (DRS) – EOAN
*Άννα Λεκατσά Γεωπόνος-Επιστήμονας Τροφίμων, Senior Consultant AG ADVENT AE
Ακολουθήστε το Cibum 
