“Απατηλά” καθησυχαστικές οι πληροφορίες στις ετικέτες – Ποιες βιταμίνες και πότε έχουν αρνητικές επιδράσεις στην υγεία.
Οι σύγχρονες γενιές είναι εθισμένες στην “γοητεία” των πολυβιταμινών νομίζοντας ότι καλύπτουν διατροφικά κενά. Την προηγούμενη εβδομάδα η Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων της Γαλλίας ANSES δημοσίευσε γνώμη για τα φυτικά συμπληρώματα διατροφής υποστηρίζοντας πως μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία λόγω πιθανών αλληλεπιδράσεων με φάρμακα, αντενδείξεων κ.λπ. Ωστόσο, οι καταναλωτές δεν ενημερώνονται απαραίτητα για αυτούς τους κινδύνους. Σε αντίθεση με τα φάρμακα, λέει η ANSES, τα συμπληρώματα διατροφής δεν συνοδεύονται από υποχρεωτικό φυλλάδιο που ενημερώνει τους καταναλωτές για την ασφάλεια του προϊόντος. Απαιτούνται μόνο μερικές σύντομες λεπτομέρειες στην ετικέτα, όπως η ταυτότητα των συστατικών. Η απλή αναφορά της παρουσίας φυτών στα συμπληρώματα διατροφής μπορεί μερικές φορές να είναι απατηλά καθησυχαστική για τους καταναλωτές, παρόλο που ορισμένα φυτά ενδέχεται να αποτελούν κίνδυνο υπό ορισμένες συνθήκες χρήσης, ανάλογα με τον τύπο του φυτικού εκχυλίσματος ή την ευαισθησία συγκεκριμένων πληθυσμών, όπως οι έγκυες γυναίκες ή παιδιά. Επιπλέον, πολύ σπάνια δίνονται συμβουλές στους καταναλωτές σχετικά με τα συμπληρώματα διατροφής και ως εκ τούτου μπορεί να καταναλώνουν προϊόντα που είναι ακατάλληλα για την κατάσταση της υγείας τους. Η ANSES τονίζει δε, πως αυτά τα προϊόντα μπορεί να προκαλέσουν μερικές φορές σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες , όπως σοβαρές αλλεργίες ή δυνητικά θανατηφόρα ηπατική βλάβη.
Επιπλέον, επιστήμονες της Northwestern Medicine σε μελέτη που δημοσιεύτηκε πριν από περίπου ένα χρόνο, χαρακτήρισαν σπατάλη χρημάτων την αγορά και χρήση πολυβιταμινών και συμπληρωμάτων διατροφής. Τόνισαν μάλιστα πως με βάση μια συστηματική ανασκόπηση 84 μελετών δεν υπάρχουν «επαρκή στοιχεία» ότι η λήψη πολυβιταμινών, συνδυασμένων συμπληρωμάτων ή μεμονωμένων συμπληρωμάτων μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη καρδιαγγειακών παθήσεων και καρκίνου σε κατά τα άλλα υγιείς, μη έγκυους ενήλικες.
Bέβαι υπάρχει και η αντίθετη άποψη που τονίζει πως οι πολυβιταμίνες κάνουν καλό και κυρίως σε ηλικιωμένους. Νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες ημέρες στο Nutrients και διήρκεσε έξι μήνες σε υγιείς ηλικιωμένους άνδρες έδειξε ότι η καθημερινή λήψη πολυβιταμινών/πολυμεταλλικών συμπληρωμάτων είχε θετική επίδραση στους βασικούς διατροφικούς βιοδείκτες.
Τι λέει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφοριών για τα Τρόφιμα.
To Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφοριών για τα Τρόφιμα Eufic, σε άρθρο του, αφού θέτει ερωτήματα όπως, εάν αυτά τα προϊόντα είναι απαραίτητα και εάν όντως μας κρατούν υγιείς, αναλύει τα οφέλη όπως και τους σημαντικούς κινδύνους.
Οι πολυβιταμίνες στοχεύουν στην πρόληψη ή τη διόρθωση ελλείψεων μικροθρεπτικών συστατικών ή στην υποστήριξη της σωστής πρόσληψης θρεπτικών συστατικών όταν η δίαιτα από μόνη της δεν είναι αρκετή για να τα παρέχει.
Για όσους όμως, ακολουθούν μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή – που περιλαμβάνει όλες τις κύριες ομάδες τροφίμων σε επαρκείς ποσότητες – οι πολυβιταμίνες είναι απίθανο να έχουν θετικές επιπτώσεις στην υγεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα οι άνθρωποι να λαμβάνουν περισσότερα από τα ασφαλή επίπεδα ενός μικροθρεπτικού συστατικού και να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία τους. Αυτό ισχύει για ορισμένες βιταμίνες, για παράδειγμα οι πολύ υψηλές δόσεις βιταμίνης Α ή η παρατεταμένη λήψη συμπληρωμάτων (πάνω από 6 μήνες) με βιταμίνη Β6 μπορεί να είναι επιβλαβείς. Άλλες βιταμίνες όπως η βιταμίνη C ή η βιταμίνη Β12 απεκκρίνονται εύκολα από το σώμα, επομένως είναι λιγότερο πιθανό να θέτουν σε κίνδυνο την υγεία .
Οι πολυβιταμίνες δεν πρέπει ποτέ να αντικαθιστούν μια υγιεινή διατροφή: μπορούν μόνο να «συμπληρώσουν» και όχι να υποκαταστήσουν. Για τον γενικό πληθυσμό τα στοιχεία είναι ξεκάθαρα: η τακτική επιλογή μιας ποικιλίας τροφών πλούσια σε θρεπτικά συστατικά είναι ο καλύτερος τρόπος για να λάβουμε τη διατροφή που χρειαζόμαστε και να υποστηρίξουμε τη μακροπρόθεσμη υγεία μας.
Πότε να πάρετε μια πολυβιταμίνη;
Τα συμπληρώματα βιταμινών και μετάλλων μπορεί να είναι χρήσιμα για άτομα που δεν μπορούν ή δεν λαμβάνουν συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά από τη διατροφή τους. Οι συγκεκριμένες περιπτώσεις περιλαμβάνουν:
Χαμηλή διαιτητική πρόσληψη. Τα άτομα που αποκλείουν ορισμένες ομάδες τροφίμων ή δεν μπορούν να φάνε ορισμένα τρόφιμα λόγω ιατρικών παθήσεων (όπως αλλεργίες) διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο έλλειψης θρεπτικών συστατικών . Για παράδειγμα, οι βίγκαν και οι χορτοφάγοι συνιστώνται συχνά να λαμβάνουν βιταμίνη Β12 . Ομοίως, τα συμπληρώματα βιταμίνης D συνιστώνται σε άτομα που έχουν σκούρο δέρμα ή ζουν σε χώρες χωρίς ηλιοφάνεια, καθώς μπορεί να είναι δύσκολο να πάρουν αρκετή ποσότητα μόνο από το φαγητό.
Εγκυμοσύνη και θηλασμός. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, απαιτούνται περισσότερες από ορισμένες βιταμίνες και μέταλλα, όπως το φυλλικό οξύ και ο σίδηρος , και μπορεί να είναι δύσκολο να λάβετε αρκετή ποσότητα μόνο από τη διατροφή. Συνήθως, οι προγεννητικές βιταμίνες συνιστώνται εκτός από μια ισορροπημένη διατροφή για να βεβαιωθείτε ότι η μητέρα και το μωρό λαμβάνουν αρκετά βασικά θρεπτικά συστατικά.
Ηλικιωμένοι. Καθώς μεγαλώνουμε, το σώμα μας γίνεται λιγότερο αποτελεσματικό στην απορρόφηση ορισμένων βιταμινών και μετάλλων και μπορεί να αντιμετωπίσουμε δυσκολίες στο να φάμε αρκετό φαγητό λόγω χαμηλής όρεξης ή οδοντικών προβλημάτων. Αυτό θέτει τους ηλικιωμένους σε υψηλότερο κίνδυνο ανεπάρκειας ορισμένων βιταμινών και μετάλλων όπως το ασβέστιο , η βιταμίνη D και η βιταμίνη Β12 .
Μετά από βαριατρική επέμβαση. Τα άτομα που έχουν υποβληθεί σε αυτή τη διαδικασία μπορεί να δυσκολεύονται να φάνε την ποσότητα τροφής που χρειάζονται για να λάβουν όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.
Καταστάσεις υγείας που επηρεάζουν την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών . Τα άτομα που έχουν ιατρικές παθήσεις που επηρεάζουν την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών (όπως η νόσος του Crohn, η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ κ.λπ.) είναι πιο επιρρεπή σε ανεπάρκειες και μπορεί να ωφεληθούν από τα συμπληρώματα. Ορισμένα φάρμακα, εάν ληφθούν για μεγάλες περιόδους, μπορούν επίσης να μας θέσουν σε κίνδυνο ελλείψεων και να αυξήσουν την ανάγκη για ορισμένες βιταμίνες και μέταλλα.
Εάν υποψιάζεστε ότι μπορεί να μην λαμβάνετε αρκετά θρεπτικά συστατικά από τη διατροφή σας, ένας εγγεγραμμένος διαιτολόγος/ διατροφολόγος ή γιατρός θα είναι σε θέση να ελέγξει τα επίπεδα βιταμινών και μετάλλων σας και να σας παρέχει εξατομικευμένες και ασφαλείς συμβουλές. Η χορήγηση συμπληρωμάτων πρέπει να γίνεται πάντα υπό την επίβλεψη επαγγελματία υγείας, ο οποίος μπορεί να προσδιορίσει εάν υπάρχει ανεπάρκεια και να συστήσει τα κατάλληλα προϊόντα και δοσολογίες.
Θα βοηθήσουν οι πολυβιταμίνες στην κούραση/το κρυολόγημα/τους μυϊκούς πόνους; Σε τι μπορούν να βοηθήσουν;
Δεν υπάρχει σαφής απόδειξη ότι η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί να αποφέρει οφέλη για την υγεία σε άτομα που δεν έχουν διατροφική ανεπάρκεια. Στην πραγματικότητα , η επιστήμη έχει προηγουμένως καταρρίψει πολλούς δημοφιλείς μύθους που συνδέουν τα συμπληρώματα διατροφής με συγκεκριμένες επιπτώσεις στην υγεία, όπως ο ισχυρισμός ότι τα συμπληρώματα βιταμίνης C βοηθούν στην πρόληψη του κρυολογήματος ή ότι το μαγνήσιο μειώνει τις μυϊκές κράμπες.
Στη συσκευασία μπορούν να αναγράφονται μόνο ισχυρισμοί υγείας που έχουν εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Προσοχή στα συμπληρώματα διατροφής που υποδηλώνουν οποιαδήποτε οφέλη για την υγεία στη διαφήμισή τους, όπως πολυβιταμίνες για «μαλλιά και νύχια» ή για «μνήμη και συγκέντρωση». Αυτές οι γενικές δηλώσεις αφορούν τις βιταμίνες και τα μέταλλα που περιέχονται στο συμπλήρωμα και δεν είναι απαραίτητα συγκεκριμένες για τις επιδράσεις του ίδιου του συμπληρώματος.
Ακόμα κι αν η διατροφή μπορεί να είναι ένα κομμάτι του παζλ, συμπτώματα όπως η κούραση ή οι μυϊκοί πόνοι μπορεί να προκληθούν από διάφορους άλλους παράγοντες του τρόπου ζωής, όπως ασθένεια, άγχος , κακός ύπνος ή ακόμα και εντατική σωματική άσκηση. Είναι απίθανο οι πολυβιταμίνες από μόνες τους να βελτιώσουν αυτά τα συμπτώματα. Εάν αποδειχθεί ότι προκαλούνται από ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών, η θεραπεία θα πρέπει να γίνεται υπό τη συμβουλή επαγγελματία υγείας και να στοχεύει στα συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά που λείπουν.
Παρόλο που έχουν παρόμοια εμφάνιση, τα συμπληρώματα διατροφής δεν πρέπει να συγχέονται με τα φάρμακα. Οι πολυβιταμίνες είναι ένας τύπος προϊόντων διατροφής που σημαίνει ότι δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πρόληψη, τη ή τη θεραπεία μιας ασθένειας και δεν πρέπει ποτέ να λαμβάνονται ως υποκατάστατο ιατρικής θεραπείας.
Ποιος εγκρίνει τις πολυβιταμίνες στην Ευρώπη;
Στην Ευρώπη, η οδηγία της ΕΕ για τα συμπληρώματα διατροφής ρυθμίζει όλα τα συμπληρώματα διατροφής. Αυτή η οδηγία περιέχει τον κατάλογο των βιταμινών και μετάλλων που επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται σε συμπληρώματα διατροφής και τον τρόπο επισήμανσης τους. Η ετικέτα πρέπει να περιλαμβάνει το όνομα των βιταμινών και μετάλλων καθώς και την ποσότητα που περιέχουν εκφρασμένη ως ποσοστό της ημερήσιας διατροφικής τιμής αναφοράς (για παράδειγμα, σίδηρος 4,2 mg, 38 %). Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) αξιολογεί τα επιστημονικά στοιχεία σχετικά με την ασφάλεια του συμπληρώματος διατροφής και την αποτελεσματικότητα της πηγής διατροφής.
Επειδή οι πολυβιταμίνες θεωρούνται είδος τροφής (και όχι ιατρικό προϊόν), οι παραγωγοί, οι προμηθευτές ή οι διανομείς είναι υπεύθυνοι να διασφαλίζουν ότι τα συμπληρώματα που πωλούν είναι ασφαλή. Πρέπει επίσης να βεβαιωθούν ότι τα προϊόντα τους φέρουν τη σωστή σήμανση και δεν κάνουν μη εξουσιοδοτημένους ισχυρισμούς σχετικά με τα οφέλη για την υγεία.
Κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχει τη δική της εθνική αρχή για την ασφάλεια των τροφίμων που είναι υπεύθυνη για την έγκριση και την παρακολούθηση εάν τα συμπληρώματα διατροφής που πωλούνται στην επικράτειά τους συμμορφώνονται με την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία. Ωστόσο, οι ρυθμιστικές προσεγγίσεις διαφέρουν μεταξύ των χωρών με ορισμένες να επιβάλλουν αυστηρότερους ελέγχους από άλλες. Για παράδειγμα, ορισμένες εθνικές αρχές απαιτούν από τους παραγωγούς να τους ενημερώνουν πριν διαθέσουν ένα συμπλήρωμα διατροφής στην αγορά, ενώ άλλες όχι. Μπορεί επίσης να διαφέρουν ως προς τις ουσίες που θεωρούν τρόφιμα ή φαρμακευτικά προϊόντα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης θεσπίσει κανόνες για την προστασία των καταναλωτών από τους κινδύνους για την υγεία των συμπληρωμάτων διατροφής και τηρεί κατάλογο ουσιών που υπάρχουν υπόνοιες ή είναι γνωστό ότι είναι επικίνδυνες. Ωστόσο, πολλά άλλα, συμπεριλαμβανομένων διαφορετικών βοτάνων, φυτικών εκχυλισμάτων και βιοδραστικών ενώσεων, μπορούν ακόμα να προστεθούν στις πολυβιταμίνες, ακόμη και αν δεν υπάρχουν πολλά επιστημονικά στοιχεία για τα οφέλη για την υγεία ή τις πιθανές παρενέργειες. Πολλά είδη φυτών περιέχουν δραστικές ουσίες που μπορεί να μην είναι ασφαλείς για μερικούς ανθρώπους ή εάν καταναλώνονται σε υψηλές ποσότητες, κάτι που μπορεί να συμβεί με συμπυκνωμένα εκχυλίσματα. Για ουσίες σαν αυτές, η καθεμία από τις χώρες της ΕΕ έχει τις δικές της κατευθυντήριες γραμμές και κανονισμούς. 10
Οι πολυβιταμίνες μεταβολίζονται/απορροφούνται με τον ίδιο τρόπο όπως τα μικροθρεπτικά συστατικά που περιέχονται στα τρόφιμα;
Το σώμα μας είναι ικανό να απορροφά βιταμίνες και μέταλλα από συνθετικές πηγές. Ωστόσο, ο βαθμός στον οποίο μπορούμε να απορροφήσουμε συγκεκριμένα πολυβιταμινούχα προϊόντα είναι λιγότερο σαφής. Η απορρόφηση θρεπτικών συστατικών εξαρτάται από διαφορετικούς επιμέρους παράγοντες, όπως η γενετική ή η διατροφική μας κατάσταση, καθώς και η σύνθεση του συμπληρώματος και ο τρόπος που το παίρνουμε (π.χ. με συγκεκριμένες τροφές, με άδειο στομάχι κ.λπ.). Τα συμπληρώματα μπορούν να διατεθούν στην αγορά χωρίς κλινικές δοκιμές και επιστημονική τεκμηρίωση που να αποδεικνύει την αποτελεσματικότητά τους, γεγονός που καθιστά δύσκολη την απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις.
Τα τρόφιμα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά διατίθενται σε «πακέτο» θρεπτικών και βιοδραστικών ουσιών που προάγουν την υγεία και την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών. Όταν απομονώνουμε βιταμίνες και μέταλλα σε ένα προϊόν, αφαιρούμε τη δυνατότητα για θετικές διατροφικές συνέργειες που βρίσκουμε στη φύση. Μέχρι σήμερα, οι επιστήμονες δεν έχουν βρει πειστικές αποδείξεις ότι τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν να υποστηρίξουν την υγεία και να αποτρέψουν χρόνιες ασθένειες με τον ίδιο τρόπο που κάνει μια συνολική υγιεινή διατροφή.
Μερικές φορές μπορεί να έχουμε και το αντίθετο αποτέλεσμα, καθώς υψηλές ποσότητες ορισμένων βιταμινών και μετάλλων πολεμούν μεταξύ τους για απορρόφηση όταν υπάρχουν μαζί στο έντερο. Για παράδειγμα, υψηλές δόσεις σιδήρου και ψευδαργύρου μπορεί να μειώσουν την απορρόφηση του χαλκού και το ασβέστιο μπορεί να μειώσει την απορρόφηση του σιδήρου . Συχνά βρίσκουμε όλα αυτά τα μέταλλα συνδυασμένα σε πολυβιταμίνες.
Έχουν παρενέργειες οι πολυβιταμίνες;
Οι πολυβιταμίνες γενικά θεωρούνται ασφαλείς, αλλά δεν είναι πάντα χωρίς παρενέργειες. Ορισμένες βιταμίνες και μέταλλα μπορεί να είναι επιβλαβείς όταν λαμβάνονται σε μεγάλες δόσεις και μερικοί άνθρωποι μπορεί να είναι πιο ευαίσθητοι στα συστατικά που περιέχονται σε αυτά τα προϊόντα. Οι πιθανές παρενέργειες των συμπληρωμάτων διατροφής περιλαμβάνουν ναυτία ή στομαχικές διαταραχές, διάρροια ή δυσκοιλιότητα , πονοκεφάλους, δερματικά εξανθήματα ή κνησμό και αλληλεπίδραση με ορισμένα φάρμακα.
Λάβετε υπόψη ότι τα συμπληρώματα διατροφής μπορεί να μας κάνουν να υπερβούμε τις συνιστώμενες προσλήψεις για ορισμένες βιταμίνες και μέταλλα, κάτι που είναι απίθανο να συμβεί όταν τα λαμβάνουμε μόνο από τη διατροφή. Με μακροχρόνια χρήση, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα υγείας.
Όταν παίρνετε πολυβιταμίνες, φροντίστε να διαβάζετε τις πληροφορίες και να ακολουθείτε τη συνιστώμενη καθημερινή χρήση για να αποφύγετε την υπέρβαση των ασφαλών προσλήψεων. Ιδιαίτερα εάν έχετε ιατρικές παθήσεις, είστε έγκυος ή θηλάζετε ή παίρνετε φάρμακα, συνιστάται να συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία υγείας πριν πάρετε πολυβιταμίνες.
- το άρθρο είχε δημοσιευτεί αρχικά στις 19 Ιουνίου του 2023
Ακολουθήστε το Cibum 
