Κατανόηση των κινδύνων από το ξένο σώμα στα τρόφιμα και των εργαλείων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου.
To ξένο σώμα σε τρόφιμα είναι αποτελεί μία συνεχή και διαχρονική ανησυχία για όλους τους τύπους βιομηχανιών επεξεργασίας τροφίμων. Αν και οι βιολογικοί κίνδυνοι λόγω βακτηρίων, μικροβίων και επικίνδυνων μικροοργανισμών όπως σαλμονέλα και λιστέρια, γίνονται περισσότερο γνωστές λόγω των δραματικών επιπτώσεων στην υγεία των καταναλωτών, εντούτοις οι φυσικοί κίνδυνοι λόγω παρουσίας ξένου υλικού είναι ένα μεγάλο θέμα. Αυτό γιατί αποτελεί το Νο1 στη λίστα των παραπόνων των καταναλωτών, ενέχει επίσης κίνδυνο για την υγεία και ταυτόχρονα λόγω της δημοσιοποίησης της ανάκλησης βλάπτεται η εταιρεία τόσο από την πλευρά της φήμης της, όσο και οικονομικά άμεσα και έμμεσα.
Δυστυχώς τέτοιου είδους «αστοχίες» είναι πολύ πιθανό να συμβούν ακόμα και σε μεγάλες εταιρείες με “σκληρές” γραμμές άμυνας. Μόλις χθες στις ΗΠΑ ανακλήθηκαν 12 τόνοι κοτομπουκιές TGI Fridays λόγω πλαστικών κομματιών και προχθές η Coca Cola US ανακάλεσε 2.000 αναψυκτικά λόγω παρουσίας ξένου σώματος. Ανάλογες πρόσφατες περιπτώσεις αφορούσαν σε προϊόντα της Lidl GB της Nestle , της Carrefour, ζωμοί Maggi και πολλές άλλες.
Επιστημονική Ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στο PMC PubMed Central υπογραμμίζει την κρίσιμη ανησυχία που δημιουργεί η μόλυνση από ξένα υλικά στη βιομηχανία επεξεργασίας τροφίμων και παρέχει πληροφορίες σχετικά με μεθόδους και εφαρμογές για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων, με στόχο την περαιτέρω κατανόηση τους και των εργαλείων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την ελαχιστοποίηση τους.
Ως ξένο υλικό ορίζεται οποιαδήποτε μη τροφή, ξένα σώματα που μπορεί να προκαλέσουν ασθένεια ή τραυματισμό στον καταναλωτή και δεν αποτελούν συνήθως μέρος του τροφίμου. Ξένα υλικά μπορούν να εισέλθουν στο εργοστάσιο επεξεργασίας τροφίμων ως μέρος των πρώτων υλών όπως κουκούτσια φρούτων, κόκαλα ή μολυντές όπως πέτρες, έντομα, χώμα, κόκκοι ή κομμάτια εξοπλισμού. Τα τελευταία 20 χρόνια, ξένα υλικά είναι υπεύθυνα για περίπου μία στις δέκα ανακλήσεις τροφίμων, με τα πλαστικά θραύσματα να είναι η πιο κοινή αιτία ανάκλησης.
Το 2017, το πιο πρόσφατο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα στις ΗΠΑ, οι καταγγελίες ξένων αντικειμένων ήταν το κύριο παράπονο που αναφέρθηκε (45%). Σημειώθηκαν 387 καταγγελίες για ξένα αντικείμενα, εκ των οποίων τα έντομα ή τα μέρη ζώων ήταν αυτά που αναφέρθηκαν πιο συχνά. Τραυματισμός από ξένο αντικείμενο αναφέρθηκε σε 44 περιπτώσεις. Μεταξύ των τραυματισμών που αναφέρθηκαν σπασμένα δόντια και πονόδοντοι (21) ήταν οι πιο συχνοί, ακολουθούμενοι από κοψίματα (15) και πνιγμό (11). Οι περισσότεροι τραυματισμοί που αναφέρθηκαν αφορούσαν οστά (15) και μέταλλο (9). Δεκατρία άτομα ανέφεραν ότι χρειάστηκε να κάνουν επίσκεψη σε γιατρό ή νοσοκομείο, πέντε εκ των οποίων ανέφεραν πνιγμό.
Κύρια υλικά που προκαλούν ανησυχία ως φυσικοί κίνδυνοι και κοινές πηγές
Σύμφωνα με την ανασκόπηση το γυαλί είναι ένα ιδιαίτερα δύσκολο ξένο υλικό να ανιχνευθεί καθώς είναι διαφανές και δύσκολο να το δούμε όταν υπάρχει στα τρόφιμα. Ταυτόχρονα, τα θραύσματα γυαλιού είναι ο πιο πιθανός κίνδυνος να οδηγήσουν σε τραυματισμό και δικαστικές διαμάχες. Οι πιο πιθανές πηγές γυαλιού στο εργοστάσιο επεξεργασίας είναι φωτιστικά, καλύμματα μετρητών ή γυάλινα δοχεία τροφίμων όπως μπουκάλια ή βάζα. Θραύσματα πλαστικού από σκεύη κατασκευής ή πλαστικό από επιφάνειες που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα και που δεν έρχονται σε επαφή με τρόφιμα αποτελούν επίσης σημαντική πηγή ξένων υλικών που είναι δύσκολο να διαχωριστούν. Τα πλαστικά ξένα υλικά μπορούν να μολύνουν τα τρόφιμα από πολλές πηγές, όπως εξοπλισμό, εργαλεία χειρός, ζώνες κατάψυξης, μεταφορείς και ορισμένα υλικά συσκευασίας. Τα μεταλλικά ξένα σώματα οφείλονται είτε στην αμέλεια των εργαζομένων ή την καταστροφή των μηχανημάτων και του εξοπλισμού. Αν και το ξύλο στις μονάδες επεξεργασίας έχει πρακτικά εξαλειφθεί και δεν συνιστάται να χρησιμοποιείται σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας τροφίμων ωστόσο, οι ξύλινες παλέτες εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται αποτελώντας έναν πιθανό κίνδυνο. Άλλα ξένα υλικά που μπορεί να βρεθούν μέσα στα τρόφιμα είναι κουκούτσια από σπόρους φρούτων, οστά, πέτρες , έντομα, χώμα και άμμος.
Πρόληψη μόλυνσης από ξένα σώματα
Υπάρχουν πολυάριθμες μέθοδοι για την πρόληψη της μόλυνσης των τροφίμων από ξένα αντικείμενα ή για τον εντοπισμό τους μόλις εισέλθουν στη γραμμή επεξεργασίας τροφίμων. Οι περισσότερες μέθοδοι ανίχνευσης είναι προσαρμοσμένες σε μεμονωμένες εφαρμογές και είναι κατάλληλες για χρήση μόνο σε ορισμένα προϊόντα διατροφής και είναι αναποτελεσματικές σε άλλα. Μεταξύ των μεθόδων που χρησιμοποιούνται ευρέως, είναι σύμφωνα με την ανασκόπηση το κοσκίνισμα (διαχωρισμός με βάση το μέγεθος), μαγνήτες (για μέταλλα), Οπτικοί διαλογείς λέιζερ (έλεγχος σε χρώμα, μέγεθος υγρασία).
Ανίχνευση
Ορισμένα ξένα υλικά παρά τις μεθόδους πρόληψης, τελικά και θα μπουν στο τελικό προϊόν. Είναι σημαντικό να ανιχνεύονται αυτοί οι ρύποι πριν φύγουν από το εργοστάσιο επεξεργασίας και φτάσουν στον καταναλωτή. Η ανίχνευση γίνεται με ανιχνευτές μετάλλων (τελευταία γραμμή άμυνας έναντι ξένων υλικών πριν από τη συσκευασία), Εξοπλισμός ανίχνευσης ακτίνων Χ (συνήθως συμπληρώνουν τους ανιχνευτές μετάλλων), Θερμική απεικόνιση, πυρηνικός μαγνητικός συντονισμός (NMR) και απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (MRI), υπέρηχοι, υπέρυθρη φασματοσκοπία (NIR), υπερφασματική απεικόνιση και αισθητήρες απτικής εικόνας.
Αν και η χρήση προηγμένης τεχνολογίας απόρριψης συσκευών ξένου υλικού σε όλη τη διαδικασία είναι κρίσιμη για την εξάλειψη ξένου σώματος η βιομηχανία τροφίμων δεν θα πρέπει να βασίζεται αποκλειστικά σε μεθόδους ανίχνευσης εξοπλισμού για τον έλεγχο, την πρόληψη, τη μείωση και την εξάλειψη ξένων υλικών από τα τρόφιμα. Θα πρέπει να επιδιώκει συνεχείς βελτιώσεις μέσω συγκριτικής αξιολόγησης, ελέγχου της διαδικασίας, παρακολούθησης της απόδοσης, καθορισμού KPI, επαληθεύσεων ξένων αντικειμένων, διεξαγωγής FMEA (Ανάλυση Λειτουργίας Αποτυχίας και Επιπτώσεων) και μια εις βάθος έρευνα αξιολόγησης κινδύνου 5 βημάτων, συμπεριλαμβανομένων διορθωτικών ενεργειών. Αυτά θα πρέπει να γίνονται κυρίως μετά από κάθε εύρεση ξένου αντικειμένου, ενισχύοντας παράλληλα την κουλτούρα για την ασφάλεια των τροφίμων με τη διεξαγωγή εκπαίδευσης, την οικοδόμηση μιας κουλτούρας χωρίς αποκλεισμούς, την ανοιχτή επικοινωνία και την ενδυνάμωση των μελών της ομάδας.
Συμπεράσματα
Με την παγκοσμιοποίηση της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, οι ισχυρές διαδικασίες ανίχνευσης ξένου σώματος, θα πρέπει να συνεχίσουν να αναπτύσσονται τόσο σε μέγεθος όσο και σε γεωγραφική απόσταση. Οι μολύνσεις από ξένα υλικά μπορούν να προέλθουν από οποιοδήποτε σημείο του συστήματος παραγωγής τροφίμων από το χωράφι μέχρι την παρασκευή έως τη μεταφορά στη λιανική. Η ανεπαρκής αφαίρεση του FM μπορεί να οδηγήσει σε πιθανές ανησυχίες για την ασφάλεια των καταναλωτών, προβλήματα ποιότητας ή ανακλήσεις προϊόντων, που είναι δαπανηρές και επιζήμιες για την εικόνα μιας εταιρείας. Επομένως, απαιτούνται προληπτικά και αποτελεσματικά μέσα για την εξάλειψη αυτών των πιθανών κινδύνων και τη μείωση της δυνατότητάς τους να φτάσουν στον καταναλωτή όσο το δυνατόν περισσότερο.
Για να διαβάσετε την ενδιαφέρουσα αυτή ανασκόπηση πατήστε ΕΔΩ.
Αναφορά: Payne K, O’Bryan CA, Marcy JA, Crandall PG. Detection and prevention of foreign material in food: A review. Heliyon. 2023 Sep 9(9):e19574. doi: 10.1016/j.heliyon.2023.e19574. PMID: 37809834; PMCID: PMC10558841.
Ακολουθήστε το Cibum 
