Της Άννας Λεκατσά*
Στις 23/7/2021 δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο Νόμος 4819/2021 – ΦΕΚ 129/Α/23-7-2021 «Ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων».
Πρόκειται για μία σημαντική θεσμική μεταρρύθμιση που ενσωματώνει τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες 2018/851 και 2018/852 και ενοποιεί τις διατάξεις για την ορθή διαχείριση των αποβλήτων μ’ εκείνες της ανακύκλωσης και της κυκλικής οικονομίας.
Βασικοί πυλώνες του νομοσχεδίου είναι η πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων, η αύξηση της ανακύκλωσης, η μείωση της υγειονομικής ταφής, καθώς και η βελτίωση των κανόνων που διέπουν τη λειτουργία των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) και την εποπτεία τους από τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ).
Το εν λόγω νομοθετικό πλαίσιο είχε τεθεί για 1η φορά υπό δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση στις 19 Νοεμβρίου 2020 από τον απερχόμενο Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κο Κωνσταντίνο Χατζηδάκη.
Ο ανασχηματισμός στην Κυβέρνηση στις αρχές του 2021 και η αλλαγή στην ηγεσία του ΥΠΕΝ, οδήγησαν στην επανεξέταση του εν λόγω νομοσχεδίου, το οποίο τελικώς έθεσε σε συμπληρωματική διαβούλευση ο νέος Υπουργός κος Κώστας Σκρέκας για το διάστημα από τις 3 έως τις 10 Ιουνίου 2021.
Από τη μία διαβούλευση στην άλλη, υπήρξαν κάποιες αλλαγές, ακόμη και η προσέγγιση στην ονομασία του νομοσχεδίου ήταν διαφορετική, «Προώθηση της ανακύκλωσης» ονομάστηκε αρχικά, ενώ κατέληξε να ονομάζεται ως «Ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων».
Είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναφέρουμε, ότι μέσω του νομοσχεδίου θεσπίζονται προληπτικά μέτρα για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων, αλλά και για την ενθάρρυνση της χρήσης αδιάθετων τροφίμων κατάλληλων για ανθρώπινη κατανάλωση με την παροχή κινήτρων για τη δωρεά τους.
Ο στόχος μείωσης αποβλήτων τροφίμων θεσπίζεται κατά 30% το 2030, σε σχέση με το 2022.
Προς την επίτευξη του στόχου αυτού, αρκετές επιχειρήσεις, όπως μονάδες επεξεργασίας και μεταποίησης τροφίμων, υπεραγορές τροφίμων, ξενοδοχεία, μεγάλα εστιατόρια, επιχειρήσεις εστίασης κλπ, υποχρεούνται να τηρούν την ιεράρχηση των αποβλήτων, κατά σειρά προτεραιότητας:
α) πρόληψη,
β) προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση,
γ) ανακύκλωση,
δ) άλλου είδους ανάκτηση, όπως ανάκτηση ενέργειας, και
ε) διάθεση.
Επιπλέον, δημιουργείται μία βάση δεδομένων για την καταγραφή των αποβλήτων τροφίμων, ενισχύοντας έτσι την ψηφιοποίηση των δεδομένων αποβλήτων στη χώρα. Οι υπόχρεες επιχειρήσεις θα καταχωρούν σε ετήσια βάση, από την 1/1/2022 σε ειδική θέση στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων (ΗΜΑ), τα απόβλητα τροφίμων τους, αλλά εκκρεμεί η θέσπιση εθνικών οδηγών με την κατάλληλη μεθοδολογία για τον υπολογισμό αυτών, κατ’ εξουσιοδότηση της Απόφασης (ΕΕ) 2019/1597.
Στο νέο νομοσχέδιο, μεταξύ άλλων, τα βασικά σημεία που αποτυπώνονται είναι:
– Ενσωματώνονται οι ευρωπαϊκοί στόχοι για την ανακύκλωση και προάγεται η επαναχρησιμοποίηση ως βασικό μέτρο πρόληψης. Η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων θα ανέλθουν σε ποσοστό τουλάχιστον 55% το 2025, 60% το 2030 και 65% το 2035, ενώ η ανακύκλωση των συσκευασιών σε ποσοστό τουλάχιστον 65% το 2025 και 70% το 2030.
-Καθιερώνεται η χωριστή συλλογή αποβλήτων (χαρτί, γυαλί, πλαστικά, μέταλλα και βιοαπόβλητα).
-Από 1/9/2022, όλα τα σχολεία, δημόσια και ιδιωτικά, θα πρέπει να διαθέτουν κάδους για τη χωριστή συλλογή χαρτιού, γυαλιού, πλαστικών, μετάλλων, μπαταριών και αποβλήτων τροφίμων.
– Επεκτείνεται η υποχρέωση, το αργότερο έως το 2023, οργάνωσης και λειτουργίας συστημάτων εγγυοδοσίας και στις συσκευασίες ποτών, αναψυκτικών και ροφημάτων από αλουμίνιο και γυαλί μίας χρήσης, πλέον της αντίστοιχης υποχρέωσης για τις πλαστικές φιάλες.
– Θεσπίζεται η υποχρεωτική χωριστή συλλογή, έως το 2024, των κλωστοϋφαντουργικών και των επικίνδυνων οικιακών αποβλήτων.
– Καθιερώνεται η υποχρεωτική χωριστή συλλογή σε τουλάχιστον επτά (7) νέα ρεύματα αποβλήτων, όπως γεωργικά πλαστικά, στρώματα, έπιπλα, ρουχισμό, παιχνίδια, φάρμακα, αθλητικό εξοπλισμό και τίθεται η υποχρέωση στους παραγωγούς των προϊόντων αυτών για την οργάνωση και την προώθηση προς ανακύκλωση με την κάλυψη του σχετικού κόστους.
-Από 1/1/2022 προβλέπεται ότι οι επιχειρήσεις που αποτελούν μεγάλους παραγωγούς βιοαποβλήτων (όπως αποβλήτων κήπων, πάρκων και τροφίμων) υποχρεούνται να τα συλλέγουν χωριστά, προκειμένου με δική τους ευθύνη να οδηγηθούν προς ανακύκλωση με παράλληλη ελάφρυνση των δημοτικών τελών. Επίσης, προωθείται η υποχρεωτική αξιοποίηση κτηνοτροφικών αποβλήτων σε μονάδες βιοαερίου ή κομποστοποίησης, εφόσον υπάρχουν διαθέσιμες στην περιοχή.
-Αναβαθμίζονται υποχρεωτικά οι εγκαταστάσεις διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών με προσθήκη σύγχρονου εξοπλισμού και θέσπιση των προδιαγραφών των ανακτώμενων υλικών, με ιδιαίτερη έμφαση στα πλαστικά, και υποχρεώνονται μια σειρά εγκαταστάσεων επεξεργασίας αποβλήτων να διαθέτουν σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης (όπως EMAS ή ISO 14001).
-Δίνεται η δυνατότητα στους Δήμους να εφαρμόσουν το σύστημα «Πληρώνω όσο πετάω» ή «Κερδίζω όσο διαχωρίζω». Θα μπορούν να διαμορφώνουν τα δημοτικά τους τέλη, ανάλογα με πόσα απόβλητα παράγει ο κάθε δημότης, αλλά και ανάλογα με πόσα από αυτά ανακυκλώνει -και όχι βάσει των τετραγωνικών του ακινήτου του όπως ίσχυε μέχρι σήμερα.
– Από την 1/1/2022 καθίσταται εφαρμόσιμο το τέλος ταφής, το οποίο αποδίδεται στο Πράσινο Ταμείο από τους Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ) και αξιοποιείται για την ενίσχυση της ανακύκλωσης, με ποσό 20€ ανά τόνο, κλιμακούμενο ετησίως και έως τα 55€, το 2027.
-Διασυνδέεται το Εθνικό Μητρώο Παραγωγού Αποβλήτων (ΕΜΠΑ) με το Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ) και άλλα συναφή μητρώα, με σκοπό τον περιορισμό της εισφοροδιαφυγής.
-Απλοποιείται και διευκολύνεται η δημιουργία Πράσινων Σημείων.
-Εκσυγχρονίζονται και αυστηροποιούνται οι διατάξεις για τη διαχείριση των αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων.
-Ενδυναμώνεται ο ρυθμιστικός και εποπτικός ρόλος του ΕΟΑΝ, με τη θεσμική και οικονομική του ενίσχυση.
-Εκσυγχρονίζονται και αυστηροποιούνται οι διατάξεις για τη διαχείριση των αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ).
-Από 1/1/2022 επιβάλλεται η τοποθέτηση ηλεκτρονικού συστήματος εντοπισμού θέσης (GPS) σε όλα τα οδικά μέσα μεταφοράς επικίνδυνων αποβλήτων και από 1/1/2023 σε όλα τα οδικά μέσα μεταφοράς ΑΕΚΚ.
-Συμπεριλαμβάνονται διατάξεις για την αγορά ενέργειας, όπου μεταξύ άλλων παρέχεται η απαιτούμενη ευελιξία στον Διαχειριστή Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ) για την αναβάθμιση των δικτύων του, ενώ θεσπίζεται Μηχανισμός Παρακολούθησης και Εποπτείας της αγοράς ενέργειας από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ).
-Συμπεριλαμβάνονται και πολεοδομικές και χωροταξικές διατάξεις, όπου μεταξύ άλλων θα επιταχύνεται η διαδικασία έκδοσης οικοδομικών αδειών, ενώ τίθενται σε εφαρμογή τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια, τα οποία θα καθορίσουν τις χρήσεις γης, τους όρους δόμησης και τις περιοχές προστασίας με σκοπό να αποτρέψουν την εκτός σχεδίου δόμηση.
Πρόκειται για ένα φιλόδοξο σχέδιο που απαιτεί συλλογική δουλειά απ’ όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες. Ελπίζουμε ότι η περιβαλλοντική συνείδηση θα ενισχυθεί μέσω συντονισμένων δράσεων με έμφαση στην ευαισθητοποίηση και την εκπαίδευση και όχι μέσω του φόβου για την επιβολή κυρώσεων…
Εξάλλου, μέσω του νομοσχεδίου, ξεκινά η μετακύλιση προστίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης -που επιβάλλονται κάθε χρόνο στη χώρα μας- στους ΟΤΑ και τις επιχειρήσεις που δεν συμμορφώνονται με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες για τη διαχείριση των στερεών ή υγρών αποβλήτων….
*Άννα Λεκατσά, Γεωπόνος – Επιστήμονας Τροφίμων
Πηγές:
Α’ Διαβούλευση: http://www.opengov.gr/minenv/?p=11440
Συμπληρωματική Διαβούλευση: http://www.opengov.gr/minenv/?p=12046
Κατατεθέν σχέδιο νόμου Βουλή: Κατατεθέντα Σχέδια/Προτάσεις Νόμων (hellenicparliament.gr)
Ψηφισθέν σχέδιο νόμου: https://www.e-nomothesia.gr/kat-periballon/nomos-4819-2021-phek-129a-23-7-2021.html
Δηλώσεις ΥΠΕΝ: https://ypen.gov.gr/kostas-skrekas-i-anakyklosi-sto-epikentro-tis-diacheirisis-ton-apovliton/
Ακολουθήστε το Cibum 
